На денешен ден
21 септември – На денешен ден

19 п.н.е. – Почина Публиј Вергилиус Марон (Публиус Вергилиус Маро), познат поет на царскиот Рим, автор на националниот херојски еп „Енеида“. Тој се смета за најголем поет на антиката и модел на латино и западноевропско творештво. Данте го однел како водич низ подземјето („Пеколот“) во Божествената комедија („Георгике“, „Бучолике“, „Еклогови“).
1327 – Англискиот крал Едвард II (Едвард) е убиен во замокот Беркли. Се верува дека злосторството го извршиле кралицата Изабела (Изабела) и нејзиниот љубовник Роџер де Мортимер (Роџер), кој тогаш владеел во име на престолонаследникот Едвард Трети.
1452.- Роден е италијанскиот верски и политички реформатор Џироламо Савонарола (Џироламо), доминикански монах кој бил запален како еретик поради конфликт со папата Александар VI во 1498 година. Неговиот лик инспирирал многу литературни дела и контроверзни дискусии – тој се сметал за мрачен фанатик, претходник на реформацијата, маченик и светец.
1792.- На првата јавна седница на Конвенцијата (револуционерен парламент), монархијата во Франција била укината.
1832.- Умре шкотскиот писател Волтер Скот, автор на историските романи „Роб Рој“, „Ајванхо“, „Вејверли“… Собрал и народни песни и пишувал епови од историјата на Шкотска. Ја објави и нашата народна песна „Хасанагиница“ во превод на англиски јазик. Тој имаше значително влијание врз европскиот роман.
1846.- Роден е српскиот политичар и писател Светозар Марковиќ, основач на социјалистичкото движење во Србија и прв теоретичар на реализмот во српската литература. Го издава првиот социјалистички весник во Србија „Раденик“ (1871). Неговите идеи имале големо влијание врз развојот на социјалистичката идеологија и политика во Србија и на Балканот („Србија на исток“, „Принципи на националната економија“, „Пеење и размислување“).
1860.- Умре германскиот филозоф Артур Шопенхауер. Неговата длабоко песимистичка филозофија беше прифатена од генерацијата разочарана од неуспехот на националните движења во 1848 година во Европа, а во филозофијата и литературата се одрази во делата на Фридрих Ниче и Томас Ман („Светот како волја и претстава“, „ Парега и Паралипомена“).
1866.- Роден е англискиот писател Херберт Џорџ Велс (Џорџ Велс), кој ја основа научната фантастика со својот прв роман „Временската машина“ („Невидлив човек“, „Војна на световите“).
1938.- Владата на Чехословачка го прифати британско-францускиот план за отстапување на Судетската област на нацистичка Германија.
1939.- Романски фашисти, припадници на „Железната гарда“, го убиле премиерот на Романија, Арманд Калинеску.
1949.- Во Кина беше формирана централна народна влада на чело со Мао Це Тунг, кој на 1 октомври ја прогласи Народна Република Кина.
1956.- Никарагванскиот диктатор Анастацио Сомоза беше смртно ранет во обид за атентат. Починал осум дена подоцна, а го наследил неговиот син Луис.
1957.- Умрел норвешкиот крал Хакон VII (Хаакон), кој владеел од 1905 година, кога по распуштањето на норвешко-шведскиот сојуз, норвешкиот парламент го избрал за крал. Во Првата светска војна ја задржал неутралноста на Норвешка, а кога Германците ја окупирале Норвешка во Втората светска војна, тој побегнал во Лондон и формирал бегалска влада. Него го наследи неговиот син Олаф В.
1964.- Малта стана независна по 164 години британско владеење.
1972.- Претседателот на Филипините Фердинанд Маркос (Маркос) воведе вонредна состојба во земјата и затвори илјадници противници на неговиот режим. Маркос остана на власт до 1986 година.
1973.- Југославија ги прекина дипломатските односи со Чиле, десет дена по државниот удар на генералот Аугусто Пиноче, во кој беше убиен претседателот Салвадор Аљенде.
1974.- Умре американскиот филмски актер Волтер Бренан, првиот актер кој освоил три Оскари и познат пред се по бројните епизодни улоги во вестерн филмовите („Драга моја Клементина“, „Црвена река“, „Рио Браво“).
1992.- Мексико и Ватикан воспоставија целосни дипломатски односи по пауза од 130 години.
1993.- Претседателот на Русија, Борис Елцин, го распушти парламентот под обвинение дека членовите на парламентот ги блокираат уставните реформи и изборите. Пратениците на бунтовниците се забарикадираа во зградата на парламентот, од каде беа протерани со помош на армијата на 4 октомври.
1996.- По анонимна пријава, во авионот на колумбискиот претседател Ернесто Самперо, кој бил подготвен да лета за САД, на аеродромот во Богота биле пронајдени околу четири килограми хероин. Претседателот е осомничен за врски со нарко-мафијата, додека неговата влада објави дека се работи за местенка.
1999.- Во земјотрес во Тајван загинаа 2.100 луѓе, а околу 8.700 беа повредени.
2000 – Руската влада одлучи да го замрзне договорот со Иран за продажба на ласерска технологија, откако САД изразија загриженост за можноста за нејзина употреба во развојот на нуклеарно оружје.
2003 – По 14 години набљудување на планетата Јупитер и нејзините сателити, НАСА го уништи бродот за набљудување Галилео.
2008.- Социјалдемократската партија и нејзините коалициски партнери Уистину (Зарес) и Либерално-демократската партија го освоија мнозинството на парламентарните избори во Словенија, кои добија нова влада на чело со Борут Пахор.
2012 – Норвешкиот премиер Јенс Столтенберг ја реконструираше својата влада на левиот центар, пет министри ги сменија ресорите или ги загубија министерските позиции, една година пред парламентарните избори.
2014 – Светот испуштил многу повеќе јаглерод диоксид во атмосферата во 2013 година од кога било досега, а Кина, САД и Индија се трите најголеми загадувачи, се вели во извештајот пред самитот на ОН за климата.
2014 – Премиерот на Јемен, Мохамед Салем Басиндва, поднесе оставка како резултат на неколкудневното насилство во кое 140 луѓе загинаа во главниот град на земјата, Сана, а стотици други ги напуштија своите домови.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 2 септември

