На денешен ден
3 јули – На денешен ден
321 – Римскиот император Константин II, христијанин, ја прогласи неделата за ден на одмор и верски обреди.
1423.- Роден е францускиот крал Луј XI (Луј), кој за време на неговото владеење (1461-83) го поттикнувал развојот на занаетчиството и трговијата давајќи им привилегии на градовите. Ги модернизираше старите и изгради нови факултети. 1583.- Рускиот император Иван Грозни го убил својот син во напад на бес. Тој автократ спровел значајни реформи во Русија и поради неговиот суров однос кон Бољарите бил наречен Грозен. Како трагична фигура, тој беше инспирација за сликарите, музичарите, писателите и филмските режисери.
1608 – Францускиот истражувач Самиел де Шамплен (Самуел, Шамплен) го основал канадскиот град Квебек.
1642.- Умрела француската кралица Марија де Медичи, ќерка на војводата од Тоскана, Франческо де Медичи. По убиството на кралот Анри IV (Анри), таа владеела како регент (1610-17) со нејзиниот син Луј XIII (Луј). За неа е изградена луксембуршката палата во Париз, чии сали биле украсени со 21 слика на Рубенс кои сега се наоѓаат во Лувр.
1775 – Генералот Џорџ Вашингтон (Џорџ Вашингтон), подоцна избран за прв претседател на САД (1789), официјално ја презеде командата со армијата колонисти во Американската војна за независност.
1849.- Француските трупи влегле во Рим, надминувајќи го отпорот на силите на Џузепе Гарибалди (Џузепе) и повторно го устоличиле поглаварот на Римокатоличката црква, папата Пие IX.
1881.- Под притисок на Велика Британија, Отоманската империја потпишала конвенција со Грција, отстапувајќи ја Тесалија и делови од Епир.
1883.- Роден е австрискиот писател Франц Кафка (Франц). Неговите дела, меѓу кои најпознатите романи „Процесот“ и „Замокот“ и расказот „Метаморфоза“, имаа одлучувачко влијание врз европската литература на 20 век.
1904.- Умре Теодор Херцл, основачот и водачот на ционистичкото движење. Го организирал првиот ционистички конгрес во Базел (1897) и бил првиот претседател на Светската ционистичка организација. Во делото „Еврејската држава“ (1896) тој презентира план за основање на еврејска држава во Палестина.
1940.- Британците онеспособиле голем дел од француската флота стационирана во Оран во Северна Африка за да не биде заробена од Германија. Французите не се согласиле доброволно да ја предадат флотата по капитулацијата на Франција, па најголемиот дел од неа бил уништен, а повеќе од 1.000 француски морнари загинале.
1944.- За време на Втората светска војна, советските трупи го ослободија главниот град на Белорусија, Минск, и заробија 100.000 германски војници.
1954.- Во Велика Британија, рационирањето на храната воведено за време на Втората светска војна беше укината.
1962.- Алжир стекна независност по 132 години француска колонијална власт.
1969.- Брајан Џонс, еден од основачите на англиската рок група „Ролингстонс“, се удави во својот базен под дејство на прекумерна количина на дрога.
1972.- Индија и Пакистан потпишаа мировен договор со кој се стави крај на конфликтот предизвикан од граѓанската војна во 1971 година во Источен Пакистан (Бангладеш).
1987.- Во Франција воениот злосторник од Втората светска војна Клаус Барби (Барби), локалниот шеф на Гестапо, наречен „касап од Лион“, беше осуден на доживотен затвор.
1988.- Во последната недела од иранско-ирачката војна, проектил од американскиот воен брод „Венсен“ собори ирански патнички авион „Ербас А300“ над Персискиот залив. Сите 290 луѓе во авионот загинаа.
1995.- Југословенските кошаркари станаа европски шампиони на првенството во Атина. Победата беше бурно прославена, особено поради веќе тригодишната меѓународна изолација на СР Југославија.
1996.- Претседателот на Русија Борис Елцин победи во вториот изборен круг против комунистичкиот кандидат Генадиј Зјуганов и го започна својот втор претседателски мандат.
2001.- Рускиот авион Тупољев 154 се урна во близина на Иркутск. Сите 145 патници и членови на екипажот загинаа.
2001.- Во своето прво појавување пред Меѓународниот суд за воени злосторства во Хаг, поранешниот претседател на СРЈ Слободан Милошевиќ изјави дека не го признава тој суд и одбил да се изјасни за виновен по обвинението за прогон, депортација и убивање на косовските Албанци. во 1999 година.
2004.- Умре Андријан Николаев, рускиот космонаут кој го постави рекордот за најдолг престој во вселената во 1962 година. Тој ја обиколи Земјата 64 пати за вкупно 96 часа.
2004 – Манастирот Високи Дечани е вклучен во списокот на светско наследство на УНЕСКО како петти споменик од Србија и Црна Гора. На листата на УНЕСКО има 754 споменици од целиот свет.
2008 – Хашкиот трибунал го ослободи Насер Ориќ, воен командант на муслиманските сили во Сребреница, од вина за непреченост на злосторствата врз Србите во 1992 и 1993 година. Во првостепената пресуда изречена во летото 2006 година, Ориќ беше прогласен за виновен и осуден на две години затвор.
2010 – Роза Отунбаева беше инаугурирана за претседател на Киргистан, поранешна советска република која беше зафатена од политичко и етничко насилство по крвавото соборување на поранешниот претседател Курманбек Бакиев во април истата година. Зо беше првата жена на чело на држава во Централна Азија.
2011.- На изборите во Тајланд победи партијата на Јинглук Шинаватра, сестра на поранешниот тајландски премиер Таксин Шинаватра, која е во егзил откако беше соборена во 2006 година.Јинглук е првата жена премиер во јужноазиското кралство.
2011.- Српскиот тенисер Новак Ѓоковиќ победи на Грен слем турнирот во Вимблдон и го обезбеди првото место на светската ранг-листа (АТП). Ден претходно беше назначен за амбасадор на УНИЦЕФ во Србија.
2013 – Египетската армија го собори претседателот Мохамед Морси, го суспендираше Уставот и најави предвремени претседателски избори.
2020 – Француската влада на чело со премиерот Едуар Филип поднесе оставка, а за мандат за состав на новата влада беше назначен Жан Катекс, функционер задолжен за мерките против пандемијата на коронавирус.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (31 октомври)
-
Хороскоп23 часаМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза2 денаПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево2 денаПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина1 денПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Скопје2 денаЛишен од слобода возачот кој удри малолетничка на ул. „Перо Наков“ во Скопје и избега од местото на настанот
-
Култура2 денаДенеска е „Св.Апостол Лука“, честит именден и роденден на сите кои слават
-
Македонија8 часаДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник

