На денешен ден
3 ноември – На денешен ден
1534.- Англискиот парламент ја усвоил повелбата со која кралот Хенри VIII (Хенри) станал поглавар на црквата (Акт на надмоќ), со што на папата му била лишена моќта над црквата во Англија. На ова му претходеше конфликт со папата Лав X, кој не сакаше да го поништи бракот на кралот со Катерина Арагонска (Катерина) и да ја легализира врската со Ана Болејн.
1768.- Роден е Ѓорѓе Петровиќ Караѓорде, водач на Првото српско востание против Турците во 1804 година. Убиен е по наредба на кнезот Милош Обреновиќ во 1817 година кога тајно се вратил во Србија.
1801.- Роден е италијанскиот оперски композитор Винченцо Белини, еден од најпознатите творци на италијанското бел канто („Норма“, „Пуританци“, „Пират“, „Капулети и Монтес“).
1839.- Британските фрегати потопија неколку кинески отпадоци во близина на Кантон. Ова ја започна Првата опиумска војна против Кина, која заврши со потпишување на мировниот договор во 1842 година во Нанкин, под многу неповолни услови за Кина.
1852.- Роден е јапонскиот принц Муцухито, од 1867 година царот Меиџи. За време на неговото владеење (до 1912 година), тој целосно ја укина моќта на шогунатот, воспостави централна империјална влада и ја претвори феудалната Јапонија во модерна капиталистичка држава. Тој го пресели главниот град од Кјото во Едо, кој беше преименуван во Токио.
1883.- Тимочката побуна, која започнала во Заечарскиот округ еден месец претходно, била задушена поради одлуката на владата да го одземе оружјето, кое дотогаш им било доверено на сите регрути. Меѓу водачите, кои беа уапсени и застрелани, имаше истакнати членови на Радикалната партија. Некои од нив, како Никола Пашиќ, успеаја да избегаат од земјата, а партијата претрпе тешка криза.
1901.- Роден е францускиот писател и политичар Андре Малро, учесник во Кинеската револуција (1924-27), Шпанската граѓанска војна, еден од водачите на Движењето на отпорот во Втората светска војна, член на Француската академија Де Гол (Гол). Министер за култура од 1959 година до 1969 година („Кралскиот пат“, „Судбината на човекот“, „Искушението на западот“, „Антимемоар“).
1903.- Панама, со поддршка на САД, кои го испратија крстосувачот „Нешвил“ во панамските води, прогласи независност од Колумбија.
1912.- Роден е парагвајскиот диктатор Алфредо Стреснер (Штроснер), кој дојде на власт со воен удар во 1954 година и, спроведувајќи терор врз политичките противници, владееше до 1989 година, кога беше соборен со народен пуч.
1918.- Една недела пред капитулацијата на Германија во Првата светска војна, на воените бродови во Кил избувнал морнарски бунт, кој се проширил во неколку градови (Хамбург, Либек, Бремен) каде биле формирани привремени револуционерни влади. По пресметката на владата со бунтовниците, германскиот парламент ја укина нивната власт на 6 февруари 1919 година.
1918.- Претставниците на австроунгарската армија ја потпишаа капитулацијата во Падова во Првата светска војна, што беше последен државен акт на 700-годишната Хабсбуршка монархија.
1946.- Јапонскиот император Хирохито се откажа од своите божествени атрибути во изјава на радио, а империјалната моќ му беше предадена на избраниот парламент.
1954.- Умре францускиот сликар и скулптор Анри Матис, најпознатиот претставник на фовисистичкото движење и еден од најзначајните француски и европски сликари во 20 век.
1956.- Велика Британија и Франција прифатија прекин на огнот на Блискиот Исток под услов мировните сили на ОН да бидат испратени во областа на Суецкиот канал.
1957.- СССР го лансираше првиот сателит со живо суштество „Спутник 2“ во кој беше кучето Лајка.
1961.- У Тант беше избран за генерален секретар на ОН по смртта на Даг Хамарскјолд.
1970.- Кандидатот на Фронтот за народно единство Салвадор Аљенде стана претседател на Чиле, како прв марксист на западната хемисфера избран на слободни избори. Тој беше убиен во 1973 година во пучот на генералот Аугусто Пиноче.
1991 – Хрватските паравоени формации го протераа населението и уништија 18 српски села во областа на западна Славонија.
1992.- Кандидатот на Демократската партија Бил Клинтон го победи републиканецот Џорџ Буш, поранешен шеф на државата, на претседателските избори во САД.
1996.- Умре поранешниот самопрогласен император на Централноафриканската Република Жан Бедел Бокаса (Жан, Бокаса). Тој дојде на власт со воен удар во 1966 година, се прогласи себеси за доживотен претседател во 1972 година, а за цар во 1976 година. Тој беше соборен во 1979 година од поранешниот претседател Дако и ја врати земјата во статус на република.
1998.- Умре американскиот аниматор Боб Кејн, автор на Бетмен.
2002 – Турската Партија на правдата и развојот победи на парламентарните избори во Турција, но на нејзиниот лидер Тајп Ердоган му беше забрането да ја преземе премиерската функција поради неговата претходна пресуда за исламистички бунт.
2005.- Почина Ен Бурда (Аен), основач на издавачката куќа „Бурда-Моден“ и една од најуспешните деловни жени во Германија.
2009.- Умре шпанскиот писател, социолог и есеист Франциско Ајала, добитник на сите шпански книжевни награди.
2010.- Умре американскиот композитор Џери Бок (Џери Бок), автор на хитовите на Бродвеј, вклучувајќи ги познатите мјузикл „Вичарка на покривот“ и „Фиорело“, за кои ја освои наградата Тони заедно со текстописецот Шелдон Харник. Меѓу неговите познати мјузикли се „Гошдин дивни“ и „Она ме воли“.
2013.- Во Косово се одржаа локални избори, граѓаните избраа советници и градоначалници во 39 општини.
2014 – Почина Миљенко Дерета, филмски и ТВ режисер, основач и долгогодишен директор на невладината Граѓанска иницијатива.
2015.- На секои 10 минути во светот се раѓа дете без државјанство, а овој проблем дополнително се влоши со конфликтот во Сирија, кој доведе до најтешката мигрантска криза во Европа од 1945 година, објавија Обединетите нации, кои имаат план да укинување на статусот до 2024 година без државјанство.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Спорт2 денаКичевските арбитри Стојановски и Цветаноски ќе ја делат правдата на мечот в понеделник помеѓу „Силекс“ и „Шкупи“
-
Хороскоп2 денаХороскоп за недела (9 ноември)
-
Кичево19 часаВо сабота спремете се за третото концертно издание на „Enigma Rock Night Vol.3“ во НУЦК „Кочо Рацин“, на сцената ќе настапат сите локални бендови
-
Хороскоп15 часаХороскоп за понеделник (10 ноември)
-
Здравје и убавина19 часаОвие шест работи предизвикуваат висок крвен притисок
