На денешен ден
Рубрика „На денешен ден“ – 19 мај

1635 година – Франција и објави војна на Шпанија во Триесетгодишната војна (1618-1648).
1649 година – Името Комонвелт се користи за прв пат, а се однесува на Англиската Република од Оливер Кромвел.
1762 година – Роден е германскиот филозоф Јохан Готлиб Фихте, истакнат претставник на германската класична идеалистичка филозофија, професор на Универзитетот во Јена и Ерланген и ректор на универзитетот во Берлин.
1802 година – Наполеон Бонапарта го воспостави Орденот на легијата на честа за граѓанска и воена заслуга.
1861 година – Роден е австралискиот оперски пејач Нели, еден од најголемите оперски сопрани од крајот на 19 и почетокот на 20 век.
1890 година – Роден е виетнамски државник Нгуен Дека Тан, познат како Хо Ши Мин, основач на Комунистичката партија на Виетнам (1930) и претседател на Демократска Република Виетнам (Северен Виетнам) од прогласувањето во 1945 година до неговата смрт во 1969 година.
1890.- Роден е југословенскиот сликар и карикатурист Петар Пјер Крижаниќ, еден од основачите на „Исечениот еж“.
1898 година – Умре англискиот државник Вилијам Еварт Гладстон. Тој беше четири пати премиер на Велика Британија помеѓу 1868 и 1894 година. Тој ги легализираше работничките синдикати во 1871 година и во 1884 година изврши т.н. третата парламентарна реформа.
1906. година – Италијански крал и швајцарски претседател официјално го отворија тунелот Симплон низ Алпите, поврзувајќи ги Италија и Швајцарија.
1925.- Роден е американскиот активист за граѓански права Малком Литл, познат како Малком X. Тој е убиен во Newујорк во февруари 1965 година, додека зборувал пред собраните приврзаници.
1928 година – Роден е камбоџанскиот диктатор Салот Салот. За време на неговото владеење (1975-78), биле убиени повеќе од милион луѓе.
1930 година – Белите жени во Јужна Африка добија право на глас.
1935 година – Во сообраќајна несреќа загина англискиот полковник Томас Едвард Лоренс, археолог и писател познат како Лоренс од Арабија. Тој стана познат како воин во арапските земји во Првата светска војна, а своите искуства ги опиша во книгата „Седум столба на мудроста“.
1945 година – Повеќе од 40 американски бомбардери го нападнаа Токио во Втората светска војна.
1974 година – Тесното мнозинство на Валери Гискард Естаин го победи Франсоа Митеран на претседателските избори во Франција.
1989 година – Генералниот секретар на Кинеската комунистичка партија haао Зијанг беше соборен за време на студентските демонстрации во Пекинг, за спротивставување на итни мерки и употреба на сила врз студентите. Потоа беше ставен во домашен притвор сè до неговата смрт на 17 јануари 2005 година.
1994.- Убиен е Jacаклин Кенеди Оназис, сопруга на американскиот претседател Johnон Кенеди, во 1963 година и умре грчки сопственик на бродови, милијардерот Аристотел.
1997 година – Силен циклон уби најмалку 350 луѓе во Бангладеш, а над милион лица остави без покрив над главата.
2000 година – Кина и Европската унија постигнаа трговски договор со кој way се отвори патот на Кина во Светската трговска организација. Кина беше примена во СТО следната година.
2003 година – Индонезиската армија започна со офанзивни операции против сепаратистичката бунтовничка група Движење за слободен Аце. Нападите го означија крајот на примирјето во декември 2002 година и претставуваат најголема воена операција од анексијата на Источен Тимор во 1975 година.
2004 година – Во Велика Британија се отвори првата ембрио банка во светот.
2009 година – Претседателот на Шри Ланка, Махинда Раџапакса, официјално прогласи победа над сепаратистичкото движење „Тамилски тигри“ и стави крај на 25-годишната граѓанска војна во која загинаа повеќе од 70.000 луѓе.
