На денешен ден
На денешен ден (25 јануари)
1579.- Северните холандски провинции Холандија, Зеланд, Утрехт, Гелдерланд, Фрисланд, Гронинген и Оверисел ја прогласија Унијата на Утрехт. 1759.- Роден е шкотскиот поет Роберт Барнс (Бернс), последниот голем поет кој пишувал на шкотски дијалект. Тој ја продолжи и ја усоврши традицијата на шкотската народна поезија („Там О’Шантер“, „И покрај сè“).
1831.- Полскиот парламент (Сејм) прогласи независност на Полска и го симна рускиот цар Николај I од полскиот трон. Голем дел од Варшавското војводство, наречено Кралство Полска, било припоено кон Русија во 1815 година, а рускиот император станал крал на Полска. Во септември Русите го задушија полското востание, уставот беше укинат и Сејмот беше распуштен.
1878.- Во руско-турската војна потопен турски брод откако Русите го погодиле со торпедо. Тоа беше првиот брод погоден и потопен од тоа подводно оружје.
1882.- Родена е англиската писателка Аделин Вирџинија Вулф, авторка на психолошки романи во кои ја користела техниката на внатрешен монолог и „поток на свеста“. Таа се вбројува меѓу најдобрите англиски романсиери на 20 век. Во почетокот на депресијата предизвикана од Втората светска војна, таа изврши самоубиство во 1941 година.
1899.- Во затворот Пожарева умре српскиот револуционер и публицист Васа Пелагиќ, еден од првите поддржувачи на идејата за социјализам во Србија и на Балканот. Тој беше плоден и популарен писател, а делата објавени за време на неговиот живот беа отпечатени во 250.000 примероци.
1904.- Во Белград започнал да излегува дневниот весник „Политика“, чиј основач и прв уредник бил Владислав Рибникар.
1919.- Основана е Лигата на народите, претходник на Обединетите нации.
1924.- Во францускиот град Шамони беа отворени првите Зимски олимписки игри.
1942.- Тајланд им објави војна на Велика Британија и на САД во Втората светска војна.
1947.- Умре најпознатиот американски гангстер Ал Капоне (Капоне). Организаторот на подземјето на Чикаго и шеф на една од најголемите гангстерски банди, тој беше затворен (1931-39) поради затајување данок.
1961.- Американскиот претседател Џон Кенеди ја одржа првата телевизиска прес-конференција во живо во Стејт департментот во Вашингтон. Кенеди одговори на 31 прашање.
1971.- Генералот Иди Амин со воен удар го собори претседателот на Уганда Милтон Оботе, а потоа се прогласи за претседател.
1978.- Умре српскиот писател Скендер Куленовиќ, член на Српската академија на науките и уметностите, автор на поемата „Стојанка мајка Кнежпољка“. По Втората светска војна бил директор на драма во Сараевскиот театар и уредник на белградската издавачка куќа „Просвета“.
1983.- Кинеските власти ја замениле смртната казна изречена истиот ден во 1981 година на вдовицата на Мао Це Тунг Џијанг Кинг во доживотен затвор.
1987.- Умре истакнатиот српски сликар Предраг Пеѓа Милосављевиќ, член на Српската академија на науките и уметностите. Меѓународен углед се стекнува во 1937 година на изложбата во Париз кога ја добил наградата „Гран при“. Ги напишал есеите „Помеѓу труба и тишина“ и драмата „Зопир“.
1991.- Собранието (Собранието) на Македонија, една од републиките на СФР Југославија, усвои декларација за независност и платформа за преговори за иднината на Југославија.
1996.- Парламентарното собрание на Советот на Европа ја прифати Русија како членка на таа организација и покрај острите критики поради руската војска во Чеченија.
1997.- Српскиот писател и поранешен потпретседател на Република Српска Никола Кољевиќ умре од сериозни повреди здобиени при обид за самоубиство на 16 јануари на Воено-медицинската академија во Белград.
1999 – Серија земјотреси во Колумбија, кои го погодија регионот на одгледување кафе, убиле околу 2.000 луѓе, а стотици илјади оставиле без покрив над главата.
2002.- Умрела Дороти Карингтон, британска историчарка, антрополог и писателка позната по своите книги за островот Корзика каде што живеела.
