На денешен ден
2 октомври – На денешен ден
1187 – Арапскиот генерал и египетскиот султан Саладин го зазеле Ерусалим од христијаните, што во 1189 година ја предизвикало Третата крстоносна војна.
1608.- Холандскиот оптичар Ханс Липерши го претстави првиот телескоп во Хаг.
1803.- Умре американскиот политичар Семјуел Адамс (Самуел), организатор и идеолог на борбата на северноамериканските колонии за независност, еден од потписниците на Декларацијата за независност во 1776 година.
1810.- Српските востаници во Првото српско востание под водство на Караѓорѓе ја претепале турската војска испратена од Босна да го задуши востанието кај Лозница.
1836.- Англискиот натуралист Чарлс Дарвин заплови со бродот „Бигл“ во англиското пристаниште Фалмут по петгодишно истражување на живиот свет во Јужна Америка и на островите во јужниот дел на Пацификот, што значително придонесе за развојот на неговата теорија. на еволуцијата.
1847.- Роден е германскиот државник и фелдмаршал Пол фон Хинденбург, началник на штабот на германската висока команда во Првата светска војна, а од 1925 година до неговата смрт во 1934 година, претседател на Германија. По неговата смрт, апсолутната власт ја презеде лидерот на нацистите, канцеларот Адолф Хитлер.
1851.- Роден е францускиот маршал Фердинанд Фох, командант на сојузничките армии во последните операции од Првата светска војна, кои доведоа до капитулација на Германија. По завршувањето на војната, станува член на Француската академија, а како прв странец, фелдмаршал на Велика Британија.
1869.- Роден е индискиот национален водач Мохандас Карамчанд Ганди, наречен Махатма (Голема душа), водач на борбата за ослободување на Индија од британската колонијална власт, татко на модерна Индија. Најпознатиот поддржувач на ненасилството за постигнување политички цели, тој беше убиен во обид за атентат од хинду фанатик во јануари 1948 година.
1870 – Папските држави одлучија на плебисцит да се обединат со Италија, а главниот град на Италија беше преместен од Фиренца во Рим.
1895.- Во Сплит е роден југословенскиот диригент и композитор Јаков Готовац. Авторот на популарната комична опера „Еро с оног света“ (1935) инспирацијата за своите дела ја нашол првенствено во фолклорот („Симфониски круг“, „Коледа“, „Орачи“, „Гуслар“).
1924.- Друштвото на народите го одобри Женевскиот протокол за мирно решавање на меѓународните спорови.
1935.- Италија ја нападна Абисинија (Етиопија) и, кршејќи го отпорот на своите војници, ја окупираше таа земја. Друштвото на народите ја осуди агресијата и воведе санкции против Италија на 19 октомври.
1944.- По 63 дена тешки борби, германските нацисти го задушија востанието на жителите на Варшава, која беше окупирана во Втората светска војна. 250.000 жители на Варшава загинаа, голем број завршија во нацистичките концентрациони логори, а градот беше речиси целосно уништен.
1946.- Зрењанин го добил сегашното име. На свечената седница на Градскиот народен одбор на тогашен Петровград, беше одлучено, по повод двегодишнината од ослободувањето на градот од нацистичката германска окупација во Втората светска војна, тој град Банат да биде именуван по народниот херој Жарко Зрењанин (1902 — 1942), член на ЦК на КПЈ, политички секретар на Покраинскиот комитет на КПЈ за Војводина и организатор на востанието во Војводина.
1973.- Почина финскиот тркач на долги патеки Паво Нурми (Пааво), кој на Олимписките игри во 1920, 1924 и 1928 година освои девет златни медали, кој 29 пати соборуваше светски рекорди.
1975.- Императорот Хирохито пристигна во Вашингтон, во првата посета на јапонски суверен на САД.
1985.- Умре американскиот филмски актер Рок Хадсон. Во долгата и многу успешна кариера сними 63 филма во кои најмногу ги толкуваше улогите на романтични херои. Во последната година од животот привлече големо внимание со тоа што јавно призна дека боледува од СИДА.
1990.- На аеродромот во кинескиот град Гуангжу, 127 лица загинаа кога киднапираниот кинески авион удри во два авиони на пистата.
1990.- Незадоволни од политиката на новата хрватска влада, Србите од Книнска Краина го блокираа железничкиот и патниот сообраќај и на тој начин ги прекинаа сите врски од Загреб до јадранскиот брег.
1991.- Во близина на Дубровник започнаа судирите меѓу хрватските сили и ЈНА. Во наредните денови околината на тој град беше опустошена, а стариот град Дубровник беше гранатиран и остана без струја и вода.
1996.- Поранешниот бугарски премиер Андреј Луканов беше застрелан пред неговиот дом во Софија.
1998.- Жан Пол Акајесу, поранешен мајор на армијата на Руанда, обвинет за геноцид и злосторства против човештвото, во Хаг беше осуден на три доживотни затворски казни.
1999.- Кина и Русија ја прославија 50-годишнината од нивните дипломатски односи со првата заедничка воена вежба.
2000.- За време на постизборната криза во Србија, Слободан Милошевиќ на државната телевизија објави дека неговата „совест е целосно чиста“, иако бранот на незадоволство од неговото долгогодишно владеење се шири низ целата земја. Генералниот штрајк и блокадите на патиштата ја парализираа Србија, а штрајкови и протести започнаа и во државните медиуми, кои дотогаш беа под контрола на Милошевиќ.
2003.- Јужноафриканецот Џон Максвел Котзи ја доби Нобеловата награда за литература.
2009 – Ирска го ратификуваше Лисабонскиот договор на „референдум за амандмани“.
2010.- Летонската коалициска влада на десниот центар освои мнозинство на парламентарните избори, а премиерот Валдис Домбровскис остана на функцијата.
2012.- Во вооружен напад на студентски дом во Муба, североисточна Нигерија, за време на студентски избори, загинаа 20 лица.
2013.- Италијанскиот актер Џулијано Џема, познат по улогата на „Ринго“ во „шпагети вестерните“, загина во сообраќајна несреќа. Играше во повеќе од 100 филмови и на телевизија – од комедија до авантуристички и историски филмови.
2014 – Лидерот на социјалдемократите Стефан Лофвен беше избран за нов премиер на Шведска.
2017 – Американски пензионер уби 58 луѓе и повреди 524, пукајќи со автоматско оружје од 32 кат на хотел во публиката на концерт на кантри музика во Лас Вегас пред да се самоубие.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Кичево2 денаД-р Јовановски е новиот градоначалник на град Кичево, човек кој ќе ја врати довербата во заедништвото и меѓуетничкото разбирање
-
Хороскоп2 денаХороскоп за вторник (4 ноември)
-
Хороскоп15 часаХороскоп за среда (5 ноември)
-
Хроника17 часаД-р Лазаров: Страшна и трагична сообраќајка на Плетвар, внимавајте по патиштата луѓе, две лица загинаа, другите се борат за живот
-
Кичево1 денВечерва во НУЦК „Кочо Рацин“ ќе се одржи целовечерен концерт на Ансамблот „Македонија“, бидете дел и уживајте
-
Lifestyle1 денКако брзо да го отпушите одводот без хемикалии: трик со топла вода и течност за садови
-
Магазин1 денApple Maps наскоро ќе прикажува реклами – нов начин на монетизација
-
Спорт21 часВо „Лига Ц“, Унгарија, Азербејџан и Андора се противниците на Македонската женска фудбалска репрезентација за квалификациите за светското првенство во Бразил