2011 година – Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) објави дека Доминик Строс-Кан поднесе оставка од функцијата извршен директор на институцијата, по обвинувањата за сексуален напад. Него го замени француската министерка за финансии Кристин Лагард.
2016 година – Египетски авион се урна во Средоземното Море, при што загинаа 66 патници и членови на екипажот.
2017 година – Околу 4.400 мигранти се спасени во неколку координирани операции на либиската и италијанската крајбрежна стража во текот на два дена во Медитеранот.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (18 мај)

Култура и уметност
-
1799 – Смртта на Пјер Бомарше, драматург чија работа инспирирала класични опери како „Севилскиот бербер“ (Росини) и „Фигаровата свадба“ (Моцарт).
-
1911 – Почина Густав Малер, влијателен австриски композитор и диригент.
-
1995 – Почина Александар Годунов, познат балетски танчер кој доживеа успех и на запад по бегството од СССР.
Политика и конфликти
-
1803 – Велика Британија ѝ објави војна на Франција, со што се заострија Наполеонските војни.
-
1804 – Наполеон е прогласен за император.
-
1944 – Протерување на Татарите од Крим од страна на СССР, што останува едно од најконтроверзните етнички чистки во историјата на регионот.
-
1996 – Радован Караџиќ се повлекува од функцијата претседател на РС поради меѓународен притисок.
-
2000 – СБ на ОН воведува ембарго за оружје за Етиопија и Еритреја, поради нивната гранична војна.
Наука и технологија
-
1974 – Индија го извршува својот прв нуклеарен тест, станувајќи шеста нуклеарна сила.
-
1998 – Тужба против Мајкрософт за монополско однесување, значајна пресвртница во правната историја на технолошките гиганти.
Човекови права и меѓународна правда
-
1954 – Стапува во сила Европската конвенција за човекови права.
-
2010 – Обама го потпишува Законот за слобода на печатот, именуван по новинарот Даниел Перл.
-
2011 – Пресуда против Аугустин Бизмунг, поврзана со геноцидот во Руанда.
Родени
-
1836 – Вилхелм Штајниц, првиот официјален светски шампион во шах.
-
1868 – Николај II, последниот руски цар.
-
1872 – Бертран Расел, добитник на Нобелова награда и познат филозоф.
-
1883 – Валтер Гропиус, основач на Баухаус и визионер во архитектурата.
-
1919 – Марго Фонтејн, легендарна балерина.
-
1920 – Карол Војтила, идниот папа Јован Павле II.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (17 мај)

Светот виден во рубриката „На денешен ден“ за 17-ти мај
🎨 Култура и уметност
-
1510 – Смртта на Сандро Ботичели, еден од најголемите ренесансни сликари. Неговите дела, особено Раѓањето на Венера, се симболи на хуманизмот и естетиката на Ренесансата.
-
1866 – Роден е Ерик Сати, француски композитор чие дело има големо влијание врз модерната музика.
-
2012 – Почина Дона Самер, диско икона со глобално влијание во поп културата.
⚕️ Медицина и наука
-
1749 – Роден е Едвард Џенер, пионер на имунизацијата, чиј изум – вакцината против сипаници – го променил текот на медицинската историја.
⚔️ Политика и воени настани
-
1814 – Норвешка прогласува независност и усвојува устав – значаен момент во историјата на скандинавските земји.
-
1838 – Смртта на Талеран, еден од највештите дипломати на Франција, со улога во реставрацијата по Наполеон.
-
1940 – Германските трупи влегуваат во Брисел – дел од брзото напредување на нацистичка Германија во Втората светска војна.
-
1949 – Обединетото Кралство ја признава независноста на Република Ирска.
-
1997 – Лоран Кабила ја презема власта во Заир, кој се преименува во Демократска Република Конго.
📺 Технологија и медиуми
-
1965 – Првото емитување во боја од Велика Британија до САД – голем чекор во глобалната телевизиска технологија.
-
2000 – Српската влада ја презема РТВ „Студио Б“, симболичен настан за медиумската слобода во Србија.
