На денешен ден
8 ноември – На денешен ден
1519.- Шпанскиот освојувач Хернана Кортез пристигнал во Мексико, каде Ацтеките, сметајќи дека е реинкарнација на ацтечкото божество Кецалкоатл, го примиле со најголеми почести.
1520.- По наредба на данскиот крал Кристијан II (христијанин), биле заклани повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. „Крвопролевањето во Стокхолм“ го поттикна востанието кое, под водство на Густав Васа, ја ослободи Шведска од данската власт во 1521 година.
1656.- Роден е англискиот астроном и геофизичар Едмунд Хали (Хали), кој прв ја одредил траекторијата на кометата и го предвидел нејзиниот периодичен изглед (Халеевата комета). Тој го создаде првиот каталог на светлите ѕвезди на јужното небо и првата метеоролошка карта.
1674.- Умрел англискиот писател Џон Милтон, според многумина најголемиот англиски поет заедно со Шекспир. Поддржувач на Оливер Кромвел (Кромвел) и граѓанската револуција, тој стана секретар за латински јазик во владата на Кромвел во 1649 година и напиша политички, религиозни и филозофски памфлети. Своите најдобри дела ги напишал по реставрацијата, слеп, сиромашен и разочаран од политиката и општеството („Изгубен рај“, „Повратен рај“, „Борец Самсон“).
1793.- Првпат за јавноста бил отворен Лувр, замокот на француските кралеви од 1204 година, кој со одлука на револуционерната влада во 1791 година бил претворен во музеј.
1805.- Смедеревскиот диздар Мухарем Гуша Бошњак му ги предал клучевите од градот на водачот на Првото српско востание Караѓорѓе. Со тој чин Смедерево се вбројува меѓу првите српски градови кои Караѓорѓе ги ослободил од Турците.
1847.- Роден е ирскиот писател и театарски критичар Брам Стокер, автор на романот за Дракула (1897), кој останал целосно незабележан за време на животот на авторот. Тој беше откриен од филмската продукција, правејќи серија филмови за егзотичниот трансилвански гроф-вампир.
1858.- По победата над турската војска кај Грахово, Црна Гора доби меѓународно воспоставени граници кон Отоманската империја, за кои гарантираа големите сили – Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1895.- Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген открил рендгенски зраци, кои биле именувани по негова рендгенска снимка. За тој изум ја добил Нобеловата награда за физика во 1901 година.
1900.- Роден е српскиот композитор, диригент, музички педагог и критичар Михаило Вукдраговиќ, професор и ректор на Академијата за музика во Белград, член на Српската академија на науките и уметностите (симфониска поема „Патот до победата“, кантати „Србија“, „Светлини гробови“, „Везилка на слободата“, соло песни, гудачки квартети, филмска и сценска музика).
1917.- Формиран е Советот на народни комесари како нова влада на Русија со Ленин на чело. Леон Троцки стана комесар за надворешни работи, а Сталин комесар за националности.
1917.- Умре српскиот писател Милутин Бојиќ, автор на поемата „Сина гробница“ посветена на масовното погребување на српските војници на море, по повлекувањето низ Албанија во Првата светска војна. Погребан е на гробиштата Зејтинлик во Солун. Напишал четири книги поезија и неколку драми, меѓу кои „Кралска есен“ и „Женидбата на Урош“.
1923.- Спречен е обидот на Адолф Хитлер во Минхен да изврши државен удар со генералот Лудендорф. Нацистичкиот водач беше уапсен четири дена подоцна и осуден на пет години затвор, но беше амнестиран на крајот на 1924 година. За време на неговиот престој во затвор, ја напишал книгата „Мај Кампф“ (Мојата борба), која подоцна станала библија на нацизмот.
1942.- Сојузничките сили под команда на генералот Двајт Ајзенхауер почнале да слетуваат во Северна Африка во Втората светска војна. Борбите против германско-италијанските трупи завршија на 13 мај 1943 година со победа на сојузниците.
1960.- Кандидатот на Демократската партија Џон Кенеди на 43-годишна возраст стана најмладиот претседател во историјата на САД. Тој беше убиен во Далас на 22 ноември 1963 година.
1986.- Умре рускиот политичар Вјачеслав Молотов, шеф на советската дипломатија од 1939 до 1949 година и од 1953 до 1956 година, главен преговарач со нацистичка Германија во подготовката на советско-германскиот пакт за ненапаѓање (1939). Од 1931 до 1941 година бил и претседател на Советот на народни комесари (влада). Еден од најблиските соработници на Сталин, тој беше исклучен од партијата во јуни 1957 година и отстранет од сите позиции. Во партијата е вратен во 1984 година на 95-годишна возраст.
1989.- Даглас Вајлдер беше избран за гувернер на Вирџинија, како првиот црнец во историјата на САД кој стана гувернер на една американска држава. Истиот ден, Дејвид Динкинс (Дејвид) беше избран за првиот црн градоначалник на Њујорк.
1998 – Судот во Бангладеш осуди на смрт 15 поранешни офицери, обвинети за убиство на претседателот на Бангладеш, Шеик Муџибур Рахман (Муџибур) во воен удар во август 1975 година.
1999.- Почина словенечкиот и југословенскиот гимнастичар Леон Штукељ, најстариот олимписки шампион и првиот олимписки победник од поранешна Југославија. Штукељ освои шест олимписки медали, од кои три златни, два во Париз во 1924 година и еден во Амстердам во 1928 година.
2001.- Припадниците на српската единица за специјални операции („Црвени беретки“) започнаа протести во центарот за обука во Кула. Четири дена подоцна тие со транспортери го блокираа целиот центар и дел од автопатот во Белград. Протестот заврши на 17 ноември по преговорите со српската влада.
2001.- Горниот дом на францускиот парламент, Сенатот, усвои закон со кој се дозволува ограничена автономија на Корзика, од која претходно беа протерани многу клучни членови.
2002.- На јавна седница, Советот за безбедност на ОН едногласно ја усвои Резолуцијата 1441 за разоружување на Ирак.
2004.- Ајрис Чанг, авторката на книгата „Силувањето на Нанкинг“, која прикажува докажана историја на јапонската бруталност во Кина во текот на 1930-тите, изврши самоубиство. Книгата предизвика преиспитување на мрачната историја на јапонската окупација на Кина.
2010 – Кинескиот дисидент Лиу Ксиаобо ја доби Нобеловата награда за мир „за неговата долгорочна и ненасилна борба за основните човекови права во Кина“.
2010.- Советот на министри на Европската унија ги укина визите за Босна и Херцеговина и Албанија.
2012.- Французинката Миреј Балестрази беше избрана за претседател на Интерпол како прва жена на чело на таа меѓународна организација за полициска соработка.
2015.- Во Хрватска се одржаа осми по ред парламентарни избори од воведувањето на повеќепартиската демократија, каде за првпат беше применет таканаречениот модел. отворени листи, односно на гласачите им беше дозволено да го заокружат списокот и преферираниот кандидат на гласачкото ливче.Ниту една од листите не освои апсолутно мнозинство.
2018 – Во светот се регистрирани три милиони бегалци и мигранти од Венецуела, што е десет отсто од населението во земјата.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп1 денМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза2 денаПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево2 денаПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина2 денаПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Хороскоп10 часаХороскоп за недела (2 ноември)
-
Култура2 денаДенеска е „Св.Апостол Лука“, честит именден и роденден на сите кои слават
-
Македонија19 часаДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник
-
Здравје и убавина13 часаТреба да се знае, слебеењето незначи дека треба да гладувате, еве неколку работи околу таа тема

