На денешен ден

5 јануари (На денешен ден)

Објавено пред

2 години

на

јануари 5, 2024

Од

Порта.мк

1066.- Починал Едвард Исповедникот, англосаксонскиот крал од 1042 година, по кој англосаксонските правни обичаи, кодифицирани по неговата смрт, биле именувани – „Leges Edwardi confessoris“.

1589.- Починала француската кралица со италијанско потекло Катерина де Медичи (Катерина, Медичи), ќерка на господарот на Фиренца Лоренцо II, кој управувал со Франција како регент од 1560 година по смртта на нејзиниот сопруг Анри II (Хенри). Со поддршка на папата Григориј XIII, таа го организирала масакрот на хугенотите (протестантите) во 1572 година, познат како Вартоломејска ноќ.

1592.- Роден е Шах Јахан, познат и како принц Харам (Курам), император на Могал од 1628 до 1658 година, кога бил соборен од неговиот син Ауранџеб. Тој го изградил познатиот мавзолеј Таџ Махал за царицата Мумтаз Махал, каде што исто така бил погребан во 1666 година. Тој го преселил главниот град од Агра во Делхи во 1648 година.

1834.- Во Крагуевац излезе „Новине србске“, првиот српски информативен весник печатен во земјата, службен весник на Кнежеството Србија. Првиот уредник бил Димитрије Давидовиќ, основач на „Новина српских“ во Виена (1813-21).

1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген (Вилхелм, Рентген) објави дека открил рендгенски зраци, подоцна наречени „Рентгенски зраци“ по него.

1916.- Италијанскиот брод „Бриндизи“ со јужнословенски емигранти, доброволци од Канада и САД, кои заминале да им помогнат на Србија и Црна Гора во Првата светска војна, потонал пред Медовскиот залив во Албанија. 390 луѓе загинаа, а 102 се спасени.

1919.- Основана е Германската работничка партија, која подоцна била наречена Националсоцијалистичка партија. Дојде на власт во 1933 година, а нејзиниот лидер Адолф Хитлер стана канцелар на Германија.

1919.- Во Берлин започна востанието предводено од комунистичката организација „Сојуз на Спартак“ со Роза Луксембург и Карл Либкнехт на чело.

1925 – Гувернер на американската држава Вајоминг стана Нели Тејлор Рос (Нели Тејлор Рос), првата жена гувернер во историјата на САД.

1928.- Роден е Зулфикар Али Буто, претседател на Пакистан (1971-73). Од август 1973 година, тој беше претседател на владата што ја призна независноста на Бангладеш. Во јули 1977 година, генералот Мохамад Зиа-ул Хак го собори со воен удар, а во март 1978 година беше осуден на смрт под обвинение дека наредил убиство на политички противници. Беше обесен во април 1979 година.

1938.- Роден е шпанскиот крал Хуан Карлос I (Хуан Карлос), кој по смртта на диктаторот Франциско Франко (Франциско Франко) во 1975 година одигра пресудна улога во воспоставувањето на демократскиот поредок во Шпанија.

1942.- Врз основа на договорот со нацистичка Германија, Првиот корпус на бугарската фашистичка армија ја започна окупацијата на југоисточна Србија во Втората светска војна.

1949.- На состанокот во Москва, владите на СССР, Бугарија, Чехословачка, Унгарија, Полска и Романија одлучија да формираат Совет за меѓусебна економска помош (СЕВ) со цел организирање и усогласување на долгорочниот развој на членката. земји. Истата година, Албанија се приклучи на ЦИЕ, а во 1950 година и Источна Германија. Советот беше распуштен во 1991 година.

1964.- За време на неговата посета на Светата земја, папата Павле VI се сретна во Ерусалим со патријархот Атенагора I. Тоа беше прва средба меѓу поглаварите на две цркви од 15 век и прва посета на римокатоличкиот поглавар на Светата земја.

1969.- СССР го лансираше вселенскиот брод „Венера 5“ во правец на Венера, а пет дена подоцна „Венера 6“, кој стигна до таа планета на 16, односно 17 мај.

1976.- Во Камбоџа за време на режимот на Црвените Кмери, беше прогласен нов устав, менувајќи го името на земјата во Демократска Кампучија.

1991.- Умре српскиот писател Васко Попа, член на Српската академија на науките и уметностите, најпреведуваниот српски поет во втората половина на 20 век. Наречен е јазичен чудотворец и последен голем изворен поет („Кора“, „Непочин-поље“, „Споредно небо“, „Од злата јабука“, „Урнебесник“).

1993.- Танкерот „Браер“ истури 85.000 тони сурова нафта кај брегот на Велика Британија.

1996.- Во Газа беше убиен палестинскиот терорист Јахја Ајаш, познат како „инженерот“, осомничен дека е организатор на бранот самоубиствени терористички напади во Израел во кои загинаа десетици еврејски цивили. Загинал кога мобилниот телефон му експлодирал во рацете.

1997.- Русија ги повлече последните единици на Министерството за одбрана од Чеченија, со што привремено заврши воената кампања против исламските терористи во републиката.

1999 – САД ги продолжија економските санкции против СР Југославија воведени во јуни 1998 година поради ескалацијата на косовската криза; Белградскиот фонд за хуманитарно право објави податоци според кои 2.000 луѓе насилно ги загубиле животите во текот на 1998 година во Косово.

2003.- Умрел Масимо Џироти, еден од најпопуларните филмски уметници во повоената италијанска кинематографија, познат по улогите во филмовите на Лукино Висконти „Опсесија“, „Смисла“ и „Вештерки“.

2006.- Најмалку 76 лица загинаа, а 62 беа повредени во светиот муслимански град Мека (Саудиска Арабија), кога четирикатна зграда се урна за време на традиционалниот хаџ.

2008.- Михаил Саакашвили, претседател на таа земја од 2004 година, победи на предвремените претседателски избори во Грузија.

2012 – 31 затвореник загинаа, а 13 беа повредени во тепачка што избувна во затвор во Алтамира, североисточно Мексико.

2014 – Умре Еузебио да Силва Фереира (Црн Пантер), легендарен португалски фудбалер по потекло од Мозамбик, играч на Бенфика.

2016 – Во 2015 година, 3.771 мигрант загинаа обидувајќи се да го преминат Медитеранот кон Европа. Во истиот период, повеќе од милион луѓе дошле во Европа по море или пет пати повеќе отколку во 2014 година, покажуваат податоците на Меѓународната организација за миграција.

2020 – На претседателските избори во Хрватска, Зоран Милановиќ од опозициската Социјалдемократска партија доби мнозинство гласови.

2020 – Кинеските власти објавија дека 59 лица се разболеле од пневмонија од непознато потекло, што е почеток на пандемијата на корона вирусот која брзо ќе се прошири низ светот.

Тагови:5 Јануари Porta.mk На денешен ден

Следно

На денешен ден / 8-ми јануари

Не пропуштај

На денешен ден – 24 декември

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

5 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.