На денешен ден
На денешен ден – 7 јуни
1494 година – Португалија и Шпанија потпишаа договор во Тордесиillaас за поделба на Новиот свет. Границата ја постави папата Александар VI за да спречи конфликти меѓу колонијалните сили. Во 17 и 18 век, Англичаните и Холанѓаните, кои не ја почитувале папската поделба, интервенирале во борбата за колониите.
1502 година – Роден е Хуго Буонкомпањо, папата Григориј XIII (Грегориј) од 1572 до 1585 година. Тој го реформираше Јулијанскиот календар (1582), кој подоцна беше именуван како Грегоријански календар.
1523 година – Откако ги победи Данците, Густав Васа беше прогласен за крал на Шведска како Густав Први. Со ова се укина Калмарскиот сојуз формиран во 1397 година помеѓу Шведска, Данска и Норвешка.
1848 година – Роден е францускиот пост-импресионистички сликар Пол Гоген, чие дело има значително влијание врз развојот на експресионизмот и формирањето на фовизмот („Мајчинство“, „Белиот коњ“, „Благородна жена“, „Две девојчиња од Тахити“) .
1848 година – Умре рускиот литературен критичар и филозоф Висарион Григориевич Бјелински, основач на руската реалистичка естетика. Тој ја формулираше теоретската основа на новата насока во руската литература наречена „природно училиште“, а како модел ги потенцираше делата на Гогоol („Писмо до Гогоol“, „Книжевни фантазии“).
1861 година – Во американскиот град Newу Орлеанс беше изведена првата ревија на стриптиз.
1862 година – Потпишан е договор меѓу САД и Велика Британија за борба против трговијата со робови.
1896 година – Роден е унгарскиот државник Имре Наѓ, премиер од 1953 до октомври 1956 година, кога во Унгарија избувнува антикомунистичко востание. Бунтот беше задушен со советска интервенција, а Наѓ беше уапсен и осуден на смрт во јуни 1958 година.
1905 Норвешкиот парламент (Стортинг) донесе одлука за распуштање на унијата со Шведска и го собори кралот Оскар Први, кој се спротивстави на одлуката. Данскиот принц Карл (Хаакон VII) е избран за нов крал.
1920 година – Роден е orорж Марша, француски политичар и публицист, генерален секретар на Француската комунистичка партија од 1972 до 1994 година и заедно со Енрико Берлингер (италијанска комунистичка партија) и Сантијаго Кариoо (шпанска комунистичка партија), еден од протагонистите на комунистичката реформа во Западна Европа во раните 1980-ти (еврокомунизам).
1921 година – Отворен првиот парламент во Северна Ирска.
1929 година – Папската држава (Ватикан) е повторно воспоставена во Рим. Црковната држава престана да постои во 1870 година, кога беше инкорпорирана со градот Рим во обединета Италија.
1935 година – Умре рускиот биолог Иван Владимирович Мичурин, кој го користеше методот на аклиматизација за да одгледува нови отпорни видови јужни растенија (цреши, кајсии, винова лоза) и на тој начин го прошири својот опсег на север.
1935 година – почина српскиот хемичар Сима Лозаниќ, прв ректор на белградскиот универзитет, член на Српската кралска академија. Тој беше министер за економија и надворешни работи во владите на Србија во 1894 и 1905 година. Студирал различни области на хемија, а најзначајни се неговите дела во органската хемија и електросинтезата.
1939 година – Кралот Georgeорџ Шести и кралицата Елизабета ги посетија САД. Ова беше прва посета на британскиот монарх на оваа земја.
1942 година – Заврши четиридневната битка за пацифичките острови Мидвеј, во која Американците им го нанесоа првиот сериозен пораз на Јапонците во Втората светска војна; Започна германскиот напад врз Севастопол.
1948 година – Чехословачкиот претседател Едуард Бенес поднесе оставка, не сакајќи да го потпише новиот устав според кој комунистите ја презедоа власта во земјата.
1971 година – Советскиот вселенски брод Сојуз Втори се спои во орбитата на Земјата со вселенската станица Саyјут.
1973 година – Западногерманскиот канцелар Вили Брант пристигна во Израел на првата посета на лидер на Западна Германија на земјата.
