На денешен ден
22 мај – На денешен ден
337.- Почина Константин I Велики, првиот римски император кој го прифатил христијанството во Римската империја. Во 325 година го свикал првиот христијански собор во Никеја.
1455.- Битката кај Сент Албанс во Англија ја започна 30-годишната војна на двете рози меѓу династиите Ланкастер и Јорк.
1813.- Роден е германскиот композитор Рихард Вагнер, реформатор на операта и оркестарот. Создаде музички драми од епски размери, ја прошири симфонијата на Бетовен во оперската партитура и постигна проникнување на драмата и музиката („Проклетниот Холанѓанец“, „Проколнатиот Холанѓанец“, „Тристан и Изолда“, „Прстенот на Нибелунг“, Парсифал“).
1833.- Во Чиле беше усвоен устав, со кој му се даде поголема моќ на претседателот и римокатоличката вера беше прогласена за државна религија.
1859.- Роден е англискиот писател Артур Конан Дојл, прославен автор на криминалистички романи во кои глумат детективот Шерлок Холмс и неговиот пријател д-р Вотсон.
1873 – Умре италијанскиот писател Алесандро Манцони, чие дело и идеи силно влијаеле на националното движење „Ризоргименто“ во 1840-тите. драми „Грофот Кармањола“, „Аделки“).
1885.- Умре францускиот писател Виктор Иго, заедно со Балзак, најважната личност во француската литература. Од 1841 година е член на Академијата, а од 1845 година член на парламентот каде се залага за слобода на печатот, укинување на смртната казна и општествени реформи. По државниот удар на Наполеон Бонапарта заминал во 19-годишен егзил каде ги напишал најпознатите дела, романите „Сиромашните“ и „Ѕвонарот на Богородица“.
1907.- Роден е англискиот театарски и филмски актер, режисер и продуцент Лоренс Оливие, еден од најдобрите толкувачи на ликовите на Шекспир, добитник на Оскар за „Хамлет“. Во 1970 година ја добива титулата благородник.
1914.- Велика Британија ја презеде контролата над нафтените ресурси во Персискиот залив од англо-персиската нафтена компанија.
1915.- Во судир на два воза во Британија во Шкотска загинаа 227 луѓе.
1918.- Германски авиони го бомбардираа Париз во Првата светска војна.
1939.- Хитлер и Мусолини го потпишаа „Челичниот пакт“ за десетгодишен воено-политички сојуз меѓу Германија и Италија.
1943.- Во Москва е објавена Комунистичката интернационала (Коминтерна). Се верува дека ова е гест на добра волја на Сталин кон западните сојузници во Втората светска војна.
1970.- Умре југословенскиот режисер и сценограф Бојан Ступица. Од 1949 година бил режисер и еден од главните организатори на Југословенскиот драмски театар во Белград, а од 1957 година режирал во Ателје 212 во Белград и во Народниот театар.
1972.- Американскиот претседател Ричард Никсон во Москва се сретна со претседателот на Врховниот совет на СССР Леонид Брежњев, како прв американски претседател кој го посетил Советскиот Сојуз.
1972 – Цејлон стана република во рамките на Британскиот Комонвелт наречена Шри Ланка.
1975.- Родезија е исклучена од Олимпијадата поради расистичката политика на владејачкиот режим.
1985.- Во експлозија на автомобил-бомба во близина на предградие на Бејрут загинаа 60, а 190 беа повредени.
1989.- Индија ја тестира својата прва ракета земја-земја со среден дострел.
1992.- Генералното собрание на ОН го прифати полноправното членство на трите поранешни југословенски републики Словенија, Хрватска и Босна и Херцеговина. Истиот ден во Сараево беше постигнат договор меѓу претставниците на ЈНА и Претседателството на БиХ за мирно повлекување на војниците и кадетите, државјани на СР Југославија, од воените касарни во Сараево и Пазариќ.
1994.- Бунтовниците во граѓанската војна во Руанда го зазедоа меѓународниот аеродром во Кигали и клучната касарна на владините сили, отстранувајќи ја најголемата пречка за маршот кон главниот град.
