На денешен ден

8 февруари – На денешен ден

Објавено пред

3 години

на

февруари 8, 2023

Од

Порта.мк

1560.- Турските галии ја пуштиле во бегство шпанската флота под команда на војводата Медина во битката во Средоземното Море во близина на градот Триполи.

1587.- По 19 години затвор, кралицата на Шкотска Мери Стјуарт била погубена, обвинета за учество во заговор за симнување од тронот на англиската кралица Елизабета I (Елизабета).

1676.- Умре рускиот император Алексеј Михајлович Романов, таткото на Петар Велики, кој за време на неговото владеење од 1645 година до неговата смрт ги задушуваше бунтовите на кметовите и бунтот на Донските Козаци под водство на Степан Разин. Тој ја прошири територијата со припојување на Украина кон Русија до реката Днепар и источните делови на Сибир.

1725.- Умре рускиот император Петар I Алексеевич Романов (Петар Велики). По доаѓањето на тронот во 1682 година, тој извршил далекусежни реформи на државата и општеството, според европските модели. Преку војни, тој и обезбеди на Русија силна позиција на Балтикот, пристап до Црното Море и западниот брег на Каспиското Езеро. Ја основал Академијата на науките, го лансирал првиот весник („Ведомости“), а во 1703 година изградил нова престолнина – Санкт Петербург – на устието на Нева.

1828.- Роден е Жил Верн, француски писател на научно-фантастични романи. Преокупиран со научни откритија, далечни земји и истражувачки подвизи, тој напиша повеќе од 50 романи, меѓу кои најпознати се „Околу светот за 80 дена“, „20.000 милји под морето“, „Патување до Месечината“, Патување до центарот на Земјата“, „Гласник на царот“, „Пет недели во балон“, „Децата на капетанот Грант“).

1861.- Јужните држави на САД се отцепија од Унијата и ја основаа Конфедерацијата на државите на Америка со Џеферсон Дејвис како претседател, што доведе до Американската граѓанска војна (1861-65).

1863.- Прусија и Русија формираа сојуз за да ја потиснат револуцијата во Полска.

1894.- Роден е американскиот филмски режисер Кинг Волис Видор (Волис). Неговиот нем филм „Група“ се смета за ремек дело на светската кинематографија. Голем успех постигна и со филмот „Алелуја“ во кој главните улоги ги толкуваа црнците.

1921.- Умре рускиот револуционер и географ Петар Алексеевич Кропоткин, еден од најзначајните теоретичари на анархизмот. Во 1872 година, тој се откажа од успешното стремеж кон науката, му пријде на Бакунин во Женева и се посвети на идеите на анархизмот („Анархија и нејзината филозофија“, „Големата француска револуција“, „Записи на револуционерите“).

1924.- За време на егзекуцијата на Џи Џон (Џи Џон) во американската сојузна држава Невада, гасната комора за првпат била употребена за извршување на смртната казна.

1937.- Во шпанската граѓанска војна, трупите на генералот Франциско Франко ја окупирале Малага со помош на 15.000 италијански војници.

1940.- Во Втората светска војна, нацистите го застрелаа секој десетти жител на две полски села во близина на Варшава за убиство на двајца германски војници.

1942.- Во манастирот Острог се одржа собор, од кој беше испратена покана до сите Црногорци и Бокелијанци, без разлика на политички и партиски поделби, да се кренат против окупаторите во Втората светска војна.

1943.- За време на Втората светска војна, советската армија го ослободила градот Курск, кој во 1941 година бил окупиран од Германците.

1963.- Во Ирак се случи државен удар. Претседателот на Ирак, генерал Абдул Карим Касем (Касем) беше застрелан, а нов шеф на државата стана полковникот Абдул Салем Мухамед Ареф (Мухамед).

1975.- Советските и американските космонаути започнаа заеднички подготовки за летовите Сојуз-Аполо.

1984.- На стадионот „Кошево“ во Сараево во присуство на 50.000 гледачи беа отворени 14. Зимски олимписки игри. На првите Олимписки игри одржани во Југославија учествуваа спортисти од 49 земји, што е најголем број во историјата на Олимписките игри.

1989.- Американски патнички авион со италијански туристи се урна во близина на Азорските острови во Атлантикот, при што загинаа сите 144 патници и членови на екипажот.

1992.- Членките на Европската заедница во Мастрихт, Холандија потпишаа договор со кој оваа економска заедница стана политичка и правна унија (Европска унија).

1993.- Во несреќата предизвикана од судирот на воениот авион „Сухој“ и патникот „Туполев“ кај Техеран загинаа сите патници и членови на екипажот, од кои 132, пилотот и копилотот на воениот авион.

1994.- Две групи илегални имигранти („луѓе со чамци“) кои пристигнуваа на бреговите на САД беа третирани поинаку од американските власти – Кубанците беа прифатени, а Хаиќаните беа принудени да се вратат.

2004.- Британскиот престолонаследник, принцот Чарлс, пристигна во Иран во својство на претседател на британскиот Црвен крст и го посети градот Бам, кој беше уништен од катастрофалниот земјотрес на крајот на 2003 година, во кој загинаа 43.000 луѓе. . Принцот Чарлс е првиот член на британското кралско семејство што го посетил Иран по револуцијата во 1979 година.

2005.- Умре Здравко Велимировиќ, филмски и телевизиски режисер, член на Црногорската академија на науките и уметностите, редовен професор на Факултетот за драмски уметности во Белград. Ги режираше филмовите „Лелејска гора“, „Дервиш и смрт“, „Врвови Зеленгора“, „Доротеј“.

2010.- Опозицискиот лидер Виктор Јанукович прогласи победа на претседателските избори во Украина, иако неговата ривалка Јулија Тимошенко не го призна поразот. Меѓународните набљудувачи ги оценија изборите како „импресивен пример за демократија“ и ја повикаа Тимошенко да ја прифати победата на Јанукович.

2010 – Папата Бенедикт Шеснаесетти го осуди злоупотребата на деца од страна на свештениците, велејќи дека црквата никогаш нема да престане да го осудува таквото однесување, во светлината на масовната сексуална злоупотреба во црковните објекти во Ирска и скандалот околу прикривањето на тие случаи.

2013 – Почина белградскиот филмски и театарски актер Јосиф Татиќ, познат по улогите во ТВ сериите „Бољи живот“ и „Грло од јагода“ и претставата „Шовинистичка фарса“. Играше во филмовите „Три билети за Холивуд“, „Византиско сино“, „Засега нема добар наслов“, „Последниот круг во Монца“.

2015 – Дваесет и пет лица загинаа во бунт пред фудбалски натпревар во Каиро.

2017 – Романскиот парламент и изгласа недоверба на владата по масовните улични протести предизвикани од усвојувањето на уредба за олеснување на антикорупциските мерки. Благодарение на неколкудневните протести, контроверзниот декрет беше блокиран.

Тагови:Porta.mk На денешен ден

Следно

10 февруари – На денешен ден

Не пропуштај

7 февруари – На денешен ден

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

5 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.