2005 – Најмалку 258 хинду аџии, вклучувајќи жени и деца, беа убиени во стампедо за време на аџилак во храмот на божицата Манде Деви во западна Индија.
2006.- На првите парламентарни избори на териториите под палестинска администрација победи исламското радикално движење Хамас, кое формираше нова влада на чело со истакнатиот лидер на тоа движење Исмаил Ханије.
2010.- Сите 89 патници загинаа кога авион на Етиопија ерлајнс се урна во Средоземното Море само неколку минути по полетувањето од аеродромот во Бејрут.
2011.- Антивладините демонстрации во Египет, кои започнаа мирно, прераснаа во судир меѓу демонстрантите и полицијата, со фрлање остриги и употреба на солзавец и водени топови. Тие го означуваат почетокот на првиот бран на египетската револуција, што на крајот доведе до смена на Хосни Мубарак по речиси 30 години на власт.
2015 – Демис Русос, грчки поп и рок пејач, кој светска слава стекна во седумдесеттите со хитовите „Засекогаш и секогаш“, Збогум љубов моја, збогум“, „Кадифено утро“, „Некогаш некаде“, „Кванд је т’ аиме“, почина. Беше член на рок групата „Афродитас Чајлд“, како и на познатиот грчки композитор и музичар Вангелис.
2019 – Почина режисерот Душан Макавејев, еден од основачите на филмот black wave. Неговите најпознати филмови се „Невиност без заштита“, „Љубовниот случај или трагедија на службеникот на ПТТ“, „Мистерија на организмот“, „Детето на Кока Кола“, „Манифест“, „Бањите на горилата на пладне“. Се занимавал со пишување и бил уредник на Студент, Књижевни новина и Данас.
На денешен ден
На денешен ден – 19 ноември
1711.- Роден е Михаил Василиевич Ломоносов, руски научник, поет и академик, светски познат енциклопедист. Автор е на првата руска граматика и основач на Московскиот универзитет (1755).
1809.- Во битката кај Окана, 30.000 војници на Наполеон победиле 50.000 Шпанци, по што Франција ја освоила цела Андалузија, освен пристанишниот град Кадиз.
1828.- На 31-годишна возраст од тифус умре австрискиот композитор Франц Петер Шуберт (Франц, Шуберт), еден од првите и најважни претставници на музичкиот романтизам. Неговиот богат опус (998 дела), создаден во краток творечки распон помеѓу 1810 и 1828 година, ги содржи речиси сите музички жанрови, меѓу кои најпознати се соло песните („Убавата мелничарка“, „Зимско патување“).
1885.- Во Српско-бугарската војна, српската војска била тешко поразена во битката кај Сливница.
1888.- Роден е кубанскиот велемајстор Хозе Раул Капабланка и Граупера, светски шампион во шах од 1921 до 1927 година, еден од најдобрите шахисти во светот.
1916.- Српските и руските единици ја ослободија Битола од Бугарите во Првата светска војна.
1942.- Во Втората светска војна, советските трупи извршија моќен контранапад во Сталинград и ја опколија германската Шеста и четврта панцирска армија.
1944.- Претседателството на АВНОЈ на првото заседание во Белград донесе одлука на Јосип Броз Тито да му се додели титулата народен херој, на предлог на Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Србија. Вториот Орден народен херој на Јосип Броз му беше доделен во 1972 година, а во 1977 година беше одликуван со третото херојско знаме.
1946.- Во Париз започна првата конференција на УНЕСКО.
1977.- Египетскиот претседател Анвар ел Садат (Анвар) пристигна во мировна мисија во Израел, како прв арапски лидер што ја посети таа земја. Посетата предизвика остри протести кај Палестинците.
1984.- Во Мексико Сити, во експлозија на гас и пожар загинаа 550 луѓе, а 4.200 беа повредени.
1988.- Во Белград, на Ушќе, се одржа најголемата средба во низата вакви собири што тогашниот претседател на Сојузот на комунистите на Србија, Слободан Милошевиќ, ги организираше низ Србија во текот на годината. Во говорот на митингот, за кој се тврдеше дека има милион луѓе, Милошевиќ повика на одбрана на „српските национални интереси“, палејќи го „фитилот“ што ќе ја доведе земјата во состојба на хаос во наредниот период.
