На денешен ден
На денешен ден – 5 мај
1705 година – Умре римско-германскиот император Леополд Први. Тој успешно се бореше против Турците, а неговата слава ја донесе одбраната на Виена во 1683 година. За време на неговото владеење (од 1658 година) Србите, под раководство на патријархот Арсениј Шарнојевиќ, се преселија во јужна Унгарија и Срем.
1813 година – Роден е данскиот филозоф Сорен Киркегор, основач на филозофијата на егзистенцијализмот („Или-или: фрагменти од животот“, „Концептот на вознемиреност“, „Болест до смрт“, „Фази на патот на животот“) „Филозофски трошки“).
1815 година – Роден е францускиот писател на комедија и војводил, Јуџин Мартин Лабис. Некои од неговите комедии спаѓаат во најпопуларните комедии во 19 век („Сламена капа“, „Патот на господин Перишон“).
1818 година – Роден е германскиот филозоф Хајнрих Маркс, теоретичар на современиот социјализам и комунизам. Тој го напиша Комунистичкиот манифест со Фридрих во 1848 година („Прилог кон критиката на филозофијата на правото на Хегел“, „Тезите на Фојербах“, „Осумнаесеттиот бример на Луис Бонапарта“, „Капитал – критика на политичката економија“).
1821 година – Умре францускиот император Наполеон I Бонапарта (Бонапарта), еден од најголемите воени водачи во историјата, чии освојувања ја сменија Европа. Умре на островот Света Елена како британски затвореник.
1846 година – Роден е Хенрик Сиенкиевич, полски писател и автор на романот Кво Вадис и добитник на Нобеловата награда за литература во 1905 година.
1855 година – Црногорскиот принц Данило Први Петровиќ го донесе Генералниот законик за земјиште, кој воведува реформи во имотот и данокот.
1860 година – Италијанскиот револуционер useузепе со своите „илјада црвени кошули“ исплови од Genенова до Сицилија, кои ги освои кон крајот на јули.
1883 година – роден е српскиот композитор и музички писател Петар Коњовиќ, ректор на Музичката академија во Белград, член на Српската академија на науките и уметностите и директор на Музиколошкиот институт („Кнез од Зета“, „Вилин вео“, „Коштана“) , „Сеjаци“).
1904 година – Првата радио-телеграфска станица на системот Маркони на Балканот е поставена на ридот Волујица кај Бар.
1930 година – Британските власти во Индија го уапсија Махатма Ганди за неговата кампања на граѓанска непослушност.
1936 година – Италијанските трупи под раководство на фелдмаршалот Пјетро Бадоliо го окупираат Адис Абеба, главниот град на Етиопија. Истиот ден во 1941 година, етиопскиот цар Хајле Селасие влезе во ослободениот град.
1945 година – Советските трупи влегоа во Пинемунде за време на Втората светска војна, од каде Германците истрелаа ракети „Фау 1“ и „Фау 2“. Американските трупи го ослободија германскиот нацистички концентрационен логор Матхаузен.
1954 година – Воен удар го симна парагвајскиот претседател Федерико Чавез, со што започна 34-годишната диктатура.
1955 година – Со одлука на сојузниците, Сојузна Република Германија го поврати својот суверенитет.
1961 година – Првиот вселенски брод со екипаж на САД, лансиран од Алан Бартлет Шепард, беше лансиран од Кејп Канаверал.
1977. година – Западногерманскиот канцелар Лудвиг Ерхард (1963-66) почина за време на економското закрепнување на земјата по Втората светска војна.
1978 година – Терористичката организација Црвена бригада соопшти дека го убила поранешниот италијански премиер Алдо Моро, киднапиран во март 1978 година. Неговото тело беше пронајдено два дена подоцна во возило во центарот на Рим.
1981 година – Боби Сендс стана првиот од десетте Ира што умре во затворот Мазе во Северна Ирска како резултат на штрајк со глад.
1993 година – Умре американскиот писател и интелектуалец Ирвинг Хоу, чие најпознато дело е Светот на нашите татковци, студија за источноевропските имигранти Евреи во САД.
1999 година – Индонезија и Португалија потпишаа документ со кој се признава независноста на Источен Тимор.
2001 година – Членовите на бунтовничката група УНИТА киднапираа 51 момче и 9 девојчиња од воен дом за сираци надвор од Ангура, северо-источно од Луанда, во Ангола. Во бунтот беа убиени околу 200 цивили.
2003 година – Руанда ослободи повеќе од 22 000 затвореници, главно вмешани во масакрот на милицијата Хуту во 1994 година, при што беа убиени околу 800 000 етнички Тутси и умерени Хути. Околу 80 000 луѓе остануваат во затвор, повеќето чекаат судење.
2003 година – Умре Валтер Сисулу, еден од малцинските анти-бели ветерани во Јужна Африка и долгогодишен пријател и ментор на Нелсон Мендела, најпознатиот борец за апартхејдот.
2004 година – Во аукциската куќа Сотби во Newујорк, сликата на Пикасо „Момчето со цевка“ достигна цена од 104.168.000 долари, што беше светски рекорд во аукциската продажба на слики до тогаш.
2005 година – На парламентарните избори во Велика Британија, Тони Блер освои апсолутно мнозинство во британскиот парламент, а премиерот Тони Блер освои трет последователен мандат.
2009 година – Theалбениот совет на Хашкиот трибунал го осуди Веселин Сjиванчанин на 17 години затвор за злосторства во Вуковар, наместо оригиналните 5 години. Во исто време, theалбениот совет ја потврди првостепената пресуда против поранешниот полковник на ЈНА, Миле Мрксиќ, осудувајќи го на 20 години затвор.
2012 година – Процесот на затворање на последниот активен нуклеарен реактор започна во Јапонија, од 50 што работеа во земјата до катастрофата во Фокушима во 2011 година.
2014 година – Умре Тимоти Johnон Бајфорд, британски режисер, сценарист и актер кој поголемиот дел од својот работен век го помина во Србија. Зад себе ги остави култните ТВ серии за деца: „Невен“, „Полетарац“, „Бабино униш“, „Метла беж друже“, „Недеedен забавник“.
2018 година – Американската вселенска агенција НАСА го лансираше вселенското летало InSight на Марс со цел да ја истражи внатрешноста на „црвената планета“, така што роботот ќе изврши геолошки ископувања до длабочина од пет метри и ќе се обиде да измери земјотреси на оваа планета.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Социјални мрежи2 денаВнимавајте, се шири „спам“ порака преку „Viber“, не одговарајте на пораката, бидејќи може да бидете измамени
-
Хороскоп1 денХороскоп за четврток (6 ноември)
-
Временска прогноза2 денаДо петок стабилно и без дожд, потоа нашиот регион ќе биде зафатен со нов влажен воздушен бран кој ќе услови со нови врнежи од дожд
-
Технологија12 часаКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Македонија2 денаЛишени од слобода возачи од Битола и Прилеп, управувале возила со скоро 100 км на час повеќе од дозволеното и под дејство на алкохол
-
Временска прогноза18 часаЗа зимата 25/26 прогностичките модели укажуваат повеќе снег, но во просек за некој степен потопло време за разлика од претходно, информира Попоски
-
Здравје и убавина2 денаПрескокнување на доручекот на утро не е најдобра работа според експертите, во најмала рака тоа заменете го со чашка вода или парче овошје
-
Магазин2 денаGoogle тестира нов начин за работа со повеќе апликации на Android таблети
