На денешен ден
Светот на денешен ден – 14 јануари

1742.- Почина англискиот астроном и геофизичар Едмунд Хали (Хали), директор на опсерваторијата Гринич и кралски астроном, по чие име беше именувана Халеевата комета. Тој бил првиот што утврдил дека кометите забележани во 1682, 1601 и 1551 година се всушност истото тело што се појавува периодично. Тој го создаде првиот каталог на светлите ѕвезди на јужното небо и првата метеоролошка карта.
1784.- САД го ратификуваа мировниот договор со Велика Британија, со кој формално заврши американската војна за независност.
1809.- Англија и Шпанија склучија сојуз против францускиот император Наполеон I.
1826.- Во Пешта е основана Матица српска на иницијатива на Јован Хаџиќ (Милош Светиќ) и со помош на богатите српски трговци од Пешта и Буда. Тоа книжевно и културно друштво одигра огромна улога во процутот на науката и културата на Србите во Војводина. Набргу по основањето започна со издавање на „Летопис Матица српска“, најстарото српско литературно списание. Таа била преместена во Нови Сад во 1864 година.
1840.- Во кнежевството Србија за училишен празник е прогласен Савиндан, празникот во спомен на големиот српски просветител и заштитник на просветата, Свети Сава. Првата прослава на Савиндан била одржана во 1812 година во Земун, а химната на Свети Сава за прв пат била изведена во 1839 година во Сегед.
1867.- Како дел од балканските национално-ослободителни сојузи против Отоманската империја, српската влада склучи договор со Бугарскиот револуционерен комитет во Букурешт за создавање на заедничка држава која ќе се вика бугарско-српска или српско-бугарска и српска. Се очекуваше владетел да биде принцот Михаило Обреновиќ.
1892.- Роден е српскиот класичен филолог Милош Ѓуриќ, член на Српската академија на науките и уметностите, претседател на Српската книжевна задруга и уредник на списанието „Жива Антика“. Објавил повеќе од 200 дела од класичната литература и филозофија, ги превел Платон, Аристотел, Тукидид и други писатели и сите големи антички трагичари („Историја на хеленската книжевност“, „Историја на хеленската етика“).
1897.- Роден е српскиот историчар Васа Чубриловиќ, професор на Универзитетот во Белград, член на Српската академија на науките и уметностите. Како учесник во атентатот на австроунгарскиот престолонаследник Франц Фердинанд (Франц) во 1914 година во Сараево, бил осуден на 16 години затвор и бил во затвор до распадот на Австро-Унгарија во Првата светска војна. Во Втората светска војна бил затворен во логорот Бањица. По ослободувањето на земјата бил директор на Балканолошкиот институт и министер во владата на ФНР Југославија.
1898.- Умре англискиот писател и математичар Луис Керол, автор на фантастичните бајки „Алиса во земјата на чудата“ и „Алиса низ очилата“.
1907.- Земјотрес го уништи градот Кингстон, Јамајка, при што загинаа околу 1.000 луѓе.
1941.- Роден е словенечкиот политичар и државник Милан Кучан, претседател на Словенија во клучните моменти од распадот на СФР Југославија (1991). Во негово време, Словенија прогласи независност (25 јуни 1991 година) и стана една од најуспешните поранешни комунистички земји во спроведувањето радикални политички и економски реформи. Тој беше реизбран за претседател на Словенија во 1994 и 1998 година.
1943.- Во Казабланка започна конференцијата на водачите на сојузничките сили во Втората светска војна, Рузвелт (Рузвелт), Черчил (Черчил) и Де Гол (Гол). На конференцијата која заврши на 26 јануари, беше заклучено дека силите на Оската мора безусловно да капитулираат и беше прецизиран датумот на истоварувањето на сојузниците во Италија.
1953.- Народното собрание на ФНР на Југославија донесе уставен закон со кој се воведува општествена сопственост и самоуправување на производителите. Наместо влади и министерства, беа воведени извршни совети и државни секретаријати. Јосип Броз Тито стана првиот претседател на Сојузниот извршен совет.
1957.- Умре Хемфри Богарт, еден од најпопуларните американски филмски актери од педесеттите години. Добитник на Оскар во 1951 година за филмот „Африканската кралица“, легендарната популарност ја стекна во филмовите „Казабланка“ и „Малтешкиот сокол“.
1969.- Советскиот вселенски брод „Сојуз 4“ беше лансиран со космонаутот Владимир Шаталов, еден ден подоцна „Сојуз 5“ беше лансиран со Борис Волјанов, Алексеј Јелисеев и Евгениј Крунов. Двете табли потоа се споија, космонаутите Јелисеев и Крунов се префрлија во „Сојуз 4“. Тоа беше првото приклучување на вселенски бродови со екипаж во орбитата на Земјата.
1991.- Умре српскиот филолог Михаило Стевановиќ, професор на белградскиот универзитет, член на Српската академија на науките и уметностите. Објавил повеќе од 600 дела, меѓу кои и монументалното дело „Современиот српскохрватски јазик“.
1991.- Во Тунис беа убиени тројца блиски соработници на Јасер Арафат (Јасер), меѓу кои и Абу Ијад (Ијад), еден од основачите на Ослободителната организација на Палестина.
2003.- На најголемите демонстрации во историјата на кипарските Турци, десетици илјади луѓе побараа крај на децениската изолација во Никозија.
2004.- Италијанската и египетската полиција ја уапсија Рита Алгранати, членка на левичарската терористичка група Црвена бригада, која учествуваше во киднапирањето и убиството на поранешниот италијански премиер Алдо Мора во 1978 година.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 2 септември

