На денешен ден
12 декември – На денешен ден

1586.- Почина Иштван Батори, принцот од Трансилванија од 1571 година и крал на Полска од 1575 година, кој за време на неговото владеење успеа да ја консолидира ситуацијата во земјата и да обезбеди полска надмоќ на Балтикот. Тој го основал Универзитетот во Вилнус во 1579 година.
1821.- Роден е Густав Флобер (Густав Флобер), класичен француски реалистичен роман, автор на „Госпоѓа Бовари“, за кој беше обвинет за кршење на јавниот морал („Бувар и Пекиш“, „Сентиментално образование“, „Саламбо“, „Искушенија. на Свети Антониј“).
1863.- Роден е норвешкиот сликар Едвард Мунк (Мунк), еден од основоположниците на експресионистичкото уметничко изразување. Сликал портрети (Ибзен, Стриндберг, Маларме) и пејсажи, а меѓу неговите најпознати слики се делата „Крисок“ и „Девојки на мостот“.
1873.- Во Србија динарот е воведен како парична единица, со што е елиминиран монетарниот хаос и употребата на повеќе од 40 видови странски метални пари – дукати, форинти, талери.
1894.- Јапонските трупи ја започнаа инвазијата на Кореја.
1896.- Гуглиелмо Маркони за прв пат јавно демонстрираше безжична радиотелеграфија во Лондон.
1913.- Сликата „Мона Лиза“ на Леонардо да Винчи (Винчи) е пронајдена во Фиренца, две години откако била украдена од парискиот музеј „Лувр“.
1915.- Полета првиот авион целосно изработен од метал, конструиран од Германецот Хуго Јункерс.
1915.- Роден е американскиот пејач и филмски актер Френк Синатра (Френк), кој светската слава ја стекна со серија музички хитови како „Strangers in the Night“ и „New York, New York“. Доби Оскар за филмот „Од овде до вечноста“.
1918.- По завршувањето на Првата светска војна, српската војска влегла во Земун, со што завршила двовековното владеење на Хабсбуршката монархија во тој град.
1920.- Формирано е основачко собрание на Кралството Срби, Хрвати и Словенци. Работата на собранието, со која претседаваше хрватскиот политичар Иван Рибар, траеше повеќе од шест месеци и заврши со донесување на Видовданскиот устав на 28 јуни 1921 година.
1940.- За време на Втората светска војна, Кралството Југославија потпиша пакт за вечно пријателство со Унгарија, со намера да ги подобри односите со Германија.
1958.- Умре српскиот правник и историчар Слободан Јовановиќ, професор на Универзитетот во Белград, претседател на Српската кралска академија, најзначајниот српски правен писател и теоретичар на државата во 20 век. За време на Втората светска војна бил претседател на југословенската влада во егзил во Лондон (1942-43), а по војната бил осуден во отсуство на 20 години затвор на судењето на Дража Михаиловиќ. Починал во емиграција во Велика Британија. Тој беше рехабилитиран со одлука на Окружниот суд во Белград на 26 октомври 2007 година.
1958.- Умре српскиот математичар, астроном и геофизичар Милутин Миланковиќ, основач на Катедрата за небесна механика на Универзитетот во Белград, творец на теоријата за движењето на половите на Земјата. Напишал повеќе од 700 монографии, студии, учебници и популарни дела.
1963 – Кенија стана независна земја во рамките на Британскиот Комонвелт со Џомо Кенијата како премиер. На истиот ден во 1964 година, таа стана република, а Кенијата стана првиот претседател.
1969.- Грција се повлече од Советот на Европа и со тоа избегна да биде исфрлена од таа европска институција поради воениот режим и кршењето на човековите права.
1979.- Група генерали извршија воен удар во Јужна Кореја и ја презедоа власта.
1983.- Шиитските екстремисти поставија автомобили бомби пред амбасадите на САД и Франција во Кувајт. Пет лица загинаа, а 86 се ранети.
1992.- Најмалку 2.200 луѓе загинаа во земјотрес на индонезиските острови Флорес и Баби.
1993.- На референдум, прво слободно гласање од 1917 година, Русите гласаа за нов устав со кој на претседателот Борис Елцин му се дадени широки овластувања. Спорот за уставот доведе на почетокот на октомври до трагичен конфликт со комунистите и екстремните националисти во кој загинаа повеќе од 150 луѓе.
2000 – Еритреја и Етиопија потпишаа мировен договор во Алжир, со што заврши двегодишната гранична војна.
2000.- Умре Ндабанинги Ситоле, еден од водечките црни водачи од 60-тите и 70-тите години на минатиот век. Тој беше основач и претседател на Африканската национална унија на Зимбабве, која ја основаше во 1963 година.
2002.- Во Виена, Постојаниот совет на ОБСЕ одлучи да ги продолжи мандатите на своите мисии на територијата на поранешна Југославија.
2003.- Почина поранешниот претседател на Азербејџан Хејдар Алиев, кој беше на политичката сцена во таа земја повеќе од 30 години.
2005.- Американскиот претседател Џорџ Буш изјави дека околу 30.000 ирачки граѓани загинале во војната во таа земја од почетокот на инвазијата на 20 март 2003 година.
2008 – Тасос Пападопулос, кипарски политичар и државник, кој во периодот додека беше претседател на Кипар (2003-2008) го отфрли планот на Обединетите нации за повторно обединување на овој остров, поделен од 1974 година на турски дел, на север. , а грчкиот дел, на југ, умре.
2012 – Хашкиот трибунал го осуди генералот на војската на Република Српска Здравко Толимир на доживотен затвор, прогласувајќи го за виновен за геноцид врз муслиманите од Сребреница во летото 1995 година.
2014.- Првиот авион од Белград по 23 години слета на загрепскиот аеродром Плесо.
2015 – Претставници на 195 земји во Париз усвоија глобален договор за борба против климатските промени и глобалното затоплување. Целта на договорот е глобалното затоплување да се задржи под два степени, односно до 1,5 Целзиусови степени, како што бараат земјите најпогодени од климатските промени.
2020 – Генералниот секретар на ОН Антонио Гутереш ги повика земјите да прогласат климатска вонредна состојба на виртуелен самит по повод петгодишнината од Парискиот договор.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 2 септември