⚖️ Човекови права и општествени промени
-
1954 – Пресудата Brown v. Board of Education од Врховниот суд на САД ја укинува расната сегрегација во училиштата – историски момент во движењето за граѓански права.
-
2004 – Масачусетс стана првата американска држава што легализира истополови бракови.
-
2009 – За прв пат, жени се избрани во парламентот на Кувајт – голем напредок во правата на жените на Блискиот Исток.
На денешен ден
На денешен ден – 13 мај

1792.- Роден е италијанскиот свештеник Џовани Мастаи Ферети (Џовани, Ферети), од 1846 година папата Пиј IX (Пиј). За време на неговиот понтификат, најдолгиот во историјата на Римокатоличката црква (31 година и 236 дена), црковната држава престана да постои (1870). Најголемиот дел од него станал дел од Кралството Сардинија, додека папската држава била сведена на поранешното Наследство.
1795 – Роден е словачкиот филолог и историчар Павел Јозеф Шафарик (Јозеф), еден од основачите на славистичките студии. Тој бил директор на српската гимназија во Нови Сад од 1819 до 1833 година („Српска читанка“).
1798 – Роден е Константин Данил, еден од најголемите српски сликари на 19 век, претставник на српскиот бидермаер.
1830 година – Основана е Република Еквадор, а Хуан Хозе Флорес е избран за прв претседател.
1840 – Роден е францускиот писател Алфонс Доде, автор на трилогијата за авантурите на Тарантино де Тараскон, ремек-дело на француската хумористична проза. Неговата збирка раскази „Писма од мојата воденица“ му донесе голем успех.
1846 година – Конгресот на САД формално објави војна против Мексико, иако борбите во Калифорнија започнаа неколку дена претходно.
1848 година – Во Сремски Карловци започна заседанието на „Мајското собрание“, на кое делегати од 175 црковни општини од Војводина и Србија го избраа Јосиф Рајачиќ за патријарх, а полковникот Стеван Шупљица за војвода. На 15 мај, Собранието го прогласило Српското Војводство, но австриската и унгарската влада не ја признале српската автономија.
1851 – Роден е српскиот писател и доктор Лаза Лазаревиќ („Првиот пат со татко ми во зори“, „Сè ќе биде позлатено од народот“, „На бунарот“, „Училишната икона“, „На знае све“, „У добри час хајдуци“, „Вертер“).
1862 – Роден е српскиот писател Јанко Веселиновиќ, автор на романот „Хајдук Станко“ со теми од Првото српско востание и раскази и романи („Слики од селскиот живот“, „Селанка“).
1881 – Роден е Димитрије Туцовиќ, водач на социјалистичкото движење во Србија. Тој беше еден од организаторите на првата Балканска социјалдемократска конференција (1910), а на Конгресот на Интернационалата во Копенхаген (1910) решително се спротивстави на империјалистичката политика на официјална Австрија. Објавил околу 600 трудови во домашни и странски весници. Загинал на 20 ноември 1914 година, во Битката кај Колубара („Правно осигурување на работниците“, „Закон за продавници и социјалдемократија“).
1882 – Роден е францускиот сликар Жорж Брак, кој го основа кубистичкото движење заедно со Пабло Пикасо во 1905 година.
1887 – Во Белград е основана Привремената опсерваторија на Големата школа. Со основањето на Републичкиот хидрометеоролошки институт на Србија во 1947 година, опсерваторијата станала негов составен дел.
1888 година – Ропството е укинато во Бразил.
1914 година – Роден е американскиот боксер Џо Луис (Џо). Тој беше светски шампион во тешка категорија од 1937 до 1949 година, кога се пензионираше.
1930.- Умре норвешкиот поларен истражувач и дипломат Фридтјоф Нансен (Фридтјоф), добитник на Нобеловата награда за мир во 1922 година. Како висок комесар на Лигата на народите, тој го надгледуваше репатријацијата на воените заробеници по Првата светска војна.
