На денешен ден
30 август – На денешен ден
30 п.н.е – Почина египетската кралица Клеопатра. Според легендата, Клеопатра се самоубила така што дозволила да биде касната од отровна змија. Со нејзината смрт, династијата на Птоломеј завршила, а Египет станал римска провинција. 1483.- Умрел францускиот крал Луј XI (Луј), кој за време на неговото владеење од 1461 година успеал да ја победи Лигата на феудалците и да ја зајакне централната кралска власт. Него го наследил неговиот син Чарлс VIII.
1645.- Холандските и американските Индијанци потпишаа примирје во Њу Амстердам (Њу Јорк).
1748.- Роден е Жак Луј Давид, најзначајниот претставник на класицизмот во француското сликарство, дворскиот сликар на Наполеон Бонапарта. Имал големо влијание врз ликовната уметност, но неговите следбеници најмногу завршувале во шаблонот на академизмот („Заклетвата на Хорас“, „Крунисувањето на Наполеон“, „Семејството Жерар“, „Убиената Мара“, „Мадам Рекамје“. “).
1757.- Во Седумгодишната војна, руската армија, под команда на маршалот Степан Фјодорович Апраксин, ги порази пруските трупи во битката кај Грос Јегерсдорф.
1797.- Родена е англиската писателка Мери Шели (Мери Шели), авторка на романот „Франкенштајн“, сопруга на поетот Перси Бише.
1871.- Роден е британскиот физичар Ернест Радерфорд (Радерфорд), добитник на Нобеловата награда за хемија во 1908 година, кој ги открил алфа и бета зраците во радиум и со бомбардирање на азот со алфа честички ја извршил првата трансмутација на еден елемент во друг. 1919).
1881 – Францускиот инженер Клемент Адер (Клемент) го патентирал првиот стереофоничен звучен систем во Германија.
1914.- Во битката кај Таненберг во Првата светска војна, германската осма армија под команда на генерал Пол фон Хинденбург ја поразила руската Втора армија под команда на генералот Александар Самсонов, која загубила околу 30.000 луѓе. Генералот Самсонов се самоуби.
1918.- За време на посетата на фабриката „Мишељсон“, Владимир Илич Ленин бил ранет во обид за атентат. Лидерот на Советска Русија беше застрелан од членовите на Социјал-револуционерната партија Фања Каплан и нејзината сестра Дора.
1929.- Умре дубровничкиот писател Иво Војновиќ, автор на драмите „Трилогија на Дуброванка“ и „Еквинокиј“, кои неколку децении беа на репертоарите на југословенските театри.
1940.- Разговорите меѓу претставниците на Германија, Италија, Романија и Унгарија (арбитража Бека) завршија во Виена, каде Германија и Италија ја принудија Романија да и ја отстапи јужна Добруџа на Бугарија, а дел од Трансилванија на Унгарија.
1940.- Умре англискиот физичар Џозеф Џон Томсон, кој го откри електронот во 1897 година. Добитник е на Нобеловата награда за физика во 1906 година.
1942.- Усташите во Сремска Митровица за време на Втората светска војна го застрелале Сава Шумановиќ, еден од најдобрите српски сликари меѓу двете војни. Неговите големи композиции „Појадок на трева“ и „Пијан брод“ се едни од најзначајните дела на современото српско сликарство.
1944.- Во Втората светска војна, советската армија ги зазеде нафтените полиња во Плоешти, Романија, лишувајќи ја германската армија од важен извор за снабдување со гориво.
1945.- Велика Британија повторно го воспостави своето владеење во Хонг Конг, по три години и седум месеци јапонска окупација.
1957.- Сенаторот Стром Турмонд (Турмонд) од Јужна Каролина постави нов рекорд за опструкција на американскиот Конгрес говорејќи повеќе од 24 часа против законот за граѓански права.
1963.- По кубанската криза, која се закануваше со општ нуклеарен конфликт, меѓу седиштата на владата на СССР и САД, Кремљ и Белата куќа, водачите Никита Хрушчов и Џон Кенеди воспоставија директна телефонска врска, позната како „црвена телефон“.
1973.- Кенија го забрани ловот на слонови и трговијата со слонова коска.
1974.- Во близина на Загреб се случи тешка железничка несреќа во која животот го загубија околу 150 луѓе. Тоа беше најголемата железничка несреќа во историјата на југословенскиот сообраќај.
1981.- Во Техеран, претседателот на Иран Мохамад Али Раџаи и премиерот Мохамад Џавад Бахонар беа убиени во експлозија на бомба поставена во кабинетот на премиерот.
