На денешен ден
На денешен ден (25 октомври)
732 – Францускиот владетел Чарлс Мартел сериозно го поразил калифатот на Омајадите во битката кај Поатје и на тој начин дефинитивно го запрел нивното понатамошно продирање во Западна Европа.
1400.- Починал англискиот писател Џефри Чосер, основачот на современата англиска литература. Неговите „Кентербери приказни“ се сметаат за најзначајниот дел од англиската средновековна литература.
1415.- Во Стогодишната војна, Англичаните, под команда на кралот Хенри V (Хенри), им нанесоа тежок пораз на Французите во битката кај Ажинкур на северот на Франција.
1495.- Кралот Мануел I Велики или Среќен (Маноел) дојде на тронот во Португалија. Ги финансирал истражувачките потфати на морепловците Васко де Гама (Васко), Педро Алварез Кабрал (Алварез Кабрал) и други, чии откритија подоцна станале португалски колонии, а Португалија светска поморска и колонијална сила. За време на неговото владеење, Евреите и Маори беа протерани од земјата.
1616.- Холандскиот морепловец Дирк Хартог на пат кон Јава го открил западниот брег на Австралија.
1647.- Умрел италијанскиот математичар и физичар Евангелиста Торичели (Торичели), современик и наследник на делото на Галилео, пронаоѓач на живиот барометар (1643 или 1644).
1806.- Германскиот филозоф Каспар Шмит (Шмит), познат како Макс Штирнер (Макс Штирнер), идеолог на анархизмот, чие дело „Еден и неговиот имот“ (1845) предизвика бурни реакции од граѓанската интелигенција, беше забранет за време.
1815.- Српскиот кнез Милош Обреновиќ постигнал договор со везирот на белградскиот пашалука Марашли Али Паша за мешана српско-турска управа, со што завршил вооружениот дел од Второто српско востание.
1825 – Австрискиот композитор, виолинист и диригент Јохан Штраус Помладиот (Јохан Штраус), прославениот „крал на валцерот“ и еден од главните претставници на класичната виенска оперета („Лилјакот“, „Циганскиот барон“, „Ноќ во Венеција“ , „На прекрасниот син Дунав“, „Приказни од виенската шума“).
1838.- Роден е францускиот композитор Жорж Бизе, автор на операта „Кармен“, едно од ремек-делата на француската и светската оперска сцена, чија прва изведба во 1875 година била слабо прифатена од публиката и критиката.
1881.- Роден е шпанскиот сликар и скулптор Пабло Пикасо, еден од најголемите и највлијателните уметници на 20 век, кој заедно со Џорџ Брак направија пресврт во европското сликарство, создавајќи нова концепција за формата и просторот („Дами од Авињон“, „Герника“, „Војна и мир“).
1918.- Во близина на Виторио Венето започна една од последните битки од Првата светска војна, која заврши на 3 ноември со победа на Италијанците над веќе неорганизираната австроунгарска армија.
1936.- Владите на Германија и Италија потпишаа таен протокол за взаемна помош, со кој беше формирана оската Рим-Берлин.
1938.- Либија стана составен дел на Италија.
1949 – Спроведувајќи ја блокадата на Југославија по Резолуцијата на Информбирото, СССР го откажа гостопримството на југословенскиот амбасадор во Москва, што потоа беше проследено и од другите земји од комунистичкиот блок. Блокадата на Југославија траеше до 1955 година.
1956.- Египет, Јордан и Сирија воспоставија обединета воена команда за координирање на одбраната од израелски напад.
1971.- Генералното собрание на ОН одлучи да ја прими Кина во светската организација и да го исклучи Тајван.
1983.- Американските трупи ја окупираа карипската островска држава Гренада, откако левичарските сили извршија државен удар.
1995.- Врз основа на договорот меѓу Израел и ПЛО за палестинска самоуправа, израелските трупи почнаа да се повлекуваат од градот Џенин, на окупираниот Западен Брег.
2001 – На донаторската конференција на Пактот за стабилност на Југоисточна Европа во Букурешт, СР Југославија доби помош од 430 милиони евра.
2003 – Милијардерот Михаил Ходорковски, кој беше на чело на нафтениот гигант Јукос, беше уапсен во Русија. Тој е осуден на девет години затвор за финансиска измама и затајување данок.
2004.- Умре Џон Пил, ветеран британски диск џокеј кој ги популаризираше новите музички трендови како панкот, регето и хип-хопот.
2009.- Во две експлозии на паркинг во центарот на ирачката престолнина Багдад загинаа 106 лица, а неколку стотици луѓе беа повредени.
2010 – Писателката Весна Парун, поетеса за деца и возрасни, чија стихозбирка „Зоре и вихори“ претставува пресвртница во хрватската поезија по Втората светска војна („Црна Маслина“, „Сто сонети“, „Оловен гулаб“ , „Салто мортале“) почина“, „Стативот што оди“, „Бев момче“, „Верен на видрите“).
2011.- Во експлозија во резервоар за гориво во либискиот град Сирт загинаа повеќе од 100 луѓе, а 50 беа повредени додека стоеја во ред за купување гориво.
2015.- Југословенската писателка Дубравка Угрешиќ е добитничка на престижната меѓународна награда за литература „Нојштад“, позната и како американски Нобел.
2015.- На парламентарните избори во Полска, Партијата на правото и правдата (ПиС), предводена од евроскептикот Јарослав Качински, освои апсолутно мнозинство во Долниот дом на Парламентот.
2015.- Југословенската писателка Дубравка Угрешиќ е добитничка на престижната меѓународна награда за литература „Нојштад“, позната и како американски Нобел.
2015.- На парламентарните избори во Полска, Партијата на правото и правдата (ПиС), предводена од евроскептикот Јарослав Качински, освои апсолутно мнозинство во Долниот дом на Парламентот.
2016.- Претседателството на владејачката Црногорска Демократска партија на социјалистите (ДПС) го предложи заменик-претседателот на таа партија, Душко Марковиќ, за мандатар на десеттата црногорска влада од воведувањето на повеќепартискиот систем.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Кичево1 денОВР Кичево лиши од слобода жител на струшко, кај с.Другово „летал“ со 107 км/ч, на место каде дозволено е 50 км/ч максимална брзина
-
Хороскоп2 денаХороскоп за среда (12 ноември)
-
Македонија2 денаТелефони во рака, да му помогнеме на нашиот другар Ивица Попоски од Охрид, треба да оди итно на операција во Турција
-
Хороскоп13 часаХороскоп за четврток (13 ноември)
-
Македонија2 денаПријави за навивачи на мечот помеѓу Силекс и Шкупи за пораки и скандирања со навредлива содржина
-
Македонија22 часаНов случај на сообраќајна несреќа помеѓу тмв и електричен тротинет во Битола, констатирани биле тешки телесни повреди
-
Здравје и убавина1 денНаправете дома природен „Витамин Ц“ напиток
-
Магазин24 часаВашиот WhatsApp станува неосвоив – новата функција целосно ги блокира непознатите контакти