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🛡️ Воени битки и борби
-
31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
-
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
-
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
-
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.
📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки
-
1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
-
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
-
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
-
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
-
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
-
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
-
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
-
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
-
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.
✈️ Откритија, истражувања и летови
-
1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.
✊ Протести и демонстрации
-
1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
-
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.
⚰️ Смртни случаи на познати личности
-
1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
-
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
-
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
-
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
-
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
-
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
-
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
-
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
-
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
-
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 1 септември

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🕊️ Смрт и загуби
-
1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
-
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
-
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
-
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
-
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.
⚔️ Војни и конфликти
-
1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
-
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
-
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
-
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
-
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
-
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
-
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
-
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.
🌍 Политички и државни настани
-
1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
-
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
-
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
-
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
-
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
-
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
-
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
-
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
-
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.
🌋 Природни катастрофи
-
1923 – Земјотрес во Јапонија: уништени Јокохама и дел од Токио, 142.000 жртви.
-
1962 – Земјотрес во северозападен Иран, 12.000 жртви.
🎭 Култура, наука и спорт
-
1972 – Боби Фишер го победил Спаски и станал светски шампион во шах.
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за петок (12 септември)
-
Кичево2 дена
Вечерва во НУЦК „Кочо Рацин“ прва изложба на кичевчанецот Зоран Здравески насловена како „Железна поезија“, вечер на креација, инспирација и разговори
-
Хороскоп13 часа
Хороскоп за сабота (13 септември)
-
Хроника2 дена
Трагедија во Кавадарци: Млад жител од Кина додека извршувал работни задачи во фабрика бил удрен од кран, починал на самото место
-
Хроника1 ден
Комбе со работници паднало од експресниот пат Штип – Радовиш, неофицијално има жртви и повредени
-
Свет21 час
Денес во Киргистан беше регистриран силен земјотрес
-
Магазин1 ден
Промената што ја чекавме со години пристигна на Spotify
-
Скопје1 ден
СВР Скопје: Кривична пријава против двајца скопјани, одгледувале канабис во нивните дворови