На денешен ден
На денешен ден (16 август)
1717 година – Во битка кај Белград во Австро -турската војна, во која 6.000 Срби од Војводина се бореа на страната на Австријците, принцот Јуџин де Савоје ја победи турската војска и го зазеде Белград. Со мирот во Пожаревац што следеше во 1718 година, Австрија ги доби северна Србија, Банат и северна Босна. Белград остана под австриска власт до 1739 година, кога беше повторно освоен од Турците.
1819.- Бран протести на британски и работници од средната класа кои бараа парламентарни и други реформи убиваат неколку луѓе во Манчестер и рануваат неколку стотици кога владините трупи се испраќаат да го растераат протестниот собир.
1832 година – Роден е германскиот психолог, филозоф и лингвист Вилхелм Вундт, основач на експерименталната психологија („Принципи на физиолошка психологија“, „Вовед во психологија“, „Психологија на луѓето“ – десет тома).
1845.- Роден е францускиот физичар Габриел Липман, добитник на Нобеловата награда за физика во 1908 година, кој го пронајде процесот на фотографирање во природни бои. Тој, исто така, изгради капиларен електрометар и го воспостави принципот на одржување електрична енергија.
1858.- Американскиот претседател Jamesејмс Бјукенан и британската кралица Викторија разменија телеграфки со честитки за пуштањето во странство телеграфски кабел. Ова беа првите пораки испратени по телеграф преку океанот.
1913.- Во Полска е роден израелскиот државник Менахем Бегин, еден од основачите на партијата Ликуд. Како премиер на Израел (1977-1983), тој го потпиша првиот мировен договор со Египет во 1977 година, а во 1978 година ја доби Нобеловата награда за мир, што ја подели со египетскиот претседател Анвар ел-Садат.
1919.- Владата на Кралството Срби, Хрвати и Словенци е формирана под претседателство на ubубо Давидовиќ, составена од претставници на Демократската партија (заедница) и Социјалдемократската партија.
1921.- Умре кралот Петар I Караѓорѓевиќ, крал на Србија од 1903 до 1918 година, а потоа до неговата смрт, Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. Погребан е во семејната гробница на Караѓорѓевиќ во Опленац. Него го наследи неговиот син Александар Први.
1949.- Умре американската новинарка Маргарет Мичел, авторка на популарниот роман „Однесено со ветар“, кој со години беше бестселер и врз основа на кој беше снимен истоимениот филм.
1953.- Во Иран беше извршен државен удар, а Шах Мохамед Реза Пахлави (Мохамед) ја напушти земјата. Три дена подоцна, премиерот Мохамед Мошадек беше соборен и шахот се врати на престолот со англо-американска помош.
1956.- Умре американскиот филмски актер со унгарско потекло Бела Блашко, познат како Бела Лугоси, толкувач на серијата улоги на Дракула во хорор филмови. Погребан е во наметката на Дракула.
1958.- Родена е американската пејачка и актерка Мадона Луиз Вероника Циконе, позната како Мадона, една од најпопуларните пејачки на крајот на 20 век.
1960 – Кипар се стекна со независност и Архиепископот Макариос стана првиот претседател на Републиката.
1973.- Умре американскиот микробиолог со украинско потекло Селман Абрахам Ваксман, добитник на Нобеловата награда за медицина во 1952 година за измислување на стрептомицин.
1974. – Прекинот на огнот со посредство на ОН меѓу кипарските Грци и турските сили слета на северниот дел на островот на 20 јули. Една третина од Кипар остана под турска власт.
1977.- Во Мемфис, Тенеси, умре американскиот музичар Елвис Арон Присли, „крал на рок“, исклучително популарен во 1950 -тите и 1960 -тите години. Тој има продадено повеќе од 150 милиони плочи и глуми во дваесетина филмови.
1984.- Почина српскиот писател Душан Радовиќ, уредник на редакциите за деца на Радио и телевизија Белград и автор на популарната емисија Студио Б „Белград, добро утро“. Благодарение на него, се обнови познатиот детски весник „Полетарак“ (збирки песни „Драги деца“, „Смешни зборови“, „Волчја азбука“, „Ви кажувам приказна“, „Капетан Johnон Пиплфокс“).
