На денешен ден
22 ноември – На денешен ден
1497.- Во потрага по морски пат до Индија, Португалецот Васко де Гама (Васко) стана првиот морнар што пловел околу Кејп Добра надеж, на крајниот југ на Африка.
1819.- Родена е англиската писателка Мери Ен Еванс (Мери Ен), позната како Џорџ Елиот (Џорџ), една од основачите на англискиот психолошко-социјален роман („Силас Марнер“, „Вода на Флос“).
1842.- Еруптираше планината Сент Хеленс во американската држава Вашингтон. Тоа беше првата регистрирана вулканска ерупција во Америка.
1868.- Во зградата на портата Варош е одржана првата театарска претстава во Белград, претставата „Ѓураѓ Бранковиќ“ од Карл Оберњик.
1869.- Во Париз е роден Андре Жид, една од најконтроверзните и највлијателните личности во француската литература во 20 век. Романсистот, есеистот, критичарот ја доби Нобеловата награда за литература во 1947 година („Фалсификатори на лажни пари“, „Ватикански визби“, „Пасторална симфонија“).
1913.- Роден е Едвард Бенџамин Бритен, еден од најзначајните англиски композитори на 20 век. Заедно со оперскиот пејач Питер Пирс го основал музичкиот фестивал во Алдебург во 1948 година („Питер Грајмс“, „Киднапирањето на Лукреција“, „Воен реквием“, „Пролетна симфонија“).
1916.- Американскиот писател Џек Лондон (Џек), еден од најчитаните автори во првата половина на 20. век („Повикот на дивината“, „Белата песја“, „Долината на месечината“, „Луѓето од Дното“) починал.
1943.- Во Либан беше прогласена независност, со што беше укинат мандатот што Франција го имаше над оваа земја од 1 јули 1920 година. Арапските земји, Велика Британија и САД веднаш ја признаа независноста на Либан, а француските трупи со договор ја напуштија земјата во 1946 година.
1954.- Умре рускиот адвокат и дипломат Андреј Вишински, државен обвинител (од 1935 година) за време на големите чистки што ги изврши советскиот водач Сталин во втората половина на 1930-тите. Тој беше шеф на советската дипломатија во 1949 година, а потоа и постојан претставник на СССР во ОН.
1963.- Во Далас, Тексас, беше убиен американскиот претседател Џон Фицџералд Кенеди. Осомничен за атентатот бил Ли Харви Освалд, кој два дена подоцна бил убиен во полициската станица од Џек Руби.
1963.- Умре англискиот писател Олдос Хаксли, еден од најистакнатите европски есеисти на 20 век, космополит и активист на пацифистичкото движење (Движење за завет за мир, 1935). Неговите „романи на идеи“ се засноваат на есеистички модели на дискусии и судири на принципи („Контрапункт на животот“, „Добар нов свет“, „Слеп во Газа“).
1972.- Американскиот претседател Ричард Никсон по 22 години ја укина забраната за американски бродови и авиони да патуваат во Кина.
1974.- Генералното собрание на ОН и додели статус на набљудувач на Ослободителната организација на Палестина.
1975.- Хуан Карлос стана крал на Шпанија, два дена по смртта на диктаторот Франциско Франко. Последниот шпански монарх бил Алфонсо XIII, кој избегал од земјата во 1931 година.
1977.- Англо-францускиот патнички авион „Конкорд“ започна со редовен сообраќај меѓу Европа и Америка. Редовните летови беа воспоставени по две години правни спорови поради количината на бучава што ја произведува авионот.
1980.- Умре холивудската ѕвезда и секс симбол од 1930-тите, Меј Вест.
1989.- Во Бејрут, претседателот на Либан, Рене Муавад, беше убиен додека минуваше низ градот во церемонијална поворка по повод Денот на независноста. Уште 16 лица загинаа во бомбардирањето.
1990.- Првата жена премиер во историјата на Велика Британија, Маргарет Тачер, поднесе оставка по 11,5 години како премиер поради несогласувања во нејзината Конзервативна партија.
1992.- Поморските и воздухопловните сили на НАТО и Западноевропската унија почнаа да контролираат бродови во меѓународните води на Јадранското Море со цел да го спречат снабдувањето со нафта и други стратешки материјали за СР Југославија.
1995.- По потпишувањето на Дејтонскиот договор, со кој заврши војната во Босна, Советот за безбедност на ОН ги суспендираше економските санкции против СР Југославија и започна со укинување на ембаргото за оружје на земјите создадени од поранешна Југославија. СР Југославија беше под економска блокада 1.253 дена (од 31 мај 1992 година).
2000.- Почина Емил Затопек, легендарниот чешки тркач и единствениот спортист кој освоил три златни медали во трчање на долги патеки на една Олимпијада. Тој го освои првото олимписко злато во Лондон во 1948 година и три олимписки златни медали во Хелсинки во 1952 година. На 1 декември Затопек беше прогласен за чешки спортист на векот.
2001.- Турскиот парламент одобри ревизија на 75-годишниот Граѓански законик, со кој, за разлика од постоечкиот, жените и мажите ќе станат еднакви.
2005.- Претседателката на Христијанско-демократската унија (ЦДУ) Ангела Меркел, првата жена канцелар на Германија, официјално ја презеде функцијата.
2007.- Умре францускиот кореограф Морис Бежарт, еден од основачите на модерниот танц. Меѓу неговите кореографии се „Болеро“, Бетовеновата „Деветта симфонија“, „Ромео и Јулија“, „Малро“.
2009.- По експлозија во рудник во североисточна Кина, загинаа 108 рудари, додека 60 беа хоспитализирани со изгореници и последици од вдишување отровни гасови.