1931 – Почина српскиот композитор и хормајстор Јосиф Маринковиќ, член на Српската кралска академија. Неговите соло песни и многу хорски композиции придружени со пијано се посебен придонес во српската музика. Тој беше диригент на белградското пејачко друштво „Обилиќ“.
1949 година – Првиот британски млазен авион „Канбера“ го изврши својот прв пробен лет.
1961.- Почина американскиот филмски актер Гари Купер, добитник на Оскар за филмовите „Наредник Јорк“ и „Напладне“.
1968 година – Во Париз започнаа официјални преговори меѓу претставниците на Северен Виетнам и САД за завршување на Виетнамската војна.
1981 година – Папата Јован Павле II беше ранет во обид за атентат на плоштадот „Свети Петар“ во Рим. Атентаторот Мехмед Али Агџа беше уапсен. Тој беше ослободен од затвор по 20 години и предаден на Турција во јуни 2000 година.
1990 година – Во Загреб, на стадионот „Максимир“, за време на фудбалскиот натпревар помеѓу Динамо Загреб и Црвена Ѕвезда од Белград, се случи крвав судир меѓу навивачите на двата клуба.
1994 година – Министрите за надворешни работи на САД, ЕУ и Русија постигнаа договор во Женева за заедничка стратегија за решавање на босанскиот конфликт.
1999 година – Перу и Еквадор потпишаа документ за демаркација, со што заврши шестдеценискиот спор што ги доведе земјите до војна три пати.
1999 – Почина Џин Саразен, еден од само четирите голфери кои освоија четири големи професионални голф купови.
2005 година – Десет милиони долари беа собрани на првата меѓународна донаторска конференција за реставрација и зачувување на културното наследство во Косово, одржана во Париз, во организација на УНЕСКО.
2007 – На изборот за песна на Евровизија во Хелсинки, претставничката на Србија Марија Шерифовиќ победи со песната „Молитва“.
2011 година – Високиот комесаријат на Обединетите нации за бегалци (УНХЦР) објави дека околу 1.200 бегалци кои ја напуштиле Либија во март и април се удавиле во Средоземното Море.
2014 година – 301 рудар загинаа во несреќа во рудникот за јаглен Сома, 120 км североисточно од Измир во западна Турција. Во времето на експлозијата, 787 работници биле под земја.
2015 година – Ватикан официјално ја призна државата Палестина и ги насочи своите дипломатски активности, претходно насочени кон Организацијата за ослободување на Палестина, кон државата Палестина.
2018 година – На парламентарните избори во Ирак, политичкиот сојуз Саерун, предводен од радикалниот шиитски свештеник Моктада Садр, освои мнозинство.
2021 година – Конфликтот меѓу израелската армија и Хамас ескалираше понатаму и покрај напорите за постигнување прекин на огнот. Демонстрации и немири избувнаа во бројни израелски градови со мешано население. Сите летови кон меѓународниот аеродром во близина на Тел Авив беа пренасочени по ракетниот истрел од Појасот Газа.
2024 година – Еврото стана единственото официјално средство за плаќање во готово во Косово.
-
Кичево1 ден
(ВИДЕО) Кичевчанец со огорченост говореше за смрдеата и заразите од дивата депонија „На Онкологија има над 700 кичевчани“
-
Македонија11 часа
Граѓани пријавуваат дека од рано утрово се без електрична енергија
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за сабота (17 мај)
-
Хороскоп18 часа
Хороскоп за недела (18 мај)
-
Македонија8 часа
АД Мепсо ја соопшти причината за падот на електричната енергија во раните утрински часови
-
Скопје2 дена
(ФОТО) Претрес во Скопје поради компјутерски фалсификат, неовластено навлегување во компјутерски систем
-
Временска прогноза2 дена
Викендов променливо облачно со локален слаб дожд, утринските температури ќе бидат во интервалот од 1 до 8 степени
-
Временска прогноза2 дена
Денес најмногу дожд наврна во Крушево и Охрид, а со тоа и температурите се драстично пониски