На денешен ден
На денешен ден – 13 јуни

323. п.н.е. – Александар III Македонски (Александар Велики), еден од најголемите воени водачи во светската историја, почина во Вавилон. Неговите легендарни победи се инспирација на уметниците и поетите со векови.
823 – Роден е францускиот крал Чарлс Втори (Шарл ле Шов), кому Договорот од Вердун во 843 година ги припои западните и централните делови на франкиската држава (денешна Франција).
1381 година – Под водство на Ват Тајлер, започна селанско востание против феудалците во англиските провинции Кент, Норфолк, Сафок и Кембриџшир, предизвикано од високи даноци.
1811 година – Роден е литературниот критичар и филозоф Висарион Григоревиќ Бјелински, основач на реалистичката естетика во руската книжевна критика. Тој ја формулираше теоретската основа на новата насока во руската литература наречена „природно училиште“, и како модел го потенцираше делото на Гогоol („Писмо до Гогоol“, „Книжевни фантазии“).
1839 година – Српскиот принц Милош Обреновиќ абдицираше во корист на неговиот син Милан и ја напушти Србија. Принцот Милан почина неколку недели откако беше избран за владетел, а пратениците го повикаа неговиот помлад брат Михаило да го заземе престолот.
1865 година – Роден е ирскиот поет и драматург Вилијам Батлер Јетс, заедно со Шо и oyојс, еден од најголемите ирски писатели. Добитник е на Нобелова награда за литература во 1923 година („Скитања на Ојсин“, „Ветер во трска“, „Грофицата Кетлин“, „Подолга земја“).
1876 година – Српско научно општество ја избра сликарката Катарина Ивановиќ за прва сопруга на академикот.
1886 година – Под мистериозни околности, баварскиот крал Лудвиг Втори се удави, три дена откако тој беше прогласен за луд и соборен. Под негово покровителство Ричард Вагнер (Ричард Вагнер) беше во периодот 1864-85 година. во Минхен работел на реформата на музиката и драмата и ги изведувал своите познати музички драми „Тристан и Изолда“ и „Нирнберг мајстори за пејачи“.
1897 година – Роден е финскиот тркач на далечина Паво Нурми, освојувајќи девет златни медали на Олимписките игри во 1920, 1924 и 1928 година. Тој собори 29 светски рекорди.
1899 година – Роден е мексиканскиот композитор и диригент Карлос Чавез, основач на симфонискиот оркестар на Мексико. Во неговите композиции тој ги воведе одликите на мексиканскиот музички фолклор и инструментите на мексиканските Индијанци („Индија“, „Четири сонца“).
1900 година – Во Кина, т.н. Боксерско востание – бунт на селаните и урбаните сиромашни против странскиот капитал и домашните феудалци. Востанието било задушено во септември 1901 година од европските сили, Јапонија и Соединетите држави.
1917 година – Со 14 готи бомбардери, Германците го бомбардираат Лондон од воздух за прв пат во Првата светска војна. Загинаа 162 лица. Пред тоа, нападите врз британската престолнина беа извршени од авион.
1943 година – Сава Ковачевиќ, командант на Третата дивизија и припадник на Врховниот штаб на ЈНА, беше убиен во битката кај Сутјеска во Втората светска војна. Посмртно беше прогласен за национален херој.
1944 година – Првите ракети Ф-1 на Германија беа истрелани врз Јужна Англија во Втората светска војна. До крајот на војната во 1945 година, повеќе од 1.000 ракетни бомби паднаа на територијата на Велика Британија, од кои 660 го погодија Лондон.
1953 година – Државниот удар во Колумбија го доведе Густаво Рохас Пинилја, кој диктаторски владееше сè до 1957 година, кога во Колумбија беше обновен демократскиот режим.
1956 година – Последните британски трупи ја напуштија базата во Суецкиот канал, со кој Велика Британија управува веќе 74 години. Египет го презеде управувањето со каналот.
