На денешен ден
На денешен ден (23 септември)
3 п.н.е. – се родил Цезар Октавијан Август, посвоен син на Јулиј Цезар, првиот римски император. Откако ја победи војската на Маркус Аурелиј и Клеопатра на акции во 31 година п.н.е., тој ја презеде целата моќ и воспостави нова форма на влада – кнежевството и воспостави Пакс Романа – мир низ Римската империја. Неговото владеење се смета за најсветлиот период во историјата на Рим и се нарекува августовско или златно доба.
1687 година – Во борбата со Турците, за време на нападот врз Дувно, бил убиен војскиот војвода Стојан Јанковиќ, воениот офицер на Равни Котар во венецијанската служба. За неговите подвизи во борбите против Турците, венецијанските власти му ја доделија титулата „кавалер“ и му дадоа имот во Котари. Се пееше во народната песна „Ропство на Јанковиќ Стојан“.
1719 – Лихтенштајн стана независно кнежество во рамките на Светото Римско Царство.
1817.- Шпанија и Велика Британија потпишаа договор за забрана на трговијата со робови.
1819.- Роден е францускиот физичар Арман Физо, кој во 1849 година за првпат ја пресмета брзината на светлината без употреба на астрономски пресметки.
1840.- Црногорците убиле 80 турски војници и Мусели Смаил -агу Шенгиќ на Мlетичка, на Дурмитор, кои тргнале да соберат данок. Хрватскиот поет Иван Мажураниќ ја отпеа херојската епопеја „Смртта на насмевката-ага Шенгиќ“ за тој настан.
1846.- Германскиот астроном Јохан Готфрид Гале ја откри планетата Нептун.
1866.- Српскиот принц Михаило Обреновиќ и црногорскиот принц Никола I Петровиќ склучија договор за заедничка борба за ослободување од Турците и обединување на српските земји. Принцот Никола се обврза да се откаже од престолот во корист на принцот Михаило во случај на обединување на двете држави.
1870.- Умре францускиот писател Проспер Мериме. Како голем ерудит, познавач на историјата, археологијата и архитектурата, стана инспектор во Управата за историски споменици во 1834 година, а од 1844 година е член на Француската академија. Неговата новела „Кармен“ го инспирираше францускиот композитор orорж Бизе да ја напише истоимената опера. („Гусле“, „Хроника на времето на Чарлс IX“, „Таманго“, „Ертрур вазна“).
1893.- Во Белград беше пуштена во употреба првата јавна електрана во Србија.
1914 година – Во првиот воздушен напад врз Германија, британското воздухопловство го бомбардираше градот Дизелдорф во Првата светска војна.
1916.- Роден е италијанскиот политичар Алдо Моро, премиер на Италија (1963-68 и 1974-76), водач на Христијанско-демократската партија. Терористичката група „Црвена бригада“ го киднапираше во март 1978 година, а тој беше убиен во мај.
1932 година – Саудиската династија беше припоена кон државата Саудиска Арабија од страна на Најд, Хејаз и неколку други области, приложени од Обединетото Кралство на Арапскиот Полуостров.
1939.- Умре австрискиот психијатар Сигмунд Фројд, основач на психоанализата, особено заслужен за истражување на потсвесната психа и нејзината поврзаност со сексуалниот нагон („Толкување на соништата“, „За психоанализа“, „Психопатологија на секојдневниот живот“).
1956.- Велика Британија и Франција го упатија проблемот со Суецкиот канал до Советот за безбедност на ОН.
1957 година – Грција го отфрли барањето на Букурешт Романија да се приклучи на Балканската алијанса, потпишана од Југославија, Грција и Турција во 1953 година во Анкара и во 1954 година во Блед. Балканската алијанса беше формирана како одговор на воениот притисок на земјите од Источниот блок врз Југославија.
1973.- Хуан Перон по трет пат е избран за претседател на Аргентина. Неговата сопруга Изабела стана потпретседател.
