На денешен ден
На денешен ден: 8 декември
1542.- Родена е Мери Стјуарт, шкотската кралица, која подготвила заговор против англиската кралица Елизабета I.
1626.- Родена е шведската кралица Кристина Аугуста. Кралицата во шестата година (1632), крунисана 12 години подоцна, како една од најобразованите жени во Европа, била покровител на науката и литературата и собирала научници на дворот, вклучувајќи го и францускиот филозоф Декарт. Принудена да абдицира во 1654 година, таа премина во католицизам и живееше во европските градови. Таа е погребана во црквата Свети Петар во Рим.
1638.- Умре дубровничкиот барокен поет Иван (Џиво) Гундулиќ, најважниот поет на јужнословенските простори во 17 век. Пишувал митолошки драми и романтични трагикомедии, а највредни дела му се лирскиот еп „Солзите на блудниот син“, херојскиот еп „Осман“ и пастирската драма „Дубравка“ која завршува со познатата химна на слободата.
1824.- Роден е српскиот писател Јаков Игњатовиќ, творец и најзначаен претставник на реалистичниот роман во српската литература („Трпен-спасен“, „Милан Наранџиќ“, „Чудан свет“, „Васа Решпект“, „Вечити младине“, „Стари. и нови мајстори” “,” Страдач “).
1832.- Роден е норвешкиот писател Бјорнсон Мартиниус Бјорнсон, добитник на Нобеловата награда за литература во 1903 година, водечка личност во норвешкиот и нордискиот културен живот во 19 век. Книжевна слава стекна со расказите „Синеве Сулбакен“, „Арне“, „Среќан декак“, „Отац“, со кои отвори нова ера на норвешката проза.
1854.- Папата Пиј IX ја објави догмата за безгрешното зачнување на Богородица.
1863.- Британскиот боксер Том Кинг стана првиот светски шампион во тешка категорија, победувајќи го Американецот Џон Хинан.
1865.- Роден е финскиот композитор Жан Сибелиус, чие дело е инспирирано од финскиот фолклор, особено од епот „Калевала“ (симфониска песна „Финска“, увертира „Карелија“, „Тажен валцер“, концерт за виолина).
1925.- Објавена е книгата на Адолф Хитлер „Mein Kampf“, која го разоткри концептот на „Новиот поредок“ и расната супериорност на Германците.
1941.- Соединетите Американски Држави и Велика Британија и објавија војна на Јапонија, ден по јапонскиот напад врз американската база во Перл Харбор, Хаваи. Германија и Италија, согласно обврските од Тројниот пакт, објавија војна на САД.
1949.- Резолуцијата на Генералното собрание на ОН ги повика светските сили да ја признаат независноста на Кина по бегството на Чианг Кај Шек во Тајван.
1954.- Српските и хрватските писатели и лингвисти го постигнаа Новосадскиот договор за српскохрватскиот литературен јазик, потпишан од 25 еминентни јазични експерти. Заклучено е дека националниот јазик на Србите, Хрватите и Црногорците е еден јазик со два изговори, дека двете азбуки – кирилицата и латиницата – се еднакви и дека јазикот има заеднички правопис.
1966.- 28 земји, вклучително и Советскиот Сојуз и САД, потпишаа договор за забрана на нуклеарното оружје во вселената.
1966.- Грчки ферибот Ираклион се урна за време на невреме кај островот Мелос, при што загинаа 234 патници и членови на екипажот.
1974.- Грчкото мнозинство гласаше за република на референдум против обновувањето на монархијата.
1978.- Умре израелската државничка Голда Меир, првата жена премиер на Израел (1969-74).
1980.- Во Њујорк е убиен поранешниот член на Битлси, Џон Ленон. Тој беше убиен од психички растроениот навивач Марк Чепмен, кој подоцна беше осуден на доживотен затвор.
1991.- Лидерите на Русија, Белорусија и Украина, Борис Елцин, Леонид Кравчук и Станислав Шушкевич, во Минск го потпишаа Беловежскиот договор за основање на Заедницата на независни држави. Така, Советскиот Сојуз престана да постои.
1995.- Во Лондон започна дводневната конференција, на која наместо Женевската мировна конференција за поранешна Југославија, беше формиран Советот за спроведување на мирот. На Конференцијата присуствуваа министри за надворешни работи на 40 земји и претставници на бројни меѓународни организации. Шведскиот дипломат Карл Билт е назначен за висок претставник на меѓународната заедница во Босна.