1990.- Водачите на НАТО и Варшавскиот пакт потпишаа договор за конвенционалните сили во Европа и за уништување на некои оружја и прогласија крај на „Студената војна“ на двата воени блока.
1994.- Советот за безбедност на ОН едногласно донесе резолуција со која се одобрува употребата на воздушните сили на НАТО на територијата на Краина во Хрватска, во зоните под заштита на ОН.
1995.- Бомбаш самоубиец влетал со камион со експлозив во египетската амбасада во Исламабад. Во експлозијата загинаа 16, а повредени се повеќе од 60 луѓе.
1996.- Со собирот на 35.000 луѓе во Ниш, започнаа протестите поради фалсификување на изборните резултати од вториот круг од локалните избори во Србија, на кои победи коалицијата „Заедно“. Протестите низ Србија, кои траеја три месеци, заедно со притисокот на меѓународната заедница, го принудија претседателот на Србија, Слободан Милошевиќ, да ја признае првата победа на опозицијата по укинувањето на социјалистичкиот режим на територијата на поранешна Југославија. на 11 февруари 1997 г.
1996.- За време на првата, историска средба меѓу папата Јован Павле Втори и кубанскиот претседател Фидел Кастро во Ватикан, поглаварот на Римокатоличката црква ја прифати поканата да ја посети комунистичка Куба.
1998.- Со сведочењето на независниот обвинител Кенет Стар, кој го обвини американскиот претседател Бил Клинтон за лажно сведочење и попречување на правдата, формално започна процесот на смена на шефот на државата, трет во историјата на САД.
2000.- Илјадници Шпанци се собраа околу гробот на генералот Франциско Франко во Вале де лос Каидос по повод 25-годишнината од смртта на диктаторот.
2003.- Националното движење „Отпор“, кое водеше акции против поранешниот режим на Слободан Милошевиќ, прерасна во политичка партија. Со влегувањето во Демократската партија на 8 септември 2004 година, „Отпорот“ престана да постои.
2003.- Американски воен брод по речиси 30 години влезе во виетнамското пристаниште Хо Ши Мин (поранешен Сајгон).
2004.- Претседателот на Србија и Црна Гора (СЦГ) Светозар Маровиќ пристигна во Париз во посета на УНЕСКО. Тоа е прва официјална посета на Белград на таа организација по Втората светска војна.
2007.- Уапсен е Кије Сампан, еден од најблиските соработници на озлогласениот водач на Црвените Кмери, Пол Пот. Сампан беше петти од најблиските соработници на Пол Пот на кои им се судеше за злосторства за време на владеењето на теророт на Црвените Кмери од 1975 до 1979 година. година, во текот на која беа ликвидирани меѓу 1,4 и 1,7 милиони луѓе.
2009.- Белгискиот премиер Херман ван Ромпуј беше назначен за прв претседател на Европската унија.
2014 – Умре американскиот режисер Мајк Николс (Мајк Николс), автор на филмови за кои ги доби наградите Еми, Греми, Оскар и Тони: „Дипломиран“ (1967), „Кој се плаши од Вирџинија Вулф? (1966), „Квака 22“ (1970), „Работно девојче“ (1988) и „Блискост“ (2004).
На денешен ден
На денешен ден – 26 октомври
899.- Починал англискиот крал Алфред Велики, кој по доаѓањето на тронот во 871 година успешно ја бранел земјата од Данците, го ослободил и повторно го изградил Лондон.
1440 – Жил де Раис, еден од борците на Јованка Орлеанка, бил обесен. Поранешниот маршал на Франција беше обвинет за сатанизам и убиство на 140 деца. Неговото злосторство беше инспирација за приказната „Сина брада“.
1685.- Роден е италијанскиот композитор Џузепе Доменико Скарлати, виртуоз на чембало. Составил повеќе од 550 композиции за чембало, познати сонати во едно движење (соната форма на Скарлати).
1759.- Роден е Жорж Жак Дантон, еден од водачите на Француската револуција, кој на 14 јули 1789 година го предводеше нападот врз затворот Бастилја во Париз. Како противник на револуционерниот терор, тој се судри со Робеспјер, беше обвинет за соработка со непријателите на републиката и беше погубен на гилотина во 1794 година.
