На денешен ден
20 јули – На денешен ден
1304.- Роден е италијанскиот писател Франческо Петрарка. Тој се смета за последниот поет од средниот век и првиот индивидуалист во европската поезија. Во негово време бил познат и ценет по неговите латински дела, историски, филозофски и полемички записи, а во светската литература влезе со збирката сонети „Канкониер“, посветена на неговата љубов Лаура.
1402.- Монголскиот хан Тамерлан во битката кај Ангора (сега Анкара) ја поразил турската војска и го заробил султанот Бајазит I, кој умрел во ропство во 1403 година. Во битката, како турски вазал, со одред на тешка коњаница учествувал српскиот владетел Стефан Лазаревиќ, син на кнезот Лазар, кој загинал 13 години претходно во битката за Косово, во која учествувал и Бајазит.
1654.- Потпишан е англо-португалскиот договор со кој започна долгорочниот сојуз меѓу Англија и Португалија.
1847.- Роден е германскиот постимпресионистички сликар Макс Либерман. Како поддржувач на новите идеи, тој ја основал Берлинската сецесија во 1898 година, движење кое ги собра противниците на уметничкиот академизам во европските метрополи на преминот од 19 и 20 век.
1855.- Роден е војводата Живојин Мишиќ, еден од најголемите српски војсководци. Учествувал во војните од 1876-78 и 1885 година, а во Првата светска војна командувал со операциите во битката кај Колубара, втора голема победа на Србите над австроунгарската војска. Напишал неколку воени трактати, од кои најпозната е „Стратегија“.
1866.- Во австро-пруската војна, во која Италија беше на страната на Прусија, Австријците целосно ја уништија италијанската флота во близина на островот Вис, а повеќе од 1.100 луѓе загинаа.
1890.- Роден е грчкиот крал Џорџ Втори, кој на тронот дојде во 1922 година, а беше сменет во 1923 година. Се вратил во 1935 година, а по германскиот напад во Втората светска војна (06.04.1941), заедно со владата побегнал во Каиро, па во Лондон, од каде се вратил во 1946 година.
1917.- Потпишана е Крфската декларација за создавање заедничка држава на Србите, Хрватите и Словенците. Декларацијата ја потпишаа српскиот премиер Никола Пашиќ и претседателот на Југословенскиот комитет Анте Трумбиќ.
1919.- Роден е новозеландскиот планинар Едмунд Персивал Хилари (Персивал Хилари), кој во 1953 година заедно со шерпасот Тенсинг Норге прв го освоил Монт Еверест (8848), највисокиот планински врв во светот.
1923.- Убиен е мексиканскиот револуционер, водач на Селската револуција од 1910 година, Франциско Панчо Вила.
1937.- Умрел италијанскиот инженер Гуљелмо Маркони, еден од авторите на безжичната телеграфија. Тој беше првиот што испрати радио сигнал преку Атлантикот (1901). Во 1909 година, тој ја подели Нобеловата награда за физика со Карл Фердинанд Браун за неговата работа на безжична телеграфија.
1944.- Германскиот полковник Клаус Шенк, грофот фон Штауфенберг (Клаус Шенк, фон Штауфенберг), се обидел да го убие нацистичкиот водач Адолф Хитлер поставувајќи бомба што ја донел и ја ставил под конференциската маса за време на состанокот во касарната во близина на Берлин. Хитлер бил полесно ранет, а заговорниците биле егзекутирани.
1945.- Умре францускиот писател Пол Валери, „класик на симболиката“, кој се смета за најелитниот претставник на францускиот дух во периодот меѓу двете светски војни. Бил член на Француската академија и претседател на Институтот за интелектуална соработка при Друштвото на народите во Женева („Млада Парка“, „Морнарски гробишта“, „Погледи на современиот свет“).
1951.- Во џамијата Ал Акса во Ерусалим беше убиен кралот Абдула од Јордан. Тој стана крал на Јордан во 1946 година.
1954.- Во Женева беше склучен договор за примирје во Индокина, со кој заврши војната против француската колонијална администрација во тој дел од светот.
1969.- Американскиот космонаут Нил Армстронг (Нил) стана првиот човек што стапнал на Месечината. Армстронг на Месечината остана два часа и 21 минута, по што се врати на вселенскиот брод „Аполо-11“.
1974.- Турските сили слетаа на Кипар, го освоија пристаништето Киренија и се упатија кон Никозија.