2000 – Првиот Светски самит за култура и уметност се одржа во Отава, формирајќи ја Меѓународната федерација на агенции за поддршка на уметноста.
2000.- Умре надреалистичкиот српски сликар Милиќ Станковиќ, познат како Милиќ од Мачва.
2001.- Умре Френсис Елизабет Снајдер Холбертон, еден од пионерите на компјутерското програмирање. Во раните 1940-ти, таа го програмирала револуционерниот дигитален компјутер ENIAC за војската на САД, а подоцна учествувала во создавањето на компјутерските јазици COBOL и FORTRAN.
2002.- Повторените претседателски избори во Србија пропаднаа поради недоволниот одѕив на гласачите од 45,17 отсто. Лидерот на Демократската партија на Србија (ДСС) и претседател на СРЈ, Воислав Коштуница, освоил најмногу гласови, 1.699.089, или 57,66 отсто.
2003.- Умре Ханс Хотер, австриски оперски пејач со германско потекло, кој стана познат во оперите на Рихард Вагнер, особено во „Прстен циклус“ и „Парсифал“. Тој се појави во главната улога во „Летечкиот Холанѓанец“ и „Умри Мајстерсингер“.
2005 – Норвешка усвои закон со кој се бара од норвешките компании да имаат најмалку 40 проценти од членовите на одборите до 2008 година. Во спротивно, компаниите ќе се соочат со опасност од затворање. Ова е првиот закон од ваков вид во светот.
2009.- Во серија бомбашки напади во главниот град на Ирак, Багдад, загинаа 127 луѓе, а 448 беа повредени. Одговорноста за нападот и се припишува на Ал Каеда, за која се верува дека организирала бројни терористички напади во Ирак од почетокот на годинава.
2010 – Хашкиот трибунал го осуди поранешниот офицер на ЈНА Веселин Шљиванчанин на 10 години затвор за злосторства против хрватските затвореници на фармата Овчара во близина на Вуковар есента 1991 година. Апелацискиот совет ја поништи претходната правосилна пресуда со која Шљиванчанин беше осуден на 109 години затвор во мај. затвор.
2013 – Речиси 400 луѓе беа убиени во претходните три дена во Банги во Централноафриканската Република, која е во превирања по соборувањето на претседателот во март. Советот за безбедност на ОН на 5 декември одобри заедничка воена акција на Франција и африканските трупи во Централноафриканската Република, со цел да се стави крај на конфликтите во таа земја.
2015 – 720.000 бегалци од Сирија, Авганистан и Ирак од почетокот на годината пристигнаа во Грција по морски пат. Крајбрежната стража на Грција и источниот регион спасиле повеќе од 93.000 бегалци кои пристигнале со брод од Турција, додека во првите 10 месеци од 2015 година се удавиле 1.032 лица.
2018 – Почина Људмила Алексеева, пионер во заштитата на човековите права во СССР и Русија. Во текот на 1960-тите и 1970-тите, таа протестираше против третманот на советските политички затвореници и побара нивно ослободување. Таа ја основа најстарата руска организација за заштита на човековите права – Московската Хелсиншка група.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за петок (14 ноември)
-
Хороскоп19 часаХороскоп за сабота (15 ноември)
-
Балкан2 денаАвион од типот „AT-802“ попладнево се срушил во близина на Сењ, Хрватска
-
Спорт5 часаДриблинг атракции, фудбалски надигрувања и фер плеј. Фудбалски викенд во Кичево, дечињата на „ФК Кичево“ активни во сите генерации
-
Спорт1 денФФМ истакна важни информации за македонските навивачи кои го проследат мечот помеѓу Велс – Македонија
-
Свет1 денАмериканската корпорација „Карлајл“ разгледува можност за купување на нафтениот гигант „Лукоил“ надвор од својата матична земја
-
Спорт1 денМакедонија ремизираше на пријателскиот натпревар против Летонија на „Тодор Проески“
-
Скопје36 минутиЦУК: Двете жени се пронајдени во црн пат помеѓу Долно Количани и Батинци и се во добра здравствена состојба, истите биле државјанки на Македонија
