На денешен ден
5 октомври – На денешен ден
1511.- Папата Јулиј II ја основал Светата лига на Арагон, Венеција и Папските држави со цел да го брани единството на црквата, но и да ги протера Французите од Италија.
1713.- Роден е францускиот филозоф и писател Денис Дидро (Дидро), претставник на слободарскиот дух на револуционерната буржоазија од 18 век, еден од најважните автори на големата француска „Енциклопедија“ („Разговор меѓу Даламбер и Дидро“). , „Мисли за толкувањето на природата“, „Сонот на Даламбер“, „Жак Фаталистот“, „Внукот на Рамо“).
1796.- Под притисок на Франција, Шпанија и објави војна на Велика Британија, која заврши со катастрофален пораз на француско-шпанската флота во 1805 година во битката кај Трафалгар.
1864.- Роден е францускиот хемичар и индустријалец Луј Лумиер, пионер на светската кинематографија, кој заедно со неговиот брат Огист го измислиле процесот на снимање во природни бои.
1880.- Умре францускиот композитор со германско потекло Жак Офенбах, кој го изгради прототипот на француската оперета и значително придонесе за нејзината популарност. Компонирал околу 100 музички дела, од кои најпознати се оперетите „Сина брада“, „Орфеј во пеколот“, „Убава Јелена“ и операта „Хофманови приказни“.
1908.- Бугарскиот принц, германскиот кнез Фердинанд Кобург (Кобург) прогласил независност на Бугарија од Отоманската империја и се прогласил за цар Фердинанд I.
1910.- По соборувањето на кралот Мануел II, Португалија беше прогласена за република под претседателот Хоаким Теофило Фернандес Брага (Хоаким, Фернандес).
1915.- Со силен артилериски оган по целиот фронт на Дунав, Сава и Дрина започна офанзивата на Централните сили против Србија во Првата светска војна.
1938.- Претседателот на Чехословачка, Едуард Бенеш, поднесе оставка и замина во егзил, откако под притисок на Велика Британија и Франција го прифати Минхенскиот договор, со кој Судетската област и беше отстапена на Хитлерова Германија.
1954.- Велика Британија, САД, ФНР Југославија и Италија го потпишаа Лондонскиот договор за укинување на слободната зона Трст и доделување на зона Б и помал дел од зоната А на Југославија, а поголемиот дел од зоната А со град Трст во Италија.
1964.- 57 граѓани на Источна Германија избегаа во Западен Берлин преку тајно ископан тунел под Берлинскиот ѕид, што беше најголемото масовно бегство од изградбата на ѕидот во 1961 година.
1969.- Би-Би-Си ја емитуваше првата епизода од Летечкиот циркус на Монти Пајтон, која стана култна емисија низ целиот свет.
1974.- Пет лица загинаа, а 35 се ранети во експлозија на бомби фрлени од ирските националисти во два барови во Гилдфорд, Англија.
1983.- Водачот на полското движење „Солидарност“, Лех Валенса, ја доби Нобеловата награда за мир.
1988.- На плебисцит, Чилеанците гласаа против предлогот за продолжување на мандатот на претседателот на Чиле, Аугусто Пиноче, до 1997 година.
1994.- Во Швајцарија беа пронајдени телата на 48 членови на сектата „Храмот на сонцето“ кои извршиле ритуално масовно самоубиство.
1995.- Американскиот пратеник за Балканот Ричард Холбрук успеа по двомесечни преговори со Србија и Хрватска и лидерите на завојуваните страни во Босна да постигне договор за прекин на огнот, што беше увертира за мировните преговори во Дејтон. .
2000.- По неуспешните обиди на полицијата со солзавец да ги растера стотиците илјади демонстранти во центарот на Белград, кои протестираа против поништувањето на претседателските избори, граѓаните влегоа во Сојузното собрание, а малку подоцна и во зградата на државната радио телевизија на Србија. Под притисок на масите, Слободан Милошевиќ, десетгодишниот неприкосновен лидер на Србија, следниот ден го призна својот изборен пораз на кандидатот на Демократската опозиција на Србија, Воислав Коштуница.
2001.- Умрела Емили Шиндлер, која заедно со нејзиниот сопруг Оскар им помогнала на стотици Евреи да избегаат од нацистичките концентрациони логори за време на Втората светска војна.
2004.- Умрел Морис Вилкинс, британски научник и нобеловец, еден од тројцата научници кои заедно ја откриле структурата на ДНК. Тој ја доби Нобеловата награда за медицина во 1962 година, заедно со Френсис Крик и Џејмс Вотсон.
2005 – Околу 2.000 луѓе загинаа во налетот на ураганот Стен, кој предизвика лизгање на кал во планинскиот дел на Гватемала каде што живеат потомци на Маите.
2011 – Умре еден од основачите и извршен директор на Apple, Стив Џобс. Тој измислил и мајсторски рекламирал софистицирани „гаџети“ кои го смениле секојдневието – од домашниот компјутер (PC) до iPod (iPod) до iPhone (iPhone).
2012.- Умре Војин Димитријевиќ, угледен српски експерт за меѓународно право и меѓународни односи, основач и директор на белградскиот Центар за човекови права.
2015.- На 67-годишна возраст почина шведскиот писател Хенинг Манкел, познат по неговата серија романи за полицискиот инспектор Курт Валандер.
2019 година – Масовните протести во Иран што започнаа на 1 октомври оставија речиси 100 мртви, бидејќи безбедносните сили со денови користеа боева муниција за да ги задушат демонстрантите.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп1 денМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза2 денаПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево2 денаПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина2 денаПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Хороскоп10 часаХороскоп за недела (2 ноември)
-
Култура2 денаДенеска е „Св.Апостол Лука“, честит именден и роденден на сите кои слават
-
Македонија19 часаДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник
-
Здравје и убавина13 часаТреба да се знае, слебеењето незначи дека треба да гладувате, еве неколку работи околу таа тема

