На денешен ден
На денешен ден: 5 февруари
1596.- Јапонскиот шогун Хидејоши го забрани христијанството во Јапонија и нареди да се погубат 26 лица кои го прифатиле католицизмот. Ова беа првите јапонски католички „маченици“.
1679.- Умре холандскиот писател Јост ван ден Фундел (Јост ван, Вондел), најплодниот и најзначајниот писател на холандскиот барок. Неговите дела „Ное“, „Луцифер“ и „Адам во егзил“ се едни од најголемите достигнувања на холандската литература.
1792.- Британците окупирале половина од индиската држава Мајсор, откако ја поразиле војската на султанот Типу Сахиб.
1814.- Во Виена е објавена „Малата народна словенско-српска песнарка“ на Вук Караџиќ, што го означи почетокот на воведувањето на Европа во српската народна поезија.
1840.- Роден е Џон Бојд Данлоп, шкотски пронаоѓач, кој ја измислил пневматската гума во 1887 година.
1885.- Белгискиот крал Леополд II го прогласи африканскиот Конго за личен имот наречен „Независна држава Конго“.
1887.- Операта Отело на Верди е за првпат изведена во Ла Скала во Милано.
1893.- Умре српскиот актер Тоша Јовановиќ, член на Народниот театар во Загреб и Народниот театар во Белград, еден од најголемите српски актери во 19 век.
1917.- Со усвојувањето на новиот устав, Мексико стана федерална република од 28 држави. Била прогласена аграрна реформа и црквата била одвоена од државата.
1919.- Роден е грчкиот државник и економист Андреас Папандреу, основач на Сегрчкото социјалистичко движење (ПАСОК) во 1974 година и прв социјалистички премиер на Грција од 1981 до 1989 година и од 1993 до јануари 1996 година, кога се пензионирал поради болест.
1971.- Британски војник е убиен во немири во Белфаст, први откако британските трупи пристигнале во Северна Ирска во 1969 година.
1983.- Во експлозија на бомба во Палестинската ослободителна организација во Бејрут загинаа 22 лица.
1983.- Во Лион, откако беше екстрадиран од Боливија, беше уапсен воениот злосторник Клаус Барби, кој е еден од водачите на Гестапо во окупирана Франција за време на Втората светска војна. Барби наречена „џелатот од Лион“ се крие во Боливија 32 години.
1988.- Врховниот суд на СССР ја укина пресудата со која беа осудени, а подоцна и убиени Николај Бухарин, Алексеј Риков и други високи советски партиски и државни лидери во март 1938 година за време на „чистките“ на Сталин. Тие потоа беа постхумно рехабилитирани.
1993.- Умре американскиот режисер, сценарист и продуцент Џозеф Лео Манкиевич, кој освои два Оскари за режија и два за сценарио „Се за Ева“, „Писма до три жени“, „Писма до три жени“, „Јулиј Цезар“, „Клеопатра“. „Боса грофица“, „Одеднаш минатото лето“).
1994.- Босанската граната уби 68 и рани 200 за време на војната во Босна на пазарот Маркале во Сараево во центарот на градот. Лидерите на НАТО им дадоа ултиматум на босанските Срби, под закана дека ќе ги бомбардираат нивните позиции, да го повлечат тешкото оружје на 20 километри од центарот на Сараево во рок од десет дена, а од Армијата на БиХ беше побарано да го стави своето тешко оружје во градот под контрола на мировници.
1996.- Властите во Сараево ги уапсија и подоцна ги предадоа српските офицери Ѓорѓе Ѓукиќ и Алекса Крсмановиќ на Хашкиот трибунал за воени злосторства, што предизвика сериозна политичка криза во нововоспоставените контакти меѓу двата босански ентитета. Генералот Ѓукиќ почина во затвор, а полковникот Крсмановиќ беше ослободен.
1997.- Трите најголеми швајцарски банки основаа фонд од 100 милиони швајцарски франци за жртвите на Холокаустот под силен меѓународен притисок. Притисокот дојде по откритието дека швајцарските банки соработувале со германските нацисти во Втората светска војна во криењето пари и скапоцености од заробените и убиените Евреи.
1997.- Во акциите на белградската полиција против мирните протести на граѓаните поради фалсификување на изборните резултати, во периодот од 2 до 5 февруари беа уапсени околу 100 демонстранти, а повеќе од 300 беа повредени. Секојдневните демонстрации продолжија.
1999.- На 76-годишна возраст умре Невил Бонер, првиот пратеник од Абориџините во австралискиот парламент.
2000.- Умре Клод Отан-Лара, еден од најистакнатите и најплодните француски филмски режисери.
2002.- Белгискиот министер за надворешни работи Луис Мишел се извини за улогата на неговата земја во атентатот на тогашниот конгоански лидер Патрис Лумумба во 1961 година. Тој понуди 3,25 милиони долари помош на Фондот Патрис Лумумба за промовирање на демократијата во земјата.
2003 – Северна Кореја соопшти дека го рестартирала нуклеарниот реактор во Јонгбјон. Во декември 2002 година објави серија активности за повторно активирање на своите нуклеарни програми, и покрај фактот што две години претходно (1994) потпиша договор за нивно суспендирање.
2004.- Умре Џон Хенч, официјален автор на Мики Маус, долгогодишен карикатурист во студиото Волт Дизни и официјален портретист на Мики Маус. Хенч доби Оскар за специјални ефекти во филмот „20.000 милји под морето“, снимен во 1955 година.
2005.- Умре претседателот на западноафриканската држава Того, Гнашингбе Ејадема, кој владееше со земјата 38 години.
2009 – Европскиот парламент усвои резолуција за Косово и ги повика членките на ЕУ кои не ја признаа поранешната српска покраина да го сторат тоа. Резолуцијата ги дефинира обврските на ЕУ кон Косово во поглед на неговиот развој и членство во Европската унија.
2012 – 131 лице почина во Украина поради силен студ.
2017 – По неколкудневни демонстрации на граѓани во над 20 градови во Романија предизвикани со указот за ублажување на антикорупциските мерки, владата на оваа земја го поништи спорниот декрет.
2020.- Умре новинарот Драгољуб Жарковиќ, основач на неделникот „Време“ и негов главен уредник од 1991 година.
2020 – Умре Кирк Даглас, американски актер, режисер и продуцент на златното доба на Холивуд. Неговите најпознати филмови се Шампион (1949), Пресметката со ОК корал (1957), Спартак (1960), Седум дена во мај (1964) и Жестоките момчиња (1986).
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Кичево21 часОВР Кичево лиши од слобода жител на струшко, кај с.Другово „летал“ со 107 км/ч, на место каде дозволено е 50 км/ч максимална брзина
-
Хороскоп1 денХороскоп за среда (12 ноември)
-
Македонија1 денТелефони во рака, да му помогнеме на нашиот другар Ивица Попоски од Охрид, треба да оди итно на операција во Турција
-
Хороскоп10 часаХороскоп за четврток (13 ноември)
-
Македонија2 денаПријави за навивачи на мечот помеѓу Силекс и Шкупи за пораки и скандирања со навредлива содржина
-
Временска прогноза2 денаОд утре целосна стабилизација на времето ширум Македонија, ова се деталите
-
Автомобили2 денаRenault Mégane се враќа на бензин: повраток кон класиката по ерата на електричните возила
-
Магазин2 денаКако да го забрзате вашиот стар Android телефон без да купувате нов