1965 година – Умре еврејскиот филозоф и теолог Мартин Бубер, роден во Австрија. Пред нацистите, тој побегна во Палестина во 1938 година и стана еден од првите професори на Еврејскиот универзитет во Ерусалим. Тој се залагаше за заедничка еврејско-арапска држава („Приказни за рабинот Нахман“, „Јас и ти“, „Хасидски приказни“, „Гог и Магог“, „Слики на добро и зло“).
1982 година – Умре кралот на Саудиска Арабија Калид ибн Абдул Азиз (Калид). Него го наследи неговиот брат принцот Фахд.
1983 година – Вселенски летала од САД „Пионер 10“ орбитира околу Нептун. Тоа беше првото вселенско летало што слета надвор од Сончевиот систем.
1986 година – Умре американскиот кларинетист Бени Гудман, најпопуларниот џез музичар во 1930-тите. Тој беше еден од првите бели музичари што се спротивстави на расната сегрегација и вклучи црни музичари во неговиот џез оркестар, основан во 1934 година.
1990 година – Поради неуспешниот почеток на преговорите меѓу владата и опозицијата во Србија (8 јуни), првиот протестен митинг на опозицијата против владата на Слободан Милошевиќ се одржа на Плоштадот на Република во Белград.
1990 година – Четири лица се убиени и 200 повредени во Букурешт кога полицијата се обидува да ги смири студентските протести.
1992 година – се одржа „митинг на колена“ пред зградата на српското претседателство во Белград, во знак на протест против воената политика на српскиот претседател Слободан Милошевиќ.
1994 година – Северна Кореја објави повлекување од Агенцијата за атомска енергија на ООН и повеќе нема да дозволи пристигнување на странски инспектори.
2000 година – Во Пјонгјанг започна историски самит на двете Кореи, каде претседателите на Јужна Демократска Република Кореја и Северна Демократска Народна Република Кореја, Ким Дае-Јунг и Ким Јонг-Ил разговараат за помирувањето меѓу двете земји. Лидерите на двете Кореи се сретнаа за прв пат по распадот на обединетата земја во 1948 година.
2002 година – На првите слободни избори во историјата на Авганистан, Хамид Карзаи е избран за претседател.
2003 година – Првиот нацрт на уставот на ЕУ е усвоен во Брисел, 46 години по потпишувањето на Римскиот договор, односно формирањето на Унијата.
2004 година – На изборите за Европски парламент, партијата на германскиот канцелар Герхард Шредер го претрпе најголемиот пораз од Втората светска војна, а француската социјалистичка опозиција ја победи Конзервативната партија на претседателот quesак Ширак со големо мнозинство.
2005 година – Умре поранешниот португалски комунистички лидер Алваро Куњал, кој ги водеше комунистите 31 година. Тој беше симбол на отпор кон поранешниот фашистички режим на Антонио Оливеира Салазар.
2006 година – Умре поранешниот ирски премиер Чарлс Хоги, кој доминираше во ирската политичка сцена од 1970-тите до раните 90-ти.
2008 година – Ирските гласачи на референдум го отфрлија договорот за реформа на институциите на ЕУ – Лисабонскиот договор. Ирското „Не“ ја фрли ЕУ во нова криза на доверба, бидејќи усвојувањето на оригиналниот „европски устав“ во 2005 година беше одбиено и од француските и од данските гласачи, а тој документ беше омекнат и претворен во Лисабонски договор.
2009 година – Во Техеран избувнаа протести по објавувањето на победата на Махмуд Ахмадинеџад на претседателските избори во Иран, на која се натпреваруваше противкандидатот Мир Хосеин Мусави.
2010 година – Победата на парламентарните избори во Белгија ја постигна Новиот фламански сојуз (НВА), кој се залага за независност на Фландрија. Изборите во Белгија следеа по остри расправии за поголема независност на Фландрија и Валонија.
2011 година – На дводневен референдум, огромното мнозинство на Италијанците гласаа за укинување на законот на владата на Берлускони за враќање на нуклеарната енергија, приватизација на водоснабдувањето и имунитетот на премиерот.