2010 – 380 луѓе загинаа во немири за време на фестивалот на водата на остров во близина на Пном Пен, главниот град на Камбоџа.
2015 – Либералот Маурицио Макри, поранешен градоначалник на Буенос Аирес, беше избран за нов претседател на Аргентина.
На денешен ден
Светот на денешен ден (20 ноември)
1531 – Капелскиот мировен договор ја утврдува конфесионалната поделба на Швајцарија.
1780 – Велика Британија објави војна на Холандија поради снабдувањето на американските бунтовници.
1818 – Симон Боливар ја прогласи независноста на Венецуела од Шпанија.
1873 – Обединување на Будим и Пешта во главниот град Будимпешта.
1903 – Демонстрации во Белград против режимот на кралот Александар Обреновиќ.
1910 – Франциско I. Мадеро повика на револуција и се прогласи за претседател на Мексико.
1917 – Украина беше прогласена за република.
1917 – Почеток на Битката кај Камбре во Првата светска војна.
1919 – Во Берлин нелегално започна првиот конгрес на младински организации и беше основана Комунистичката младинска интернационала.
1924 – Задушено курдското востание во Турција.
1962 – Кенеди ја укина американската блокада на Куба и формално ја заврши Кубанската ракетна криза.
1991 – Однесувањето на околу 260 луѓе од болницата во Вуковар до Овчара од страна на ЈНА.
1999 – Кина го лансира својот прв вселенски брод.
2003 – Експлозија на неколку бомби во Истанбул; уништен британскиот конзулат.
2003 – Уапсен Мајкл Џексон за наводна сексуална експлоатација на малолетници.
На денешен ден
Светот на денешен ден (18 ноември)
Среден век и големи откритија
-
1477 – Основан е рускиот град Екатеринбург.
-
1493 – Кристофер Колумбо за првпат го здогледува Порторико; следниот ден се истоварува и островот го нарекува Сан Хуан Батиста.
18. и 19. век
-
1739 – Со Белградскиот договор Отоманската империја го враќа Белград и териториите северно од Западна Морава.
-
1865 – Во Њујорк се објавува расказот на Марк Твен: „Прославената скокачка жаба од округот Калаверас“.
Почеток на 20. век
-
1903 – САД потпишуваат договор со Панама за неограничено користење на Панамскиот канал.
-
1905 – Принцот Чарлс од Данска станува крал на Норвешка под името Хакон VII.
-
1909 – САД испраќаат два воени брода во Никарагва по масакрот што го наредил диктаторот Хозе Сантос Зелаја.
-
1910 – Започнува Мексиканската селска револуција, предводена од Панчо Виља и Емилијано Сапата.
Првата светска војна и последици
-
1918 – Латвија прогласува независност.
-
1918 – Белгиската армија повторно влегува во Брисел по четиригодишна германска окупација.
1920-ти и 1930-ти
-
1926 – Џорџ Бернард Шо ги одбива парите од Нобеловата награда.
-
1928 – Во Њујорк е прикажан „Паробродот Вили“, првиот анимиран филм со Мики Маус.
-
1936 – Германија и Италија ја признаваат владата на Франциско Франко во Шпанија.
Втора светска војна и по неа
-
1941 – Прв судир меѓу четници и партизани во Хрватска, во Почитељ.
-
1943 – 440 авиони на британските Кралски воздухопловни сили го бомбардираат Берлин, со минимална штета.
-
1945 – На изборите во Бугарија победува комунистичкиот Отечествен фронт.
Втора половина на 20. век
-
1959 – Премиера на филмот „Бен-Хур“ во Њујорк.
-
1969 – „Аполо 12“ слетува на Месечината – второ успешно слетување на човечка мисија.
-
1971 – „Лед Цепелин“ го објавува својот безнасловен албум („Led Zeppelin IV“).
-
1978 – Масовното самоубиство во Џонстаун: 913 жртви.
-
1982 – Боксерот Дук Ку Ким умира по мечот со Реј Манчини, што предизвикува реформи во боксот.
-
1987 – Пожар во лондонската метро-станица Кингс Крос: 31 загинат.
-
1988 – Претседателот Реган потпишува закон со кој дилерите на дрога можат да бидат осудени на смрт.
-
1990 – Првите општи избори во СР Босна и Херцеговина.
Распадот на Југославија
-
1991 – ЈНА го освојува Вуковар.
-
1991 – Мате Бобан ја прогласува „Хрватска заедница Херцег-Босна“.
-
1991 – Македонското собрание го усвојува Уставот, прогласувајќи независност.
-
1993 – Јужноафриканските лидери го одобруваат уставот што го означува крајот на апартхејдот.
Кон крајот на векот
-
1996 – Пожар во тунелот под Ла Манш.
-
1998 – Алис Мекдермот ја добива Националната награда за книга за „Шармантниот Били“.
-
1999 – На самитот на ОБСЕ во Истанбул е усвоена Повелбата за европска безбедност.
21. век
-
2002 – Тимот на Ханс Бликс пристигнува во Ирак како ОН-инспектори за нуклеарно оружје.
-
2003 – Хашкиот трибунал го обвинува Милан Бабиќ за злосторства против човештвото; подоцна осуден на 13 години.
-
2003 – Последна седница на коалицијата ДОС во Белград.
-
2004 – Русија го ратификува Протоколот од Кјото.
-
2004 – Чешка укинува задолжителен воен рок и преминува на професионална армија.
-
2006 – Тони Блер признава дека интервенцијата во Ирак била грешка.
-
2006 – Поплави во авганистанската покраина Бадгис: 53 загинати.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
