На денешен ден
На денешен ден (29 септември)
1399.- Кралот Ричард II стана првиот англиски монарх што абдицирал. Бил принуден да абдицира од благородниците кои се побуниле против неговата апсолутистичка власт.
1518 – Роден е италијанскиот сликар Јакопо, Тинторето, еден од најголемите мајстори на 16 век, познат по својата способност да постигне исклучителни светлосни ефекти. Тој имаше големо влијание врз европското сликарство, особено врз импресионистите („Последната вечера“, „Последниот суд“).
1758.- Роден е англискиот адмирал Хорацио Нелсон, еден од најголемите стратези во историјата на поморските војни. Тој освои клучни победи над флотата на Наполеон, а во 1805 година нанесе катастрофален пораз на заедничката шпанско-француска флота во близина на Трафалгар.
1854.- Во Ваjeево умрел отец Матија Ненадовиќ, војвода и еден од водачите на Првото српско востание. Тој беше првиот дипломат на обновената Србија и креатор и прв претседател на Управниот совет. Неговите „Мемоари“ се вредно сведоштво за луѓето и настаните од тоа време.
1901.- Роден е италијанскиот нуклеарен физичар Енрико Ферито, добитник на Нобеловата награда за физика во 1938 година. Тој датум се зема и како почеток на атомската ера.
1911 година – Италија и објави војна на Турција и ја нападна либиската провинција Триполи.
1918 година – По поразот на Солунскиот фронт во Првата светска војна, Бугарија потпиша примирје со своите сојузници („примирје во Солун“).
1913.- Рудолф Дизел, германски инженер и дизајнер на првиот мотор со внатрешно согорување со самозапалување (1893), исчезнал во морето на Англискиот канал додека патувал од Антверпен до Лондон.
1923.- Мандатот на Обединетите нации ја воспостави власта во Палестина.
1930.- Умре рускиот сликар Илја Јефимович Рјепин, главниот претставник на реализмот во руското сликарство. Имаше големо влијание врз уметниците од своето време и беше модел на советските социјалистички реалисти („Бурлаци на Волга“, „Литија“, „Иван Грозни и неговиот син Иван“, „Апсење пропагандисти“).
1938.- Велика Британија, Франција, Италија и Германија потпишаа договор во Минхен, со кој на Германија и се дозволува да ја анектира Судетенланд, дел од Чехословачка, со германско национално малцинство. Договорот од Минхен се смета за клучен чин што го отвори патот за Хитлер да ја започне Втората светска војна.
1940 година – Романија се повлече од Балканскиот пакт во Втората светска војна, завршувајќи со Југославија, Турција и Грција на 9 февруари 1934 година во Атина.
1941 година – Во Баба Јар, во близина на Киев, Германците убиле 33.771 цивил, вклучувајќи жени и деца, во дводневниот масакр врз Евреите за време на Втората светска војна.
1957 – Околу 300 луѓе загинаа во Западен Пакистан кога експресен воз удри во танкер за нафта.
1958 – Првата заедничка програма на ТВ предаватели беше емитувана во Белград, Загреб и jубlана.
1967 година – Меѓународниот монетарен фонд ги собра своите 106 членови на состанокот во Рио де Janeанеиро, каде што беше одобрена реформата на светскиот монетарен систем.
1970.- Египетскиот потпретседател Анвар ја презеде функцијата шеф на државата по смртта на Гамал Абдел Насер и официјално стана претседател на 5 октомври.
1972 година – Јапонија и Кина ги нормализираа дипломатските односи.
1979.- За време на неговата прва папска посета на Ирска, папата Јован Павле Втори апелира за мир во Северна Ирска на повеќе од милион луѓе во Даблин.
1979.- Претседателот на Екваторијална Гвинеја Франциско Масијас беше соборен од власт во август 1979 година и убиен под обвинение за „геноцид, предавство, малверзации и систематски кршење на човековите права“.
1988.- Мировните сили на ОН ја добија Нобеловата награда за мир за 40 -годишната служба.
1993.- Еден од комунистичките ветерани и претставник на тврдата линија на европските комунисти, Georgeорџ Марше, поднесе оставка поради лошото здравје од позицијата претседател на Комунистичката партија на Франција, на чие чело беше две децении.
1994.- Министрите за одбрана на НАТО на состанокот во Севиvilleа одлучија НАТО да ги засили воздушните напади врз позициите на босанските Срби.
1999.- Специјалните полициски сили за растурање на демонстрациите брутално ги претепаа демонстрантите во Белград, додека тие се обидуваа да стигнат до резиденцијата на претседателот на СР Југославија, Слободан Милошевиќ и да изразат незадоволство од неговото деветгодишно владеење.
2000.- На повикот на водачите на Демократската опозиција на Србија за граѓанска непослушност и генерален штрајк поради обидот на режимот да ги фалсификува резултатите од изборите на 24 септември, првпат одговорија средношколци во Горњи Милановац и рудари од рудникот Колубара Тамнава На Следните денови, бран штрајкови ја зафати цела Србија и започна блокадата на автопатите.
2000.- Почина поранешниот канадски премиер Пјер Трудо на 80 -годишна возраст. Премиерот на Канада од 1968 до 1979 година и од 1980 до 1984 година, Тридо, по првите избори за премиер, започна вистинска „тридоманија“, која им донесе на политичарите, за нив досега недостижни, статус на starsвезди.
2001.- Усвоена е резолуција на Советот за безбедност на ОН за борба против тероризмот и спречување на финансирање тероризам. Резолуцијата предвидува воведување санкции против секоја земја која не ги почитува антитерористичките мерки.
2002.- Учеството на авганистанските спортисти на 14. Азиски игри, кои започнаа во Бусан, Јужна Кореја, го означува нивното враќање на меѓународните натпревари, по осумгодишно отсуство.
2004.- Султанот Хасанал Болкија од Брунеи потпиша нов устав што ќе овозможи одржување на првите избори од 1962 година во ова кралство богато со нафта.
2009.- Францускиот државјанин Брис Татон почина во Клиничкиот центар во Србија како резултат на хулигански напад во Белград. Татон беше претепан од хулигани на 17 септември на „Обилишев венац“ во центарот на Белград, во пресрет на фудбалскиот натпревар помеѓу белградски Партизан и француски Тулуз.
2010.- Умре американскиот актер Тони Кертис, кој се прослави со улогата во филмот на Били Вајлдер „Некои го сакаат тоа жешко“ во кој глумеше со Мерилин Монро и Jackек Лемон.
2010.- Умре Воислав Воки Костиќ, српски композитор и писател.
2013 – На парламентарните избори во Австрија, владејачките партии, Социјалдемократската партија на Австрија (СЈО) и Народната партија (ОВП), го задржаа мнозинството во парламентот.
2013.- Умре Шри Сатја Нарајан Гоенка, водечки лаик наставник на медитација Випасана.
2014 година – Гојко Ерор, Србин од Хрватска, обвинет за воени злосторства против цивили во 1991 година во Берак во близина на Вуковар, е ослободен откако неговото обвинение е преквалификувано и откако окружниот суд во Осиек ќе го примени Законот за амнестија.
2018 година – Земјотрес со јачина од 7,5 степени го погоди островот Сулавеси во Индонезија, предизвикувајќи цунами што речиси целосно го уништи крајбрежниот град Палу, убивајќи 1.347 луѓе.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Хороскоп13 часаХороскоп за недела (2 ноември)
-
Македонија21 часДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник
-
Здравје и убавина15 часаТреба да се знае, слебеењето незначи дека треба да гладувате, еве неколку работи околу таа тема