1994.- И покрај обвинувањата за сериозна изборна измама, Хоакин Балагуер ја презеде функцијата по седми пат како претседател на Доминиканската Република.
1995.- Во Чеченија стапи на сила мировниот договор, откако помалите групи чеченски бунтовници предадоа оружје и руските војници почнаа да се повлекуваат од линијата на фронтот.
1997.- Германската полиција уапси околу 220 лица, учесници во демонстрациите организирани од неонацисти ширум Германија на 10 -годишнината од смртта на нацистичкиот водач Рудолф Хес.
1999.- Соединетите држави отворија конзулат во поранешниот Сајгон, 25 години по драматичната евакуација на нејзината амбасада во градот на крајот од Виетнамската војна.
2002.- Телото на палестинскиот герилски водач Сабри ал -Бан, попознат како Абу Нидал, е пронајдено во главниот град на Ирак, Багдад. Тој беше заколнат непријател на палестинскиот претседател Јасер Арафат. Неговата фракција, Револуционерниот фронт ал-Фатах, се отцепи од Палестинската ослободителна организација на Арафат (ПЛО) во 1974 година, тврдејќи дека ПЛО стана премногу умерена.
2003.- Во писмо до Советот за безбедност на ОН, Либија официјално ја призна одговорноста за терористичкиот напад во 1998 година врз шкотскиот град Локерби, во кој загинаа 270 луѓе. Тоа признание беше услов Либија да ги укине санкциите воведени од Светска банка по тој напад.
2003.- Поранешниот угандски диктатор Иди Амин Дада почина во егзил во Саудиска Арабија. За време на неговата осумгодишна диктатура (1971-1979), околу 400.000 цивили беа масакрирани, главно од малцинските етнички заедници, а тој исто така беше обвинет за канибализам.
2005.- Во авионска несреќа во западна Венецуела загинаа сите 160 патници, претежно туристи.
2006.- Поранешниот парагвајски диктатор Алфредо Стреснер умре во егзил во Бразил. Тој дојде на власт во Парагвај со воен удар во 1954 година и владееше со таа земја до 1989 година, кога беше соборен. Според хуманитарните организации, најмалку 900 луѓе исчезнале, а илјадници биле измачувани за време на неговото владеење.
2007.- Земјотрес со интензитет од 8,0 степени според Рихтеровата скала во Перу уби 519 и рани 1,366 лица.
2008.- Рускиот претседател Дмитриј Медведев потпиша договор за прекин на огнот од шест точки со Грузија по конфликтот околу Јужна Осетија.
2012 – Полицијата уби 36 рудари во жестоки судири со рудари кои штрајкуваат во рудникот за платина во Јужна Африка, барајќи повисоки плати.
2015 година – Во експлозиите во кинеското пристаниште Тијанџин загинаа 112 луѓе, 700 беа повредени и евакуирано населението во зоната од три километри од складиштето за хемикалии. Тијанџин, најголемото пристаниште во светот, има 15 милиони жители и е центар на кинеската петрохемиска индустрија.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за четврток (6 ноември)
-
Технологија1 денКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Временска прогноза1 денЗа зимата 25/26 прогностичките модели укажуваат повеќе снег, но во просек за некој степен потопло време за разлика од претходно, информира Попоски
-
Хороскоп19 часаХороскоп за петок (7 ноември)
-
Македонија1 денАвтомобил удри велосипедист од Гевгелија, кај велосипедистот констатирана алкохолизирана состојба
-
Магазин1 денGoogle воведува проверка на возраста во Play Store: што значи ова за корисниците?
-
Балкан1 денЦрвена Ѕвезда во Белград убедливо го совлада грчки Панатинаикос во рамки на 9-то коло во Евролига
-
Свет1 денГигантот „Амазон“ најави отпуштање на 14,000 вработени од својата корпоративна работна сила