1842.- Роден е рускиот сликар Василиј Василиевич Верешчагин, автор на монументални композиции од руско-турската војна (1877-78).
1861.- Во Франкфурт беше прикажана работата на првиот уред за пренос на говор, кој неговиот дизајнер Јохан Филип Реис (Јохан Филип) го нарече телефон. Американецот Александар Греам Бел (Александар, Бел) се смета за пронаоѓач на првиот употреблив телефон (1876).
1863.- Во Женева започна четиридневната меѓународна конференција на 14 земји, на која беше основан Црвениот крст и беа објавени принципите, што послужи како основа за усвојување на Женевската конвенција за заштита на воените жртви во 1864 година.
1896.- Во Адис Абеба беше потпишан договор со кој се воспостави мир меѓу Италија и Абисинија (Етиопија) и се признава независноста на Абисинија.
1905.- За време на Првата руска револуција (1905-07), работниците го основале првото советско (работничко собрание) во Петроград.
1905.- Со договорот во Карлштад, Норвешка се одвоила од Шведска и станала независно кралство со кралот Хакон VII.
1911 – Во Кина, монархијата беше укината и беше прогласена република со Сун Јат Сен (Јат) како привремен претседател.
1916.- Роден е францускиот државник Франсоа Митеран, кој како прв социјалист беше избран за претседател на Франција во мај 1981 година и на таа функција остана 14 години. Во Втората светска војна бил еден од водачите на француското движење на отпорот, а од 1971 година е лидер на Социјалистичката партија на Франција.
1917.- Бразил и објави војна на Германија во Првата светска војна.
1955.- Генералот Нго Дин Дием ја прогласил Република Виетнам во Јужен Виетнам, а себеси за претседател и воспоставил диктаторски режим. Тој беше убиен во воен удар во ноември 1963 година.
1955.- Парламентот на Австрија, еден ден по заминувањето на последните сојузнички окупаторски војници, го прифати Државниот договор со кој се обврза на постојана неутралност на земјата.
1961.- Југословенскиот писател Иво Андриќ ја доби Нобеловата награда за литература и стана првиот југословенски добитник на оваа престижна светска награда.
1972.- Умре рускиот дизајнер на авиони и хеликоптери Игор Иванович Сикорски, кој го конструираше првиот успешен хеликоптер и во 1913 година првиот повеќемоторен авион. Во 1919 година емигрирал во САД, каде што продолжил да работи на изградба на нови типови авиони и хеликоптери.
1972.- Во кампањата на Сојузот на комунистите на Југославија против „анархолибералите“, беа сменети највисоките функционери на Сојузот на комунистите на Србија, Марко Никезиќ и Латинка Перовиќ. Потоа беа сменети функционери во државниот апарат и бизнис менаџери кои се залагаа за либерализација и модернизација на општеството.
1976.- Генералното собрание на ОН едногласно го осуди апартхејдот и ги повика владите на земјите-членки да забранат секаков контакт со Транскеи, кој имаше самопрогласено независност со бело малцинство на чело.
1994.- Израел и Јордан потпишаа договор, со кој по 46 години формално заврши воената состојба меѓу двете соседни земји.
1995.- Во Малта е убиен водачот на палестинската терористичка исламска организација „Исламски џихад“, Фати Шкаќи.
1998.- Претседателите на Перу и Еквадор потпишаа формална декларација со која беше решен граничниот спор меѓу двете јужноамерикански земји што настана на почетокот на 19 век, за кој тие неколкупати војуваа.
1999.- Советот за безбедност на ОН го одобри распоредувањето на меѓународните мировни сили, 11.000 војници и полицајци, во Источен Тимор.
2000.- На состанокот во Букурешт, СР Југославија стана полноправна членка на Пактот за стабилност за Југоисточна Европа.
2001.- Белградскиот суд го осуди Добросав Гавриќ на 20 години затвор за убиството на Жељко Ражнатовиќ Аркан и уште две лица во хотелот „Интерконтинентал“ во Белград на 15 јануари 2001 година.
2007.- Умре американскиот биохемичар Артур Корнберг, добитник на Нобеловата награда за медицина во 1959 година за синтеза на ДНК во епрувета. Корнберг открил хемиски механизам кој покажува како се формира ДНК во клетката.