1974 година – Во Ивањица е пуштена во употреба првата сателитска земска станица во Југославија за интерконтинентални телефонски линии и ТВ програми.
1980 година – Умре Хенри Милер, еден од најпознатите американски писатели. Ги објави најпознатите дела „Свртување на ракот“ (1934) и „Обраќање на јарец“ (1939), долго забранети во САД, во Париз, каде што работеше како новинар.
1981 година – Израелски авиони го уништија ирачкиот нуклеарен реактор Осирак во близина на Багдад.
1988 година – Исламот е прогласен за државна религија во Бангладеш, а силните полициски сили се ставени во готовност за да спречат протести од противниците на одлуката.
1990 година – Претставничкиот дом на САД гласаше за забрана на продажба на компјутери и телекомуникациска опрема на Советскиот сојуз сè додека Москва не ги започне преговорите за независност на Литванија.
1992 година – Седум дена по последниот договор за прекин на огнот, борбите на босанско-херцеговинското борбено поле продолжуваат. Во Сараево, артилериските дуели траеја по дваесет часа.
1993 година – Во сообраќајна несреќа во Германија загина еден од најдобрите светски кошаркари, Дражен Петровиќ (28), кој беше еден од најдобрите хрватски кошаркари на сите времиња и член на репрезентацијата на поранешна Југославија.
1996 година – Воена хунта во Мјанмар (поранешна Бурма) донесе закон со кој се оневозможува Националната лига за демократија, главната опозициска партија предводена од добитникот на Нобеловата награда за мир Аунг Сан Су Чи.
1998 година – Силни полициски сили на Република Србија ги растеруваат протестите на косовските Албанци во Приштина, протестирајќи против српските власти 57-ми ден по ред под мотото „Косово – најголемиот затвор во светот“.
1999 година – Индонезија одржа демократски парламентарни избори за прв пат по 40 години.
2000 година – Во Шри Ланка, главниот град на Шри Ланка, загинаа 22 лица, вклучувајќи и еден министер, а околу 600 се повредени кога бомбаш-самоубиец активира експлозивна направа за да го прослави Денот на воените херои во градот.
2005 година – Умре Ана Банкрофт, добитник на Оскар и Тони, чија кариера ја обележаа улогите на учителката Хелен Келер во филмот „Чудотворец“ и заводливата г-ѓа Робинсон во филмската икона „Дипломиран“ од 1967 година.
2006 година – Американски бомбардери го убија Абу Мусаб ал Заркави, водач на ирачкиот огранок на Ал Каеда.
2008 година – почина Дино Рици (Риси), еден од најголемите италијански режисери, во чии филмови играа познати италијански актери, меѓу кои Софија Лорен, Виторио Гасман, Алберто Сорди.
2014 година – Умре истакнатиот истакнат словенечки и југословенски новинар Јуриј Густинчиќ, кој долго пишуваше за белградскиот весник „Политика“ и беше негов долгорочен дописник од Лондон и Newујорк Пишувал и за Борба, Време, Слободна Далмација, Младина, а како своевиден коментатор за надворешна политика работел и за Телевизии Белград и jубjана.
2015 година – Кристофер Френк Карандини Ли (93), британски актер со долга и плодна кариера, се стекна со слава за улогата на грофот Дракула во серијата хорор „Хамер“.
2020 година – Во бројни европски градови се одржаа анти-расистички демонстрации на приврзаниците на движењето „Црните животи имаат важност“, кои се одржаа во САД по убиството на афро-американецот Georgeорџ Флојд.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (31 октомври)
-
Кичево2 дена„Џојсон Сeјфти Системс“ – Кичево заедно со „ОВР Кичево“ во кичевските училишта реализираа едукативна кампања на тема „Безбедноста на учениците во сообраќајот“
-
Кичево2 денаЈанев денес беше во посета на ОВР Кичево, заедно со раководствата на „РЦ Запад“ и регионалниот сектор за внатрешни работи Охрид
-
Хороскоп14 часаМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза1 денПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево1 денПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина1 денПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Скопје1 денЛишен од слобода возачот кој удри малолетничка на ул. „Перо Наков“ во Скопје и избега од местото на настанот