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🛡️ Воени битки и борби
-
31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
-
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
-
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
-
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.
📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки
-
1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
-
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
-
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
-
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
-
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
-
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
-
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
-
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
-
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.
✈️ Откритија, истражувања и летови
-
1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.
✊ Протести и демонстрации
-
1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
-
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.
⚰️ Смртни случаи на познати личности
-
1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
-
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
-
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
-
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
-
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
-
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
-
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
-
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
-
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
-
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 1 септември

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🕊️ Смрт и загуби
-
1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
-
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
-
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
-
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
-
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.
⚔️ Војни и конфликти
-
1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
-
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
-
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
-
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
-
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
-
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
-
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
-
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.
🌍 Политички и државни настани
-
1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
-
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
-
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
-
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
-
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
-
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
-
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
-
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
-
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.
🌋 Природни катастрофи
-
1923 – Земјотрес во Јапонија: уништени Јокохама и дел од Токио, 142.000 жртви.
-
1962 – Земјотрес во северозападен Иран, 12.000 жртви.
🎭 Култура, наука и спорт
-
1972 – Боби Фишер го победил Спаски и станал светски шампион во шах.
-
Спорт13 часа
(ФОТО) Кичевски „ФК Напредок“ ги наполни трибините со љубители на фудбалот, а играчите им возвратија со победа за почеток на сезоната
-
Спорт1 ден
„ФК Напредок“ денес на домашен терен го игра првиот натпревар од новата сезона, ве повикуваме сите на градски како во старите добри времиња
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за недела (14 септември)
-
Хороскоп11 часа
Хороскоп за понеделник (15 септември)
-
Спорт2 дена
Анчелоти до Нејмар: „Во денешно време е морате да бидете во добра форма“
-
Магазин22 часа
Microsoft потсетува: Остануваат само 30 дена…
-
Магазин22 часа
iOS 26, iPadOS 26, watchOS 26 и macOS 26 пристигнуваат на 15 септември – компатибилни уреди и нов дизајн
-
Временска прогноза4 минути
Од денес ќе дува засилен ветер од северен правец, додека времето ќе биде стабилно