1976.- Американскиот вселенски брод без човечки екипаж „Викинг 1“ слета по 11-месечен лет на Марс и почна да испраќа јасни слики од планетата назад на Земјата.
1982 – 10 британски војници беа убиени во експлозии на бомби поставени од припадници на Ирската републиканска армија (ИРА) во Хајд Парк и Риџент Парк во центарот на Лондон.
1988.- Јужна Африка, Ангола и Куба го прифатија договорот за повлекување на странските трупи од Ангола и за признавање на независноста на Југозападна Африка (Намибија).
1994 – Шефот на израелската дипломатија Шимон Перес (Шимон) го посети Јордан. Тој беше највисокиот израелски функционер што го посети Јордан дотогаш.
1996.- Бунтовниците од племето Хуту нападнаа бегалски камп на ривалското племе Тутси во Бурунди и убија околу 320 луѓе, главно жени и деца.
2000.- По деветдневни преговори, беше завршен мировниот самит на Блискиот Исток во Кемп Дејвид. Решението за повеќедеценискиот конфликт не е пронајдено, а израелско-палестинските конфликти продолжија.
2000 – Корзиканските националисти ја прифатија, по преговорите во Париз, понудата на француската влада за автономија на островот. Со ова завршија 20-годишните тензии меѓу сепаратистите и властите.
2001.- По 20-годишна пауза, првиот патнички воз за Турција го напушти Багдад и следниот ден пристигна во Газиантеп.
2001.- Германските лидери положија венци во службена чест на офицерите за неуспешниот обид за атентат врз Адолф Хитлер 57 години претходно.
2005.- Умре Чарлс Чибити, последниот „шифра“ на Команче од Втората светска војна. Беше еден од 14-те членови на племето Команчи кои преведуваа радио пораки на нивниот мајчин јазик за време на „Денот Д“ – слетувањето во Нормандија во 1944 година.
2009.- Судскиот совет на Меѓународниот кривичен суд во Хаг го осуди Милан Лукиќ на доживотен затвор, а неговиот братучед Средој Лукиќ на 30 години затвор за воени злосторства и злосторства против човештвото врз босанските муслимани во Вишеград во 1992/94 година.
2011.- Последниот хашки бегалец, Горан Хаџиќ, беше уапсен по седум години криење во Војводина и предаден на Трибуналот во Хаг.
2011.- Умрел Лусијан Фројд, еден од најпознатите британски уметници на 20 век кој цртал претежно портрети и актови. Неговата слика „Службеникот за благосостојба спие“ беше продадена во 2008 година за 17,2 милиони фунти, поставувајќи го рекордот за најскапа слика на жив уметник. Лусијан беше внук на психоаналитичарот Зигмунд Фројд.
2012 – Дванаесет луѓе беа убиени, а 50 ранети кога 25-годишен Американец отвори оган во кино во Аурора, Колорадо, на премиерата на „The Dark Knight Rises“, последниот дел од серијата Бетмен.
2013.- Почина Хелен Томас (93), долгогодишна репортерка од Белата куќа и една од пионерите на женското вклучување во новинарството.
2017 година – Рам Нат (Нат) Ковинд е избран за нов претседател на Индија. Ковинд е долгогодишен член на групата на Националниот волонтерски корпус, која е обвинета за поттикнување верска омраза против муслиманите.
2020 година – Обединетите Арапски Емирати ја лансираа сондата „Надеж“ кон Марс, од центарот Танегашима во Јапонија. Тоа е првата сонда испратена од арапска земја во мисија на Марс.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Технологија2 денаКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (7 ноември)
-
Хороскоп13 часаХороскоп за сабота (8 ноември)
-
Култура21 часУтре е „Митровден“, се вели дека од денот започнува зимата. Честита домашна слава и именден до сите домаќини!
-
Македонија21 часСВР Охрид: Зачестија лажни телефонски јавувања за изнуда на пари за наводно случени сообраќајни незгоди, апел до граѓаните да не наседнуваат на такви телефонски повици
-
Македонија2 денаАвтомобил удри велосипедист од Гевгелија, кај велосипедистот констатирана алкохолизирана состојба
-
Балкан2 денаЦрвена Ѕвезда во Белград убедливо го совлада грчки Панатинаикос во рамки на 9-то коло во Евролига
-
Магазин2 денаGoogle воведува проверка на возраста во Play Store: што значи ова за корисниците?
