На денешен ден
На денешен ден (21 август)
1690.- Австрискиот император Леополд Први издаде декрет, познат како „Привилегија“, кој им дава на Србите одредени привилегии во Австрија. „Привилегијата“ гарантираше слобода на вероисповед, употреба на Јулијанскиот календар и право на избор на архиепископи и други свештеници.
1780.- Роден е словенечкиот славист Јернеј Бартол Копитар. Тој е важен за српската култура како помошник и заштитник на Вук Стефановиќ Караџиќ, кого го охрабри да собира народни артефакти и да пишува граматика и вокабулар на српскиот јазик.
1897 година – Англискиот лекар Роналд Рос откри еден вид комарец што носи маларија, кој беше клучен во борбата против болеста од која загинаа милиони луѓе. Рос е еден од првите добитници на Нобеловата награда за медицина (1902).
1911.- Италијанскиот келнер Виченцо Перуџа украл слика од Мона Лиза на Леонардо да Винчи од музејот Лувр во Париз. Сликата е пронајдена и вратена во музејот во 1913 година.
1941.- Умре Рабиндранат Тагоре (индиски писател и филозоф, добитник на Нобелова награда за литература во 1913 година) („Градинар“, „Гитанџали“).
1944 година – Во Думбартон Оукс, во близина на Вашингтон, започна конференција на претставници на СССР, Кина, Соединетите држави и Велика Британија, за да се формираат предлози за создавање светска организација, што ја создаде основата за организацијата на Обединетите нации основана во Сан Франциско во април 1945 година.
1958.- Умре српскиот композитор и диригент Стеван Христиќ, еден од основачите на Музичката академија во Белград, шеф на белградската филхармонија, диригент во Народниот театар, директор на операта, член на Српската академија на науките и уметностите и прв претседател на Југословенското композиторско друштво. опера „Самрак“, сценска музика).
1959.- Багдадскиот пакт, воено-политичка алијанса предводена од САД на Турција, Велика Британија, Иран и Пакистан, која се смени во сила во 1955 година, го смени своето име во ПЕКТ ЦЕНТО (Централна организација), откако Ирак се повлече од алијансата.
1960.- Националниот водач на Кенија, omомо Кенујата, беше ослободен од затвор по девет години затвор од британските власти под обвинение дека е лидер на националистичката организација Мау Мау. По враќањето во Најроби, тој стана претседател на кениската Африканска национална унија, а по прогласувањето на независната Република Кенија (12 декември 1964 година), стана претседател и премиер.
1964.- Умре италијанскиот политичар Палмиро Тоliати, еден од основачите на Комунистичката партија на Италија во 1921 година и негов генерален секретар од 1927 до 1964 година. Со концептот на „италијанскиот пат кон социјализмот“, тој радикално ја прекина сталинистичката верзија на социјализмот.
1968 – Трупите на членовите на Варшавскиот пакт, освен Романија, ја окупираа Чехословачка. Околу 200.000 војници ги окупираа сите важни контролни пунктови во земјата. Ова ја задуши „Прашката пролет“, обид на Комунистичката партија на Чехословачката социјалистичка република, предводена од Александар Дубчек, да го реформира системот. Оваа окупација го воспостави принципот на „ограничен суверенитет“ на источноевропските комунистички земји.
1975.- Соединетите држави ја укинаа 12 -годишната забрана за извоз во Куба, но ембаргото за директна трговија помеѓу Куба и Соединетите држави останува на сила.
1983.- Филипинскиот опозициски лидер Бенињо Акино беше убиен откако се симна од авион на аеродромот во Манила, додека се враќаше од тригодишниот егзил во Соединетите држави. Атентатот го организираше филипинскиот диктатор Фердинанд Маркос, со што го отстрани најсериозниот противник на изборите во 1984 година.
1990.- За прв пат, 100.000 луѓе слободно ја одбележаа годишнината од инвазијата на Варшавскиот пакт врз Чехословачка, на централниот градски плоштад во Прага.