2012 година – Тунискиот воен суд го осуди Бен Али, поранешниот претседател на таа земја, на 20 години затвор во отсуство на поттикнување немири, убиства и грабежи.
2015 година – Манулен Кармен, пензиониран судија, е избран за градоначалник на Мадрид, а Ада Колау, лидер на коалицијата Барселона ен кому (Заедно за Барселона), е избрана за градоначалник на тој град. Власта во тие два града премина во рацете на екстремните левичари, противници на владејачката конзервативна Народна партија на премиерот Маријан Рахој.
2020 година – Повеќе од 41 000 луѓе умираат од вирусот корона во Бразил, втора најсмртоносна земја во светот.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (18 мај)

Култура и уметност
-
1799 – Смртта на Пјер Бомарше, драматург чија работа инспирирала класични опери како „Севилскиот бербер“ (Росини) и „Фигаровата свадба“ (Моцарт).
-
1911 – Почина Густав Малер, влијателен австриски композитор и диригент.
-
1995 – Почина Александар Годунов, познат балетски танчер кој доживеа успех и на запад по бегството од СССР.
Политика и конфликти
-
1803 – Велика Британија ѝ објави војна на Франција, со што се заострија Наполеонските војни.
-
1804 – Наполеон е прогласен за император.
-
1944 – Протерување на Татарите од Крим од страна на СССР, што останува едно од најконтроверзните етнички чистки во историјата на регионот.
-
1996 – Радован Караџиќ се повлекува од функцијата претседател на РС поради меѓународен притисок.
-
2000 – СБ на ОН воведува ембарго за оружје за Етиопија и Еритреја, поради нивната гранична војна.
Наука и технологија
-
1974 – Индија го извршува својот прв нуклеарен тест, станувајќи шеста нуклеарна сила.
-
1998 – Тужба против Мајкрософт за монополско однесување, значајна пресвртница во правната историја на технолошките гиганти.
Човекови права и меѓународна правда
-
1954 – Стапува во сила Европската конвенција за човекови права.
-
2010 – Обама го потпишува Законот за слобода на печатот, именуван по новинарот Даниел Перл.
-
2011 – Пресуда против Аугустин Бизмунг, поврзана со геноцидот во Руанда.
Родени
-
1836 – Вилхелм Штајниц, првиот официјален светски шампион во шах.
-
1868 – Николај II, последниот руски цар.
-
1872 – Бертран Расел, добитник на Нобелова награда и познат филозоф.
-
1883 – Валтер Гропиус, основач на Баухаус и визионер во архитектурата.
-
1919 – Марго Фонтејн, легендарна балерина.
-
1920 – Карол Војтила, идниот папа Јован Павле II.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (17 мај)

Светот виден во рубриката „На денешен ден“ за 17-ти мај
🎨 Култура и уметност
-
1510 – Смртта на Сандро Ботичели, еден од најголемите ренесансни сликари. Неговите дела, особено Раѓањето на Венера, се симболи на хуманизмот и естетиката на Ренесансата.
-
1866 – Роден е Ерик Сати, француски композитор чие дело има големо влијание врз модерната музика.
-
2012 – Почина Дона Самер, диско икона со глобално влијание во поп културата.
⚕️ Медицина и наука
-
1749 – Роден е Едвард Џенер, пионер на имунизацијата, чиј изум – вакцината против сипаници – го променил текот на медицинската историја.
⚔️ Политика и воени настани
-
1814 – Норвешка прогласува независност и усвојува устав – значаен момент во историјата на скандинавските земји.
-
1838 – Смртта на Талеран, еден од највештите дипломати на Франција, со улога во реставрацијата по Наполеон.
-
1940 – Германските трупи влегуваат во Брисел – дел од брзото напредување на нацистичка Германија во Втората светска војна.
-
1949 – Обединетото Кралство ја признава независноста на Република Ирска.
-
1997 – Лоран Кабила ја презема власта во Заир, кој се преименува во Демократска Република Конго.
📺 Технологија и медиуми
-
1965 – Првото емитување во боја од Велика Британија до САД – голем чекор во глобалната телевизиска технологија.