1991.- Советската Република Азербејџан прогласи независност од Москва и почна да формира своја армија.
1992.- Заврши петмесечната српска опсада на Горажде. Во согласност со договорот во Лондон, командата на босанските Срби повлече околу 1.000 свои војници, а заедно со нив се повлече и колона цивилни бегалци од српска националност. Во нападот на „зелените беретки“ (босански муслимани) на колоната загинаа 22 лица, а околу 50 беа ранети.
1995.- Авионите на НАТО започнаа серија напади врз српските позиции во Босна во обид да го принудат раководството на босанските Срби да го прифати мировниот план за Босна и Херцеговина. Нападите се случија два дена по минофрлачкиот напад врз Сараево, во кој загинаа 37 лица, а беа прекинати на 14 септември, кога Србите потпишаа договор за повлекување на тешкото вооружување на 20 километри од Сараево.
1997.- Во сообраќајна несреќа во Париз, почина британската принцеза од Велс Дијана Спенсер (Велс, Дијана), поранешна сопруга на британскиот престолонаследник Чарлс (Чарлс). Во несреќата животот го загубија и нејзиниот сопатник Доди ал Фаед и нивниот возач Анри Пол.
2001.- Околу 438 бегалци, претежно од Авганистан, кои беа спасени од траект што тоне, продолжија да умираат на норвешки товарен брод, бидејќи Австралија не им дозволуваше да влезат во земјата.
2003.- Руска нуклеарна подморница потона во Северното Море. Од десет членови на екипажот, еден човек е спасен.
2003.- Умре американскиот актер Чарлс (Чарлс) Бронсон, ѕвезда на акционите филмови од 1960-тите и 1970-тите.
2004.- Рамиз Делалиќ Ќело беше уапсен во Илиџа кај Сараево, осомничен за убиство на еден од гостите на свадбата, Србинот Никола Гардовиќ, на свадба во Башчаршија на 1 март 1992 година. Тоа убиство ги продлабочи нарушените меѓуетнички односи и го забрза почетокот на војната во Босна и Херцеговина.
2006.- Умре Нагиб Махфуз, египетскиот писател и добитник на Нобеловата награда за литература во 1988 година.
2007 – 12 пожарникари загинаа во пожар на островот Велики Корнати во Хрватска.
2008 – Во периодот од август 2007 до август 2008 година, уништени се 8.147 квадратни километри од амазонската шума, односно 69 отсто повеќе од просекот во претходните три години.
2009.- Белоруски борбен авион Су-27 се урна на аеромитинг во централна Полска додека изведуваше маневар, при што загинаа двајцата пилоти.
2011.- Поранешниот министер за финансии Јошихико Нода е избран за нов премиер на Јапонија, по оставката на вицепремиерот Наото Кан.
2013.- Во Даблин умре еден од најпознатите поети на англосаксонската јазична област, Ирецот Шејмус Хини, кој ја доби Нобеловата награда за литература во 1995 година. Зад себе остави 13 збирки текстови, две драми, четири книги есеи за поезија и бројни текстови во периодични списанија.
2014 – Туниската крајбрежна стража пронајде тела на 41 лице за кои се верува дека се мигранти, главно од Сирија, кои се удавиле обидувајќи се да испловат кон Европа.
2014 – Калифорнија е првата американска сојузна држава која ја забрани употребата на пластични кеси за еднократна употреба на нејзина територија.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп1 денХороскоп за среда (5 ноември)
-
Хроника1 денД-р Лазаров: Страшна и трагична сообраќајка на Плетвар, внимавајте по патиштата луѓе, две лица загинаа, другите се борат за живот
-
Lifestyle2 денаКако брзо да го отпушите одводот без хемикалии: трик со топла вода и течност за садови
-
Социјални мрежи17 часаВнимавајте, се шири „спам“ порака преку „Viber“, не одговарајте на пораката, бидејќи може да бидете измамени
-
Кичево2 денаВечерва во НУЦК „Кочо Рацин“ ќе се одржи целовечерен концерт на Ансамблот „Македонија“, бидете дел и уживајте
-
Магазин2 денаApple Maps наскоро ќе прикажува реклами – нов начин на монетизација
-
Хороскоп9 часаХороскоп за четврток (6 ноември)
-
Спорт2 денаВо „Лига Ц“, Унгарија, Азербејџан и Андора се противниците на Македонската женска фудбалска репрезентација за квалификациите за светското првенство во Бразил