2010 – 113 луѓе загинаа, а повеќе од 500 се водат како исчезнати по силен земјотрес што предизвика цунами во областа на Индонезија на 78 километри од островот Јужен Пагаи, Архипелагот Ментаваина; Во ерупцијата на вулканот Маунт Мерапи на индонезискиот остров Јава загинаа 13 лица.
2014.- Актуелната претседателка на Бразил, Дилма Русеф, победи во вториот круг од претседателските избори со 51,5 отсто од гласовите.
2014 – Избори за национални совети на националните малцинства одржани во Србија.
2015 – 385 луѓе загинаа во силен земјотрес во авганистанската провинција Бадакшан, која граничи со Пакистан, Таџикистан и Кина.
2022.- Србија доби нова влада со 25 релевантни министерства и три без ресор, на чело со Ана Брнабиќ по трет пат.
На денешен ден
На денешен ден (19 октомври)
1216.- Починал англискиот крал Џон Лакланд, помладиот син на Хенри II, кој во 1215 година морал да попушти во конфликт со благородништвото и да ја потпише Големата повелба за слободи („Магна карта“).
1745.- Англискиот писател со ирско потекло Џонатан Свифт, еден од најострите сатиричари во европската литература и значајна личност во политичкиот и јавниот живот на Лондон („Патувањата на Гуливер“, „Приказната за бурето“, „Писмата на облеката“ ) починал.
1812 – Војниците на Наполеон почнаа да се повлекуваат од Москва.
1813.- Заврши „Битката на народите“ кај Лајпциг, во која обединетите војски на неколку европски држави, предводени од Русија, Прусија и Австрија, го победија Наполеон и го принудија да се повлече преку Рајна.
1841.- Роден е црногорскиот крал, војсководец и писател Никола Први Петровиќ Његош. За време на неговото владеење (1860-1918), Црна Гора водеше ослободителни војни и се здоби со меѓународно признание и значително проширување на својата територија (Берлински конгрес 1878). Во ноември 1918 година, Големото народно собрание во Подгорица го собори од власт и прогласи припојување на Црна Гора кон Кралството Србија. Починал во Франција во 1921 година. Посмртните останки на кралот Никола и кралицата Милена биле донесени во земјата во октомври 1989 година и погребани во Цетиње. Пишува драми и песни, од кои најпознати се стиховната драма „Балканска карица“ и патриотската песна „Онамо, намо“.
1864.- Роден е францускиот хемичар и индустријалец Огист Лумиер, кој со својот брат Луј ја направи првата филмска камера. Браќата Лимиер го открија процесот на снимање во природни бои и на 28 декември 1895 година во париската таверна „Гран кафе“ ја поставија првата филмска претстава во светот („Возот влегува во станицата“, „Работниците излегуваат од фабриката “).
1872.- Во Нов Јужен Велс, Австралија, пронајдена е „грутката Холтерман“, плоча од шкрилци тешка 235,14 килограми, која содржи 82,11 килограми злато, што е најголемата количина досега пронајдена.
1875.- Умре англискиот физичар Чарлс Витстон, пионер на телеграфијата. Тој измислил метод за одредување на електричен отпор („Витстон мост“) и истражувал електрична енергија, светлина и звук.
1915.- Во Првата светска војна Русија и Италија и објавија војна на Бугарија, која освен што објави неутралност, на 6 октомври ја нападна српската војска и со тоа им се приклучи на Централните сили.
1918.- Во Загреб, за време на Првата светска војна, Националниот совет на Србите, Хрватите и Словенците донесе Декларација за обединување на сите Јужни Словени во една држава.
1932.- Во Белград бил отворен националниот универзитет Коларц, донација на Илија Милосављевиќ Коларц, кој во својот тестамент оставил околу 50.000 дукати за оваа намена. Зградата на Универзитетот Коларч е проектирана од српскиот архитект Петар Бајаловиќ.
1935.- Друштвото на народите воведе санкции против Италија поради инвазијата на Етиопија.
1937.- Умре новозеландскиот физичар со англиско потекло Ернест Радерфорд (Радерфорд), добитник на Нобеловата награда за хемија во 1908 година, еден од основачите на модерната атомска теорија. Тој открил три типа на зрачење кои ги нарекол алфа, бета и гама зраци.