-
2000 – Српската влада ја презема РТВ „Студио Б“, симболичен настан за медиумската слобода во Србија.
⚖️ Човекови права и општествени промени
-
1954 – Пресудата Brown v. Board of Education од Врховниот суд на САД ја укинува расната сегрегација во училиштата – историски момент во движењето за граѓански права.
-
2004 – Масачусетс стана првата американска држава што легализира истополови бракови.
-
2009 – За прв пат, жени се избрани во парламентот на Кувајт – голем напредок во правата на жените на Блискиот Исток.
На денешен ден
На денешен ден – 13 мај

1792.- Роден е италијанскиот свештеник Џовани Мастаи Ферети (Џовани, Ферети), од 1846 година папата Пиј IX (Пиј). За време на неговиот понтификат, најдолгиот во историјата на Римокатоличката црква (31 година и 236 дена), црковната држава престана да постои (1870). Најголемиот дел од него станал дел од Кралството Сардинија, додека папската држава била сведена на поранешното Наследство.
1795 – Роден е словачкиот филолог и историчар Павел Јозеф Шафарик (Јозеф), еден од основачите на славистичките студии. Тој бил директор на српската гимназија во Нови Сад од 1819 до 1833 година („Српска читанка“).
1798 – Роден е Константин Данил, еден од најголемите српски сликари на 19 век, претставник на српскиот бидермаер.
1830 година – Основана е Република Еквадор, а Хуан Хозе Флорес е избран за прв претседател.
1840 – Роден е францускиот писател Алфонс Доде, автор на трилогијата за авантурите на Тарантино де Тараскон, ремек-дело на француската хумористична проза. Неговата збирка раскази „Писма од мојата воденица“ му донесе голем успех.
1846 година – Конгресот на САД формално објави војна против Мексико, иако борбите во Калифорнија започнаа неколку дена претходно.
1848 година – Во Сремски Карловци започна заседанието на „Мајското собрание“, на кое делегати од 175 црковни општини од Војводина и Србија го избраа Јосиф Рајачиќ за патријарх, а полковникот Стеван Шупљица за војвода. На 15 мај, Собранието го прогласило Српското Војводство, но австриската и унгарската влада не ја признале српската автономија.
1851 – Роден е српскиот писател и доктор Лаза Лазаревиќ („Првиот пат со татко ми во зори“, „Сè ќе биде позлатено од народот“, „На бунарот“, „Училишната икона“, „На знае све“, „У добри час хајдуци“, „Вертер“).
1862 – Роден е српскиот писател Јанко Веселиновиќ, автор на романот „Хајдук Станко“ со теми од Првото српско востание и раскази и романи („Слики од селскиот живот“, „Селанка“).
1881 – Роден е Димитрије Туцовиќ, водач на социјалистичкото движење во Србија. Тој беше еден од организаторите на првата Балканска социјалдемократска конференција (1910), а на Конгресот на Интернационалата во Копенхаген (1910) решително се спротивстави на империјалистичката политика на официјална Австрија. Објавил околу 600 трудови во домашни и странски весници. Загинал на 20 ноември 1914 година, во Битката кај Колубара („Правно осигурување на работниците“, „Закон за продавници и социјалдемократија“).
1882 – Роден е францускиот сликар Жорж Брак, кој го основа кубистичкото движење заедно со Пабло Пикасо во 1905 година.
1887 – Во Белград е основана Привремената опсерваторија на Големата школа. Со основањето на Републичкиот хидрометеоролошки институт на Србија во 1947 година, опсерваторијата станала негов составен дел.
1888 година – Ропството е укинато во Бразил.
1914 година – Роден е американскиот боксер Џо Луис (Џо). Тој беше светски шампион во тешка категорија од 1937 до 1949 година, кога се пензионираше.
1930.- Умре норвешкиот поларен истражувач и дипломат Фридтјоф Нансен (Фридтјоф), добитник на Нобеловата награда за мир во 1922 година. Како висок комесар на Лигата на народите, тој го надгледуваше репатријацијата на воените заробеници по Првата светска војна.
