На денешен ден
20 јуни – На денешен ден
1459.- Турците го зазеле утврдениот град Смедерево, последното упориште на српската средновековна држава, која формално ја изгубила својата независност и потпаднала под власта на Отоманската империја.
1597.- Холандскиот поларен истражувач Вилем Баренц умре додека се обидуваше да го пронајде североисточниот премин од Европа до Америка. Името го добило по Баренцовото Море во северна Европа. Делови од неговиот дневник ги пронашол норвешкиот капетан Карлсен во 1871 година. 1756 – 123 од 146 британски војници уапсени од индискиот гувернер (Набоб) Бенгал се задушиле во затворска ќелија во Калкута. Затворот подоцна стана познат како „Црната дупка на Калкута“.
1789.- Пратениците од третиот клас на новопрогласеното Народно собрание во Франција дадоа заклетва дека нема да се растураат додека не биде усвоен новиот устав, кој беше увертира за почетокот на Француската револуција.
1819.- Роден е францускиот композитор со германско потекло Жак Офенбах, творец на француската оперета („Орфеј во пеколот“, „Сина брада“) и автор на операта „Приказните на Хофман“.
1819.- Савана, првиот пароброд што го премина Атлантикот, заплови во англискиот град Ливерпул. Патувањето од американското пристаниште Савана (Грузија) траеше 27 дена и 11 часа.
1836.- Умре францускиот револуционер и свештеник Емануел Џозеф Сијес, еден од водачите на Француската револуција и основач на Јакобинскиот клуб. Тој одигра клучна улога во државниот удар од 1799 година кој го донесе Наполеон Бонапарта на власт.
1837.- Умре британскиот крал Вилијам IV. Него го наследи неговата внука Викторија, која владееше до неговата смрт во 1901 година.
1861.- Роден е англискиот биохемичар Фредерик Гоуланд, еден од основачите на науката за витамини. Во 1929 година ја подели Нобеловата награда за медицина со холандскиот лекар Кристиан Ајкман.
1891.- Велика Британија и Холандија ги дефинираа границите на колонијалните поседи на островот Борнео.
1902.- Роден е писателот и дипломат Марко Ристиќ, истакнат теоретичар на белградската надреалистичка група и еден од претставниците на модерната и авангардата во српската литература меѓу двете војни. Од 1945 до 1951 година бил југословенски амбасадор во Париз. („Од среќа и од сон“, „Без мерка“, „Нокс микрокосмика“).
1905.- Родена е американската писателка Лилијан Хелман. Позната е по нејзините драмски дела кои содржат остри критики за американското општество („Денови што доаѓаат“, „Малите лисици“) и мемоарите во кои го опишала времето на Макартизмот.
1909.- Роден е американскиот филмски актер со австралиско потекло Ерол Флин, еден од најпопуларните холивудски актери („Крвавиот капетан“, „Авантурите на Робин Худ“, „Пират“, „Принцот и просјакот“).
1923.- Убиен е мексиканскиот револуционер Франциско Панчо Вила, водач на селското движење во револуцијата од 1910 до 1917 година, кој во 1966 година е прогласен за национален херој на Мексико.
1933.- Умре германската револуционерка Клара Цеткин, членка на Меѓународното работничко движење. Во 1907 година, таа ја организира првата меѓународна женска конференција. На нејзин предлог, 8 март е прогласен за Меѓународен ден на жената.
1944.- Во Втората светска војна заврши поморската битка во Филипинското Море.
1960.- Американскиот боксер Флојд Патерсон ја нокаутира Швеѓанката Ингемар Џонансон (Јохансон) на меч во Њујорк и стана првиот боксер што ја вратил светската титула во тешка категорија.
1963.- Советскиот Сојуз и Соединетите Држави се договорија да воспостават телефонска линија.
1973.- Поранешниот претседател Хуан Доминго Перон (1946) се враќа во Аргентина по 18 години во егзил. Тој беше реизбран за претседател во септември 1973 година.
1991.- Германското мнозинство гласаше за преместување на главниот град од Бон, главниот град на Западна Германија, во Берлин. Источна и Западна Германија се обединија во октомври 1990 година.
1992.- Лидерите на Чешката Република и Словачка, Вацлав Клаус и Владимир Мечијар, се согласија да ја поделат Чехословачка на две држави.
1992.- Претседателството на Босна и Херцеговина прогласи воена состојба, објави општа мобилизација и воведе работна обврска.
2000.- Францускиот суд го ослободи германскиот лекар Ханс Муенко (89), кој работел во лабораторија во логорот Аушвиц, со образложение дека е премногу стар за судење. Ослободен е во 1946/47 година. донесе суд во Краков, Полска, каде што беше уапсен по војната, а потоа ослободен.
2000.- Француската медиумска компанија Вивенди, односно нејзиниот кабелски ТВ канал Канал плус и канадската компанија Сиграм постигнаа договор за обединување во бизнис вреден 33,7 милијарди долари, со што се создаде нова светска медиумска сила.
2001 – Српскиот парламент донесе закон за еднократен данок на дополнителна добивка и дополнителни средства стекнати со користење на посебни бенефиции за време на режимот на Слободан Милошевиќ.
2001.- Воениот водач на Пакистан, генерал Первез Мушараф, положи заклетва, на местото на Мухамед Рафик Тарар, кој се појави на чело на државата по воениот удар на Мушараф во 1999 година.
2003.- Италијанскиот претседател Карло Азело Шампи го потпиша законот со кој на пет италијански лидери им се дозволува да се повикаат на имунитет при гонење. Овој потег го запре судењето на премиерот Силвио Берлускони за корупција.
2006.- Поранешниот либериски претседател Чарлс Тејлор пристигна во Холандија за да му се суди пред Меѓународниот кривичен трибунал за поранешни убиства, силувања и осакатување на стотици илјади во Западна Африка.
2007.- Островот Иво Џима, кој беше сцена на крвава битка пред крајот на Втората светска војна, беше преименуван во Иво То, соопшти Јапонскиот институт за географија.
2012.- Умре филмскиот критичар Ендрју Сарис, еден од најголемите поборници на авторскиот филм во САД. Тој е заслужен за претставувањето на европскиот филм пред американската публика (Федерико Фелини, Ингмар Бергман), како и за новиот бран американски творци Роберт Алтман и Мартин Скорсезе.
2015.- Репрезентацијата на Србија го освои првото место на Светското првенство за фудбалери до 20 години.
2019 – Унгарскиот Апелационен суд осуди четири лица осудени на доживотен затвор за нивната улога во инцидентот од 2015 година, кога 71 мигрант се задуши во фрижидер пронајден на патот во Австрија
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (31 октомври)
-
Кичево2 дена„Џојсон Сeјфти Системс“ – Кичево заедно со „ОВР Кичево“ во кичевските училишта реализираа едукативна кампања на тема „Безбедноста на учениците во сообраќајот“
-
Кичево2 денаЈанев денес беше во посета на ОВР Кичево, заедно со раководствата на „РЦ Запад“ и регионалниот сектор за внатрешни работи Охрид
-
Хороскоп15 часаМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза1 денПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево1 денПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина1 денПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Скопје1 денЛишен од слобода возачот кој удри малолетничка на ул. „Перо Наков“ во Скопје и избега од местото на настанот

