На денешен ден

На денешен ден – 14 април

Објавено пред

4 години

на

април 14, 2021

Од

Порта.мк

1629 година – Роден е христијанскиот математичар и астроном Кристијан Хајгенс. Открил прстен околу Сатурн и конструирал часовник со нишало.

1759 година – Умре германскиот композитор Георг Фридрих Хендел во Лондон. Неговиот голем опус вклучува опери, ораториуми и голем број композиции за оркестар, од кои најпознати се ораториумите „Месија“, „Израел во Египет“ и „Саул“.

1849 година – На иницијатива на револуционерниот водач Лајош Косут, Унгарија прогласи независност од Австрија.

1865 – Американскиот претседател Абрахам Линколн е смртно ранет во обид за атентат неколку дена по завршувањето на граѓанската војна. Тој беше застрелан од Johnон Бут во кутијата на театарот во Вашингтон. Линколн почина еден ден подоцна, а Ендру Johnонсон стана нов претседател.

1883 година – Роден е писателот Сима Пандуровиќ, еден од основачите на српскиот модернизам.

1900 година – Францускиот претседател Емил Лубет ја отвори меѓународната изложба во Париз, на 315 хектари, најголемата од ваков вид во европската историја.

1904 година – Роден е англискиот театарски и филмски актер Сер Giон Гелгуд. Тој се стекна со слава за улогите како херои на Шекспир, а го освои и Оскарот во 1981 година за улогата во филмот „Артур“.

1907 година – Роден е Франсоа Дувалие, кој со прекар „Папа Док“ беше претседател-диктатор на Хаити од 1957 година до неговата смрт во 1971 година.

1914.- Умре американскиот филозоф и логичар Чарлс Сандерс Пирс, основач на прагматизмот, насока што подоцна ја разви Вилијам Jamesејмс.

1917 година – Умре полскиот лекар Лудвиг Лазарус Заменхоф (Лазар Лудвиг), пронаоѓач на есперанто, комбинација на голем број светски јазици. Под псевдонимот д-р Есперанто, тој објави учебник за новосоздадениот јазик „Lingvo Internacia“ во 1887 година.

1930 година – Поетот Владимир Владимирович Мајаковски, еден од основачите на рускиот футуризам, автор на лирските песни „Облак во панталони“ и „Флејта рбет“, изврши самоубиство во Москва.

1931 година – по абдикацијата и бегството на кралот Алфонсо Трети, во Шпанија беше прогласена република. Републиката беше укината во 1939 година, по тригодишна граѓанска војна, од генералот Франциско Франко.

1945 година – Сојузничките трупи го уапсија германскиот дипломат и политичар Франц фон Папен и го екстрадираа на Трибуналот за воени злосторства од Втората светска војна во Нирнберг. Тој беше ослободен од обвинението, а подоцна беше осуден на осум години затвор во Германија, но беше ослободен во 1949 година.

1969.- Умре историчарот на книжевноста, Петар Колендиќ, професор на универзитетот во Белград и член на Српската академија на науките и уметностите, познат по студиите и дискусиите за старата дубровничка и далматинска литература.

1975 година – Укината монархија и прогласена република во Сиким (Североисточна Индија). Сиким стана 22-та држава на Индискиот сојуз.

1986 година – Умре францускиот писател Симоне де Бовоар, животниот сопатник на Jeanан Пол Сартр. Нејзината книга „Другиот пол“ беше инспирација за феминистичкото движење.

1988 година – Авганистан и Пакистан потпишаа договор за Авганистан во Geneенева, а Советскиот сојуз и Соединетите држави прогласија немешање. Договорот предвидува враќање на авганистанските бегалци од Пакистан и повлекување на советските трупи од Авганистан.

1994 година – Два американски борбени авиони Ф-15 случајно соборија два американски хеликоптери над северен Ирак, при што загинаа сите 26 лица.

1995 година – Светската здравствена организација соопшти дека на околу милион луѓе во поранешна Југославија им треба медицинска помош поради психолошката траума предизвикана од војната.

1999 година – Најмалку 75 лица загинаа, а 25 се тешко ранети во Метохија во две колони со бегалци, испукани од авиони на НАТО.

1999 година – Пакистан тестираше балистичка ракета од 2.000 километри, способна да носи нуклеарни ракети.

2000 година – Со митинг во центарот на Белград, под слоганот „Стоп за теророт – за демократски избори“, опозицијата започна координирана акција за демократски промени во земјата.

2003 година – Во близина на Багдад, американските специјалци го уапсија Абу Абас, поранешен лидер на палестинското герилско движење, обвинет за организирање киднапирање на италијанскиот патнички брод Ахил Лауро во 1985 година и убиство на американски Евреин на Леон Клингхофер, кој бил фрлен во Средоземно Море.

2006 година – Умре Бери Нелсон, актерот кој прв го играше ликот на славниот британски агент 007 Jamesејмс Бонд во ТВ-адаптацијата на „Казино Ројал“ во 1954 година.

2009 година – Johnон Демјањук, поранешен чувар во нацистичкиот логор на смртта во Полска, беше депортиран од САД во Германија под сомнение за убиство на 29.000 Евреи за време на Втората светска војна.

2010 година – Земјотрес со јачина од 7,1 степени според Рихтеровата скала во Кина уби 2.183 лица, повреди 12.135, а 84 се водат за исчезнати.

2010 година – Хрватскиот претседател Иво Јосиповиќ, за време на официјалната посета на Босна и Херцеговина, се извини за учеството на Хрватска во политиката што се обиде да ја подели БиХ во 90-тите и го повика целиот регион да соработува.

2014 година – Исламистичката организација Боко Харам („Западното образование е грешно“) киднапира повеќе од 200 девојчиња од училиште во градот Чибок (Нигерија). 2018 година – САД, Велика Британија и Франција заеднички извршија воздушни напади на 105 цели во Сирија, а првата противвоздушна одбрана беше искористена во Дамаск. Советот за безбедност на ООН не усвои руско барање за резолуција со која се осудуваат нападите.

Тагови:14 април На денешен ден

Следно

На денешен ден – 15 април

Не пропуштај

На денешен ден – 13 април

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

4 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.