1931 – Почина српскиот композитор и хормајстор Јосиф Маринковиќ, член на Српската кралска академија. Неговите соло песни и многу хорски композиции придружени со пијано се посебен придонес во српската музика. Тој беше диригент на белградското пејачко друштво „Обилиќ“.
1949 година – Првиот британски млазен авион „Канбера“ го изврши својот прв пробен лет.
1961.- Почина американскиот филмски актер Гари Купер, добитник на Оскар за филмовите „Наредник Јорк“ и „Напладне“.
1968 година – Во Париз започнаа официјални преговори меѓу претставниците на Северен Виетнам и САД за завршување на Виетнамската војна.
1981 година – Папата Јован Павле II беше ранет во обид за атентат на плоштадот „Свети Петар“ во Рим. Атентаторот Мехмед Али Агџа беше уапсен. Тој беше ослободен од затвор по 20 години и предаден на Турција во јуни 2000 година.
1990 година – Во Загреб, на стадионот „Максимир“, за време на фудбалскиот натпревар помеѓу Динамо Загреб и Црвена Ѕвезда од Белград, се случи крвав судир меѓу навивачите на двата клуба.
1994 година – Министрите за надворешни работи на САД, ЕУ и Русија постигнаа договор во Женева за заедничка стратегија за решавање на босанскиот конфликт.
1999 година – Перу и Еквадор потпишаа документ за демаркација, со што заврши шестдеценискиот спор што ги доведе земјите до војна три пати.
1999 – Почина Џин Саразен, еден од само четирите голфери кои освоија четири големи професионални голф купови.
2005 година – Десет милиони долари беа собрани на првата меѓународна донаторска конференција за реставрација и зачувување на културното наследство во Косово, одржана во Париз, во организација на УНЕСКО.
2007 – На изборот за песна на Евровизија во Хелсинки, претставничката на Србија Марија Шерифовиќ победи со песната „Молитва“.
2011 година – Високиот комесаријат на Обединетите нации за бегалци (УНХЦР) објави дека околу 1.200 бегалци кои ја напуштиле Либија во март и април се удавиле во Средоземното Море.
2014 година – 301 рудар загинаа во несреќа во рудникот за јаглен Сома, 120 км североисточно од Измир во западна Турција. Во времето на експлозијата, 787 работници биле под земја.
2015 година – Ватикан официјално ја призна државата Палестина и ги насочи своите дипломатски активности, претходно насочени кон Организацијата за ослободување на Палестина, кон државата Палестина.
2018 година – На парламентарните избори во Ирак, политичкиот сојуз Саерун, предводен од радикалниот шиитски свештеник Моктада Садр, освои мнозинство.
2021 година – Конфликтот меѓу израелската армија и Хамас ескалираше понатаму и покрај напорите за постигнување прекин на огнот. Демонстрации и немири избувнаа во бројни израелски градови со мешано население. Сите летови кон меѓународниот аеродром во близина на Тел Авив беа пренасочени по ракетниот истрел од Појасот Газа.
2024 година – Еврото стана единственото официјално средство за плаќање во готово во Косово.
-
Македонија1 ден
Граѓани пријавуваат дека од рано утрово се без електрична енергија
-
Кичево2 дена
(ВИДЕО) Кичевчанец со огорченост говореше за смрдеата и заразите од дивата депонија „На Онкологија има над 700 кичевчани“
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за недела (18 мај)
-
Хороскоп13 часа
Хороскоп за понеделник (19 мај)
-
Македонија1 ден
АД Мепсо ја соопшти причината за падот на електричната енергија во раните утрински часови
-
Македонија2 дена
ОВР Делчево, ДПИ и ДЗС со акциска за угостителски објекти, пронајдена е нерегуларност
-
Временска прогноза1 ден
Попоски: Продолжува нестабилно време, со развој на грмотевични облаци
-
Македонија1 час
МВР: Со „БМВ“ возел 111 км/ч на место каде е дозволено 50 км/ч