На денешен ден
19 јуни – На денешен ден
1566.- Роден е кралот Џејмс Стјуарт, кој ја наследил шкотската круна како Џејмс VI во 1567 година по абдикацијата на неговата мајка Мери Стјуарт. По смртта на англиската кралица Елизабета во 1603 година, тој стана крал на Англија и на тој начин ги обедини круните на Англија, Ирска и Шкотска под негова власт.
1623.- Роден е францускиот математичар, физичар и филозоф Блез Паскал. Конструирал еден од првите калкулатори и значајно придонел за развојот на математичките теории, особено теоријата на веројатност.
1846.- Во Њу Џерси се одигра првиот воспоставен безбол натпревар.
1862.- Американскиот Конгрес го забрани ропството во САД.
1867.- Републиканците, следбеници на Пабло Хуарез, го погубија Максимилијан I кога Луј Наполеон III го прогласи за император на Мексико во 1864 година.
1885.- Во Њујорк пристигна Статуата на слободата, подарок од Франција.
1885.- Роден е српскиот композитор и диригент Стеван Христиќ, член на Српската академија на науките и уметностите, еден од основачите на Музичката академија во Белград, раководител на Белградската филхармонија, директор на белградската опера и прв претседател на југословенските композитори. Здружението („Охридска легенда“), „Рапсодија“).
1886.- Роден е српскиот сликар Јован Бијелиќ, член на Српската академија на науките, еден од најзначајните југословенски уметници меѓу двете светски војни („Портрет на девојка“, „Капач“, „Двор“, „Женски акт“ , „Женски акт“, „Сараево“, „Портрет на старица“).“).
1897.- Умре англискиот капетан Чарлс Канингем Бојкотирам. Овој тип на отпор подоцна беше именуван по неговиот бојкот.
1906.- Роден е британскиот физиолог и биохемичар со руско потекло Ернст Борис Чејн. Тој ја сподели Нобеловата награда за медицина со откривањето на пеницилин во 1945 година со Александар и Хауард Волтер Флори.
1908.- Со пристигнувањето на бродот „Касато Мару“ во пристаништето Сантос со 168 јапонски семејства, започна имиграцијата на Јапонци во Бразил.
1937.- Умре шкотскиот писател Џејмс Метју Бари, автор на приказните за Петар Пан.
1944.- Американските сили го окупираа островот Саипан во Пацификот за време на Втората светска војна, каде Јапонците ја имаат една од најголемите поморски бази.
1947.- Роден е индискиот писател Салман Ружди кога иранскиот верски водач ајатолахот Хомеини во 1989 година беше осуден на смрт поради навреда на исламот во неговата книга Сатански стихови. Оттогаш до 2000 година, кога Ружди се преселил во Њујорк, живеел во Велика Британија под заштита на Скотланд Јард.
1953.- Јулиус и Етел Розенбарг, осудени за шпионажа за СССР, беа погубени на електричен стол во затворот Синг-Синг.
1961.- Кувајт, кој е британски протекторат од 1899 година, стекна целосна независност.
1961.- Откривањето на натписот со името на Понтиј Пилат при ископувањето на римскиот храм во Цезареја (Израел), за прв пат најде докази дека тој постоел.
1965.- Воен удар го собори алжирскиот претседател Ахмед Бен Бела со воен удар.
1970.- Советскиот вселенски брод Сојуз-9 постави нов рекорд во траење од 17 дена, 16 часа и 59 минути.
1975.- Генералниот секретар на ОН Курт Валдхајм ја отвори првата светска конференција за статусот на жената во Мексико Сити.
1987.- Во експлозија во гаража во стоковна куќа во Барселона загинаа 12, а повеќе од 30 беа повредени. Одговорноста ја презеде баскиската сепаратистичка организација ЕТА.
1988.- Во експлозија на бомба во близина на индискиот град Курукшетра загинаа 15, а 25 беа повредени.
1993.- Умре англискиот писател Вилијам Голдинг, добитник на Нобеловата награда за литература во 1983 година („Ореди на навигација“, „Господар на мувите“, „Слободен пад“).
1995.- Чеченските бунтовници ослободија 1.500 заложници, држени шест дена и ја напуштија болницата во јужниот руски град Будионовск, откако беше договорен прекин на огнот со руските власти и продолжија мировните преговори за Чеченија.
1999.- Знамето на ОН е подигнато во командната зграда на Приштинскиот корпус на Југословенската армија во Приштина, кога југословенската армија се повлекува и мировниците на ОН (КФОР) ја преземаат контролата врз српската покраина Косово.
2000.- Британските цариници пронајдоа 58 тела на кинески илегални имигранти во камион-ладилник во пристаништето Довер.
2003.- Турскиот парламент усвои пакет реформи за човековите права, последен во серијата закони со цел подобрување на шансите на Турција за пристапување во Европската унија.
2004 – Саудиска Арабија соопшти дека Абдулазиз ал-Мокрин (Могрин) бил убиен во судир меѓу безбедносните сили и терористите кога се сметал за водач на Ал Каеда во земјата и тројца негови помошници. Конфликтот избувна неколку часа откако терористите на својата веб-страница објавија фотографија од отсечената глава на киднапираниот американски инженер Пол М. Џонсон Џуниор.
2006.- За прв пат во историјата на Англиканската црква, Епископската црква на САД избра жена бискуп, Кетрин Џеферс.
2007.- Канадската чартер авиокомпанија Skyservice Airlines лета од Торонто до Белград по 15 години прекин на директниот воздушен сообраќај меѓу Србија и Канада.
2013.- Умре Јула Хорн, поранешна унгарска социјалистичка премиерка, позната како еден од комунистичките лидери кои ја пробија „железната завеса“ во летото 1989 година.
2014 – Шпанскиот крал Хуан Карлос I абдицира во корист на неговиот син принцот Фелипе. Хуан Карлос беше на тронот 39 години, а на тронот дојде по смртта на диктаторот Франциско Франко во ноември 1975 година.
2017.- Францускиот премиер Едуар Филип по вторпат доби мандат да формира влада по парламентарните избори во таа земја.
2021 година – Ебрахим Раиси убедливо победи на претседателските избори во Иран. Амнести интернешенел повика на истрага против Раиси за „злосторства против човештвото“, обвинувајќи го дека е член на комисија која киднапирала и егзекутирала илјадници политички дисиденти во 1988 година без судска одлука.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за четврток (6 ноември)
-
Технологија1 денКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Временска прогноза1 денЗа зимата 25/26 прогностичките модели укажуваат повеќе снег, но во просек за некој степен потопло време за разлика од претходно, информира Попоски
-
Хороскоп18 часаХороскоп за петок (7 ноември)
-
Македонија1 денАвтомобил удри велосипедист од Гевгелија, кај велосипедистот констатирана алкохолизирана состојба
-
Магазин1 денGoogle воведува проверка на возраста во Play Store: што значи ова за корисниците?
-
Балкан1 денЦрвена Ѕвезда во Белград убедливо го совлада грчки Панатинаикос во рамки на 9-то коло во Евролига
-
Свет1 денГигантот „Амазон“ најави отпуштање на 14,000 вработени од својата корпоративна работна сила