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🛡️ Воени битки и борби
-
31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
-
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
-
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
-
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.
📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки
-
1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
-
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
-
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
-
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
-
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
-
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
-
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
-
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
-
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.
✈️ Откритија, истражувања и летови
-
1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.
✊ Протести и демонстрации
-
1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
-
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.
⚰️ Смртни случаи на познати личности
-
1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
-
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
-
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
-
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
-
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
-
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
-
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
-
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
-
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
-
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 1 септември

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🕊️ Смрт и загуби
-
1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
-
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
-
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
-
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
-
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.
⚔️ Војни и конфликти
-
1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
-
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
-
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
-
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
-
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
-
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
-
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
-
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.
🌍 Политички и државни настани
-
1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
-
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
-
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
-
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
-
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
-
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
-
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
-
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
-
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.
🌋 Природни катастрофи
-
1923 – Земјотрес во Јапонија: уништени Јокохама и дел од Токио, 142.000 жртви.
-
1962 – Земјотрес во северозападен Иран, 12.000 жртви.
🎭 Култура, наука и спорт
-
1972 – Боби Фишер го победил Спаски и станал светски шампион во шах.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (29 август)

На денешен ден 29 август, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот.
1189 – Дубровник склучил договор со босанскиот бан Кулин, со кој жителите на Дубровник добиле слобода да тргуваат во Босна без ограничувања или давачки. Договорот е еден од најстарите зачувани документи во регионот.
1521 – Турците, под команда на султанот Сулејман II Величествениот, го освоиле Белград и го прогласиле за седиште на Смедеревскиот санџак.
1526 – Во Мохачката битка, турската војска предводена од Сулејман II Величествениот ги победила трупите на унгарскиот крал Лудвиг II, кој загинал при повлекувањето.
1619 – Роден е Жан Батист Колбер, француски државник и министер за финансии на Луј XIV.
1632 – Роден е Џон Лок, англиски филозоф, основач на емпиризмот и либералната филозофија.
1756 – Прускиот крал Фридрих II ја започнал Седумгодишната војна со напад врз Саксонија.
1820 – Во Порто, Португалија, започнала граѓанска револуција, со која кралот Жоао VI бил принуден да донесе либерален устав.
1825 – Португалија ја признала независноста на Бразил под водство на царот Педро I.
1842 – Завршила Првата опиумска војна со Нанкинскиот договор, со кој Кина морала да отвори пристаништа и да го предаде Хонг Конг на Британија.
1944 – Кралот Петар II Караѓорѓевиќ, со декрет, ја отстранил командата на генерал Дража Михајловиќ и ја ставил југословенската армија под команда на Јосип Броз Тито.
1945 – Американските трупи под команда на генерал Џорџ Маршал започнале со искрцување во Јапонија.
1949 – СССР тајно ја детонирал својата прва атомска бомба.
1960 – Јорданскиот премиер Хаза ал-Маџали бил убиен во експлозија на бомба.
1965 – Американскиот вселенски брод „Џемини V“ се вратил на Земјата по рекордни осум дена во орбитата.
1975 – