На денешен ден
На денешен ден – 17 март
45 п.н.е. – Јулиј Цезар, во битката кај Мунд во Шпанија, сериозно ги победил силите предводени од двајцата синови на Гнај Помпеј Велики, кои изгубиле повеќе од 30 000 војници.
180.- Умре римскиот филозоф и император Маркус Аврелиј. Според делото „Медитација“ тој е рангиран меѓу најважните претставници на доцниот стоички еклектицизам. Неговиот бронзен коњички споменик на Капитол во Рим е едно од најмонументалните дела на римската античка скулптура.
1190 година – Повеќе од 500 Евреи се масакрирани во Јорк, Англија.
1526 година – Францускиот крал Франсоа е ослободен од ропството. Кралот бил заробен во февруари 1525 година, кога, во близина на италијанскиот град Павија, шпанската армија предводена од маркизот Пескара ги победила француско-швајцарските трупи под негова команда.
1649 година – Домот на лордовите го распушти Домот на лордовите за време на владеењето на Оливер Кромвел, победникот во Граѓанската војна во која беше поразен кралот Чарлс Први во 1648 година.
1861 година – Парламентот е прогласен за крал на обединета Италија, а Виторио Емануел Втори е прогласен за крал на Италија.
1921 година – Во Полска е донесен устав со кој се воведува парламентарно правило.
1938 година – Роден е рускиот балетски танчер Рудолф Нуреев, една од најголемите starsвезди на светската балетска сцена во 20 век. Тој емигрирал на Запад по гостувањето во Париз во јуни 1961 година. Запаметен е по неговите главни улоги во многу балети, вклучувајќи ги „Лебедово езеро“, „isизел“ и „Магдонос“.
1944 година – Сојузничкото бомбардирање на Австрија во Втората светска војна започна со напад на повеќе од 200 бомбардери врз цели во Виена.
1948 година – Велика Британија, Франција и земјите од Бенелукс (Белгија, Холандија и Луксембург) го потпишаа Бриселскиот договор за 50-годишен сојуз против вооружени напади во Европа и за економска, социјална и воена соработка, што се смета за почеток на Европската унија .
1956.- Умре францускиот научник, нуклеарен физичар и хемичарка Ирене Кири, ќерка на нобеловците Пјер и Марија Кири. Во 1935 година, таа ја сподели Нобеловата награда за хемија со нејзиниот сопруг Jeanан Фредерик oliолиот. Со српскиот физичар Павле Савиќ во 1937 и 1938 година таа открила изотопи на познати елементи со бомбардирање на ураниум со неутрони.
1958 година – од Кејп Канаверал, САД го лансираа вториот американски сателит во орбитата околу Земјата, Вангард Први.
1963 година – Вулкан избувна на индонезискиот остров Бали, при што загинаа најмалку 1100 лица.
1968 година – Пред американската амбасада во Лондон започна судир меѓу полицијата и демонстрантите кои протестираат против војната во Виетнам. 300 демонстранти беа уапсени, а 90 полицајци беа повредени.
1969 година – Голда Меир, блиска соработничка на Бен Гурион во борбата за создавање на Израел, стана првата жена премиер на Израел. Таа поднесе оставка во 1974 година поради несогласувања во коалициската влада.
1991 година – Мнозинството советски граѓани гласаа на референдум за зачувување на Алијансата на државите под новото име на Комонвелтот на независни држави.
1992 година – Експлодираше автомобил-бомба кај израелската амбасада во Буенос Аирес. 29 лица беа убиени и 252 ранети.
1992 година – На референдум во Јужна Африка, белците со големо мнозинство ги поддржуваат реформите за ставање крај на системот на апартхејдот.
1995 година – Азербејџанската армија го задуши дводневниот полициски бунт во северните предградија на Баку по жестоки борби. Револтот против претседателот Гаидар Алиев го водеше заменик министерот за внатрешни работи Ровшан Javавадов.
1996 година – Бран грабеж и подметнување пожар ја погоди Грбавица, два дена пред последното српско предградие на Сараево да и биде предадено на полицијата на Федерацијата БиХ во согласност со Дејтонскиот договор.
1998 година – Chinaу Ронгџи, врвен кинески економист и реформатор, стана премиер на Кина.
1999 година – Шест члена на Меѓународниот олимписки комитет се протерани од институцијата за примање мито за Зимските олимписки игри 2002 година.
2000 година – Во Уганда, 530 лица, членови на сектата „Десет заповеди“, извршија колективно самоубиство со палење во црква.
2002 година – умре Ван Тиен Дунг, командант на силите на Северна Виетнам кои го освојуваат Сајгон, конечна победа и крај на 30-годишната американско-виетнамска војна.
2003 година – Робин Кук, спикер на Долниот дом, поднесе оставка во знак на протест за војната во Ирак.
2003 година – Во 13-минутен говор во Белата куќа, американскиот претседател Georgeорџ В. Раш му постави ултиматум на ирачкиот претседател Садам Хусеин да го напушти Ирак со неговите синови во рок од 48 часа или да се соочи со војна.
2004 година – Во Косово избувнаа масовни демонстрации на Албанци поради давење на две момчиња Албанци во реката Ибар, во близина на селото Кабра, кои прераснаа во дводневно насилство во кое загинаа 19 лица (11 Албанци и осум Срби) и беа повредени повеќе од 900, вклучително и припадници на меѓународната и косовската полиција. Уништени или оштетени околу 800 куќи во Косово, 34 цркви и манастири, а илјадници Срби ги напуштија своите домови. Протести на илјадници луѓе избија во градовите во Србија поради нападот врз српските енклави, а џамиите беа запалени во центарот на Белград и Ниш.
2004 година – Поранешниот полски министер за внатрешни работи Чеслав Кишчак е осуден на четири години затвор, условен за две, бидејќи за време на распадот на движењето „Солидарност“ во 1981 година, полицијата отвори оган кон рударите во рудникот за јаглен Вујек во Катовице, што предизвика смрт на деветмина и ранување на 25 рудари. Тој е првиот висок функционер од комунистичката ера осуден за кривично дело.
2005 година – Во Мадрид е отстранета единствената преостаната статуа на поранешниот шпански диктатор, генерал Франциско Франко. Тој започна вооружен бунт против републиканската влада во 1936 година, а граѓанската војна во таа земја траеше три години. Неговата смрт во 1975 година создаде услови за повторно воспоставување на демократијата во земјата и враќање на шпанскиот крал Хуан Карлос во земјата.
2006 година – Умре Олег Касини, познат моден дизајнер кој се прослави со своите креации што ја направија quаклин Кенеди најгламурозната прва дама во САД.
2012 година – почина Халео Јовидија, тајландски бизнисмен, креатор на енергетскиот пијалок „Ред Бул“.
2012 година – Умре поглаварот на коптската православна црква, патријархот Шенуда Трети, кој ја водеше црквата четири децении. Се смета за најзаслужна за извлекувањето на Коптската црква од изолација и нејзиното отворање кон другите цркви.
2017 година – Во текот на 2016 година, 7.763 мигранти починаа, 27 проценти повеќе отколку во 2015 година. Меѓународната организација за миграција предупредува дека бројот на убиени мигранти е зголемен, особено во Средоземното море, каде шверцерите превезуваат бегалци на сè поопасните патишта на сè повеќе небезбедни бродови.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за среда (29 октомври)
-
Хороскоп16 часаХороскоп за четврток (30 октомври)
-
Македонија1 денМВР: Кривична пријава против поранешен директор, заменик директор и вработени во Агенцијата за храна и ветеринарство за „проневера во службата“
-
Македонија1 денДополнете гориво, ноќеска дизелот солидно поскапува, додека бензините остануваат со непроменета цена за литар
-
Временска прогноза1 денНа утро ладно, но врнежи од дожд во почетокот на месец ноември нема да имаме, вели Попоски
-
Кичево46 минути„Џојсон Сeјфти Системс“ – Кичево заедно со „ОВР Кичево“ во кичевските училишта реализираа едукативна кампања на тема „Безбедноста на учениците во сообраќајот“
-
Спорт1 денВисоки признанија за работата на ФФМ, Омерагиќ и Јандреоски именувани на високи меѓународни позиции во „ФИФА“
-
Скопје1 денСкопје: Поради протест на вработени во „ЈП Паркови и Зеленило“ затворен сообраќај во два правци