1973.- Умре чилеанскиот писател и дипломат Пабло Неруда (70), еден од најголемите поети на Латинска Америка и шпанскиот јазик, добитник на Нобеловата награда за литература во 1971 година.).
1987.- Во Белград се одржа 8 -та седница на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Србија, на која беше постигнат пресвртница во идеологијата и политиката на српските комунисти. Во конфликтот меѓу двете фракции, тврдата струја на тогашниот претседател на Централниот комитет на Спортската конфедерација на Србија, Слободан Милошевиќ, ја победи умерената политика на претседателот на Претседателството на Србија, Иван Стамболиќ. Милошевиќ потоа изврши чистки во партијата и медиумите и ја обезбеди основата за неговата националистичка политика.
1991 – Ерменија прогласи независност од СССР.
1997.- На мировните преговори во Северна Ирска, протестантските синдикалци разговараа директно со водачите на Шин Фејн, политичкото крило на Ирската републиканска армија, за прв пат по 75 години.
1998.- Резолуцијата 1199 на Советот за безбедност на ОН бара прекин на огнот меѓу српските безбедносни сили и косовските Албанци, мерки за спречување на хуманитарна катастрофа и продолжување на преговорите за ставање крај на кризата во Косово. Најавени се дополнителни активности и дополнителни мерки доколку резолуцијата не се почитува.
2001.- Левичарската партија, која потекнува од поранешниот полски комунистички режим, освои мнозинство на парламентарните избори во Полска.
2004.- Тропскиот ураган Гин, кој го погоди Хаити, однесе 1.147 животи, а околу 1.250 исчезнаа.
2008.- Почина Соња Савиќ (47), филмска и ТВ актерка препознатлива по нејзиниот рапав глас и слика на урбана девојка. Има постигнато значајни улоги во филмовите „isивотот е прекрасен“, „Likeивеење како нормален свет“, „Шеќерна вода“, „Балкански шпион“, „Странец против странец“, „Како не успеа рокенролот“, „Ние не сме Ангели “..
2010.- Во Шпанија е пронајдена непозната слика од 16 век на фламанскиот мајстор Питер Бругел. Сликата „Виното на Свети Мартин“, изработена во техника на темпера на платно, датира од периодот помеѓу 1565 и 1568 година. На неа е прикажана група од стотици луѓе кои се туркаат околу буре за да го пробаат првото вино на Денот на Свети Мартин.
2011.- Претставници на повеќе од 100 земји апелираа до сите членки на ОН да ја ратификуваат Повелбата за забрана на нуклеарни тестови, 15 години откако беше презентирана. За да стапи во сила, потребно е Повелбата да биде ратификувана од уште 44 држави потписнички за кои се верува дека имаат нуклеарна технологија, вклучувајќи ги САД, Кина, Северна Кореја, Египет, Индија, Индонезија, Иран, Израел и Пакистан На
2016 година – 148 тела беа извлечени од Средоземното Море, откако брод со околу 600 мигранти се преврте крај брегот на Египет. Несреќата ја преживеаја 150 луѓе.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Кичево15 часаФрлено шише со запалива течност во кичевски двор, ОВР Кичево презема мерки за пронаоѓање на сторителот
-
Хороскоп1 денХороскоп за сабота (8 ноември)
-
Спорт7 часаКичевските арбитри Стојановски и Цветаноски ќе ја делат правдата на мечот в понеделник помеѓу „Силекс“ и „Шкупи“
-
Култура2 денаУтре е „Митровден“, се вели дека од денот започнува зимата. Честита домашна слава и именден до сите домаќини!
-
Македонија2 денаСВР Охрид: Зачестија лажни телефонски јавувања за изнуда на пари за наводно случени сообраќајни незгоди, апел до граѓаните да не наседнуваат на такви телефонски повици
-
Временска прогноза2 денаОд денес до вторник нашиот регион ќе биде застапен со повремени локални врнежи
-
Македонија2 денаЛишени од слобода пет лица поради сторени кривични дела за поткуп
-
Македонија2 денаОд 15-ти ноември започнува законската одредба за поседување зимска опрема и зимски пневматици