1991 – Толпа демонстранти се судрија во Москва со специјални сили кои ја нападнаа зградата на рускиот парламент. Демонстрантите ги искршија прозорците на зградата на КГБ во jубјанка и го урнаа споменикот на Феликс jerерзински. По 60 часа домашен притвор на Крим, советскиот претседател Михаил Горбачов се врати во Москва и ја презеде контролата врз земјата по неуспешниот државен удар од поддржувачите на тврдокорните советски комунисти.
1991 – Летонија прогласи независност од Советскиот Сојуз.
1991.- Хрватските власти ја блокираа касарната на ЈНА во Хрватска и не им дозволија струја, храна и вода. Во наредните денови, конфликтите помеѓу ЈНА и хрватската армија ескалираа во многу делови на Хрватска.
1993.- За прв пат во два месеца, мировниците на ОН влегоа во муслиманскиот дел на Мостар (БиХ), каде што најдоа 55.000 луѓе на работ на глад. Борбите меѓу хрватските и муслиманските сили во Мостар започнаа во мај 1993 година.
1999.- Началникот на Генералштабот на југословенската армија, Драгоjуб Ојданиќ, рече дека 524 припадници на ВЈ ги загубиле животите во агресијата на НАТО врз СР Југославија, а 37 се водат како исчезнати.
2000.- Словенечкиот пливач Мартин Стрел, кој го преплива Дунав од извор во Германија до устието на Црното Море под мотото „За мир, пријателство и чиста вода“, го собори рекордот и влезе во Гинисовата книга со пливање на повеќе од 2.900 километри. На Стрелката ја започна таа кампања на 25 јуни.
2001.- Архивата за национална безбедност, истражувачка организација со седиште во САД, објави документ кој покажува дека американските службеници биле свесни за вмешаноста на владата на Руанда во геноцидот во 1994 година, кога Хутите убиле околу 800.000 Тутси. Многу западни земји тогаш одбија да интервенираат.
2002.- Абу Нидал, некогаш најбараниот палестински терорист во светот, изврши самоубиство во Ирак, каде илегално престојува.
2005.- Поранешниот полски претседател генерал Војчех Јерузелски се извини, за прв пат по речиси четири децении, за наредбата на полските војници да учествуваат во интервенцијата на Варшавскиот пакт во Чехословачка во 1968 година.
2012.- Премиерот на Етиопија Мелеш Зенави, кој беше на власт во таа земја 21 година, почина, прво како претседател, а потоа и како премиер, откако беше сменет Уставот, со што таа земја стана парламентарна држава.
2013.- Американскиот војник Бредли Менинг е осуден на 35 години затвор од воениот суд на САД за објавување воени и дипломатски тајни на Викиликс.
2015 – Словенечкиот бенд Лајбах ја заврши посетата на Северна Кореја со одржување на два концерти, кои беа првите концерти на западната група во таа затворена комунистичка земја.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Кичево7 часаФрлено шише со запалива течност во кичевски двор, ОВР Кичево презема мерки за пронаоѓање на сторителот
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (7 ноември)
-
Хороскоп22 часаХороскоп за сабота (8 ноември)
-
Култура1 денУтре е „Митровден“, се вели дека од денот започнува зимата. Честита домашна слава и именден до сите домаќини!
-
Македонија1 денСВР Охрид: Зачестија лажни телефонски јавувања за изнуда на пари за наводно случени сообраќајни незгоди, апел до граѓаните да не наседнуваат на такви телефонски повици
-
Временска прогноза1 денОд денес до вторник нашиот регион ќе биде застапен со повремени локални врнежи
-
Македонија1 денЛишени од слобода пет лица поради сторени кривични дела за поткуп
-
Македонија1 денОд 15-ти ноември започнува законската одредба за поседување зимска опрема и зимски пневматици