1954.- Склучен е англо-египетски договор за повлекување на британските трупи од зоната на Суецкиот канал во рок од 20 месеци.
1964.- Во несреќата на советскиот авион „Иљушин-18“, кој се урна на Авала, загинаа сите патници, меѓу кои и шестчлената делегација на советската армија предводена од маршалот Сергеј Бирјузов. Делегацијата беше испратена во Белград за да учествува на прославата на 20-годишнината од ослободувањето на Белград.
1984.- Припадниците на полската безбедносна служба („одреди на смртта“) го киднапирале варшавскиот свештеник Јержи Попјелушко и откако го мачеле го фрлиле во вештачко езеро во близина на Влоцлавек. Јавното судење на убијците предводено од функционерот на службата за безбедност Гжегож Пјотровски во 1985 година одигра значајна улога во процесот на распаѓање на комунистичкиот режим во Полска.
1986.- Претседателот на Мозамбик, Самора Машел и 30 негови придружници загинаа во авионска несреќа во близина на границата со Јужна Африка.
1994.- Во експлозија на бомба, која беше активирана од бомбаш самоубиец во градски автобус во Тел Авив, загинаа 22 лица, а повеќе од 40 беа повредени.
1999.- На 97-годишна возраст во Париз почина француската писателка Натали Саро, творец на новиот француски роман („Тропизми“, „Портрет на непознатото“, „Златен плод“.
2000.- Меѓународниот суд за воени злосторства во Руанда го осуди поранешниот премиер на таа земја Жан Камбанда на доживотен затвор за геноцидот извршен во 1994 година, кога беа убиени околу половина милион членови на племињата Тутси и Хуту.
2001.- Најмалку 350 луѓе загинаа кога преполниот брод со ирачки емигранти потона во близина на Јава на пат од Суматра кон Австралија.
2002.- На референдумот во Ирска беше прифатен Договорот од Ница за проширување на Европската унија со 12 нови членки. На претходно одржаниот референдум на 7 мај 2001 година, овој договор беше отфрлен од 54 отсто од гласачите.
2003.- Умре Алија Изетбеговиќ, поранешен претседател на Босна и Херцеговина и долгогодишен лидер на Партијата за демократска акција (СДА).
2005.- Во Багдад започна судењето на соборениот ирачки претседател Садам Хусеин и седуммина негови соработници, за убиство на повеќе од 140 шиити во селото Дуџаил, северно од Багдад.
2007.- Уставното собрание на Црна Гора со двотретинско мнозинство го усвои највисокиот правен акт на државата. Уставот за првпат формално го воведува црногорскиот јазик во официјална употреба во Црна Гора, а во употреба се и српскиот, босанскиот, албанскиот и хрватскиот јазик.
2008.- Умре Сије Џин, ветеран на кинеската кинематографија и познат критичар на ултралевичарската културна револуција. Тој е најпознат по неговата трилогија филмови за жртвите на Културната револуција од 1966-1976 година, кога милиони луѓе, осомничени дека се спротивставуваат на комунистичкиот режим, беа прогонувани.
2016 – Индонезија донесе закон со кој се одобрува хемиска кастрација за педофилите.
2022 – Светската здравствена организација предупредува на зголемени епидемии на болести кои се пренесуваат преку вода кои влијаат на недостигот на вакцини против колера и препорачува привремено да се користи само една доза од вакцината, наместо две како и обично.
-
Кичево2 дена
Пополнета рубрика 2024: „Зошто вредиТ да си од Кичево“ – некои натписи сигурно за прв пат ќе ги прочитате
-
Хороскоп18 часа
Хороскоп за четврток (21 ноември)
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за среда (20 ноември)
-
Временска прогноза20 часа
Нашиот регион пред циклон од врнежи од дожд и заладување
-
Култура10 часа
Денеска е Св.Архангел Михаил, на помош празникот на војводата на сите ангели!
-
Автомобили1 ден
Истражување: Возачите најзадоволни од овие автомобилски брендови
-
Автомобили2 дена
Во оваа земја е забрането да се управува автомобил во зимска јакна, причината е едноставна..
-
Автомобили1 ден
Како да го продолжите животниот век на вашиот акумулатор?