1997.- Половина милион Полјаци се собраа да го видат својот сонародник, папата Јован Втори, за време на неговата 10-часовна посета на земјата.
1997.- Рускиот претседател Борис Елцин го отпушти министерот за одбрана и неколку генерали откако одби да го намали буџетот и да ја реорганизира војската.
1998.- Гласачите во Северна Ирска гласаа за мировен договор со кој заврши 20-годишната борба меѓу протестантите и католиците. За уставните измени гласаа речиси 95 отсто од гласачите.
1999.- Во најголемиот бегалски бран од Косово, околу 7.700 Албанци се преселиле во Македонија.
2000.- Израелските судии го поништиле законот со кој им се забранува на жените да се молат пред арабеската на Тора на Западниот ѕид, еврејско светилиште.
2001.- Француското Национално собрание го одобри контроверзниот нацрт-закон со кој на Корзика и се даваат повеќе права. Сепаратистичките протести на тој остров против Париз траеја цели 20 години.
2002.- Поранешниот член на кланот Кју Клус, Боби Френк Чери, е прогласен за виновен за убиство на четири црни девојки. Тие загинаа во 1963 година во експлозија на динамит што тој ја подметнал во црква во Бирмингем.
2003.- Советот за безбедност на ОН ги укина 13-годишните санкции за Ирак, истовремено давајќи им на САД и Велика Британија големи овластувања да управуваат со земјата и нејзината нафтена индустрија.
2007.- На 86-годишна возраст умре пијанистот Бен Вајсман, кој компонираше или коа напиша околу 60 песни за Елвис Присли („Follow That Dream“, „Fame and Fortune“).
2007.- Во Париз умре еден од основачите на Светската ромска организација и долгогодишен активист за правата на Ромите Вања де Гила Кохановски.
2010.- Индиски авион се урна во Мангалор, при што загинаа 158 луѓе, а осум преживеаја. Меѓу загинатите е Златко Глушица, пилот на „ЈАТ Ервејс“, кој управувал со авионот.
2012 – Британката Сара Вест ја презема командата со фрегатата ХМС Портланд како прва жена командант на воениот брод на Кралската морнарица.
2012 – За прв пат приватна компанија, американската SpaceX, лансираше вселенско летало до Меѓународната вселенска станица. Дотогаш тоа го правеа исклучиво владите.
2013.- Новоизбраниот премиер на Исланд Зигмундур Дејвид Гунлаугсон, лидер на Прогресивната партија, објави дека нема да ги продолжи преговорите за влез на земјата во ЕУ без претходен референдум.
2014.- Тајландската армија, предводена од командантот на армијата, генерал Прајут Чан-Оча, ја презема власта со цел да воспостави ред и стабилност по шестмесечна политичка блокада и немири во земјата. Во текот на следните два дена, армијата воведе полициски час и го распушти парламентот.
2016.- Почина големиот југословенски и српски филмски великан Велимир Бата Живојиновиќ, актер кој реализираше околу 300 главни и епизодни улоги. Филмот „Валтер го брани Сараево“ му донесе статус на икона во Кина и го направи еден од најгледаните актери во историјата на филмот.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Кичево11 часаНа градскиот плоштад во Кичево и оваа година ќе блесне хуманитарниот „Божиќен Базар“ покрај најубавиот украс „Витлеемската Пештера“
-
Кичево17 часа(ФОТО) Д-р Александар Јовановски денеска со свеченост ја презеде функцијата градоначалник на општина Кичево, „За мене како што знаете поделбите не постојат, ќе продолжиме напред заедно“
-
Кичево2 денаВо сабота спремете се за третото концертно издание на „Enigma Rock Night Vol.3“ во НУЦК „Кочо Рацин“, на сцената ќе настапат сите локални бендови
-
Хороскоп1 денХороскоп за понеделник (10 ноември)
-
Хороскоп10 часаХороскоп за вторник (11 ноември)
-
Здравје и убавина2 денаОвие шест работи предизвикуваат висок крвен притисок
-
Здравје и убавина14 часаДомашен напиток од свежи билки против болки во Бубрезите од бубрежните камења
-
Спорт14 часаАталанта го разреши од должноста досегашниот тренер Иван Јуриќ
