На денешен ден
На денешен ден – 23 јуни
1501 година – Португалски морнар, Педро Кабрал, се вратил од патување на територијата на денешен Бразил и го нарекол Илха да Вера Круз. Првите населби во областа биле основани од Португалците во 1521 година.
1537 година – Педро Мендоза, шпански истражувач, почина при враќањето во Шпанија. Тој бил водач на експедиција за истражување на Јужна Америка, која достигнала до областа Рио де ла Плата, а во 1536 година ја основал населбата Буенос Аирес.
1611 година – Англискиот истражувач Хенри Хадсон, познат по тоа што се обиде да открие морска рута од Европа до Азија преку Арктикот, исчезна во заливот Хадсон, каде што беше напуштен од бунтовен екипаж на „Дискавери“. За време на истражувањето на Арктичкиот океан, тој ги открил морето и морето кои биле именувани по него.
1668 година – Роден е италијанскиот филозоф, историчар и правен теоретичар ovanовани Батиста Вико, основач на филозофијата на историјата и претходник на модерната естетика.
1757 година – Британците го консолидираат своето владеење во источна Индија победувајќи го францускиот сојузник, индискиот гувернер (набоб) Бенгал на Плејз.
1763 година – Марти-Josephозеф-Роуз де ла Пегери е родена во Мартиник, позната како Josephозефина, ќерка на поморски поручник и сопруга на Наполеон Бонапарта (1796). Таа беше крунисана како царица во 1804 година.
1785 година – Турската армија на везирот Скадар Махмуд Паша Бушатлија навлезе во Цетиње и го сруши манастирот по трет пат, кој го изгради Иван Црнојевиќ на крајот на 15 век. Манастирот е реновиран во 1786 година од страна на епископот Петар Први Петровиќ jeегош.
1848 година – започна „Јунското востание“ на париските работници поради протерувањето на социјалистите од привремената влада и затворањето на „народните работилници“. Востанието го задуши генералот Луис Кавањинак за три дена.
1894 година – Роден е англискиот крал Едвард VIII. Тој се искачи на тронот во 1936 година и абдицираше во истата година во корист на неговиот брат Georgeорџ Шести, за да може да се ожени со Американецот Волис Симпсон.
1945 година – Јапонскиот командант генерал Митсуру Ушиџима изврши самоубиство по поразот на јапонската армија на островот Окинава, каде се водеше една од најкрвавите битки во Втората светска војна. Според официјалните податоци, за време на борбите за Окинава биле убиени 234.183 војници и цивили.
1947. година – Донесен е закон од Конгресот на САД за Законот за Тафт-Хартли, со кој се ограничува правото на штрајк на работниците. Шефот на државата доби право да ја суспендира 80 дена секоја штрајкувачка акција што ја смета за опасна за националната безбедност.
1956 година – полковник Гамал Абдел Насер е избран за претседател на Египет.
1960 година – Патрис Лумумба стана првиот премиер на новозависната Демократска Република Конго.
1970 година – Јапонски студенти се судрија со полицијата во Токио за време на големи демонстрации против продолжување на безбедносниот пакт на САД и Јапонија.
1985 година – Боинг 747 на Ер Индија експлодира над Атлантскиот океан. Загинаа сите 329 патници и членови на екипажот. Сепаратистите од Сики се обвинети за поставување бомба во авион.
1993 година – Нигерискиот диктатор генерал Ибрахим Бабангида ги поништи претседателските избори на 12 јуни и спречи враќање на демократијата.
1994 година – Јужна Африка го врати своето место во Генералното собрание на ООН по една деценија меѓународна изолација поради политиката на апартхејдот.
1995 година – почина американскиот микробиолог онас Едвард, кој во 1954 година најде вакцина против детска парализа.
1996 година – Умре грчкиот државник и економист Андреас Папандреу, прв социјалистички премиер на Грција (1981-89 и 1993-96), основач и лидер на Сегрчкото социјалистичко движење (ПАСОК).
1998 година – Умре ирско-американската актерка Морин О Саливан, која се прослави како партнер на Johnони Вајсмулер во улогата на Janeејн во филмовите Тарзан.
1999 година – Југословенски економисти од невладината Група 17 проценуваат дека вкупната економска штета по бомбардирањето на НАТО врз СР Југославија изнесува 29 милијарди и 608 милиони динари.
2001 година – Владата на СР Југославија го донесе Указот за соработка со Меѓународниот трибунал за воени злосторства во Хаг.
2003 година – Врховниот суд на САД ја потврди постапката на Универзитетот во Мичиген за да ги фаворизира малцинствата кои се пријавуваат на правниот факултет на Универзитетот. Тоа е прва официјална одлука во врска со граѓанските права во последните 25 години.
2004 година – Меѓународниот кривичен суд ја започна првата официјална истрага за воените злосторства во Демократска Република Конго од јули 2002 година во провинцијата Итури, каде што најмалку 5.000 луѓе беа убиени во судири. Се проценува дека милиони луѓе загинаа во Конго за време на десетгодишната граѓанска војна.
2005 година – Мароканецот Абделмаџид Бушар е уапсен во Србија и екстрадиран во Шпанија, каде е осомничен за терористичките напади во Мадрид на 11 март 2004 година, кога беа убиени повеќе од 190 лица.
2006 година – Умре телевизискиот продуцент Арон Спелинг, чии најпознати серии се „Беверли Хилс“, „Династија“, „Ангелите на Чарли“ и „Мелроус Место“.
2007 година – почина Павле Угринов (Василије Поповиќ), писател, режисер на театар и ТВ, уредник и драматург. Објавил повеќе од 20 книги со поезија и проза, од кои најпознат е романот „Даден живот“.
2012 година – Парагвајскиот претседател Фернандо Луго е отстранет со одлука на парламентот, а неговиот импичмент излезе на улиците на голем број приврзаници кои полицијата ги растера со водени топови. Луго беше заменет со потпретседателот Фредерико Франко од Автентичната радикална либерална партија.
2013 година – Умре американскиот блуз-пејач Боби Блу Бленд (83) (јас ќе се грижам за тебе, вклучи ја твојата loveубовна светлина, Повикај ме, така е loveубовта).
2014 година – Јапонските производители на автомобили Нисан, Хонда и Мазда објавија дека повлекуваат неколку милиони свои возила поради опасност од експлозија на воздушни перничиња. Од истата причина, Тојота повлече над два милиони возила малку порано.
2016 година – Поддржувачите на излегувањето на Велика Британија од Европската унија победија на референдумот за членство во Унијата.
2016 година – Ер Србија воспостави директни летови помеѓу Белград и Newујорк. Директен лет кон Соединетите Држави, управуван од југословенскиот воздушен транспорт (ЈАТ) беше прекинат во 1992 година.
2019 година – Кандидатот на турската опозиција, Екрем Имамоглу, победи на повторените избори за градоначалник на Истанбул, по поништувањето на резултатите од првите избори одржани на крајот на март.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (31 октомври)
-
Хороскоп21 часМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза1 денПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево1 денПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина1 денПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Скопје1 денЛишен од слобода возачот кој удри малолетничка на ул. „Перо Наков“ во Скопје и избега од местото на настанот
-
Култура1 денДенеска е „Св.Апостол Лука“, честит именден и роденден на сите кои слават
-
Македонија6 часаДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник

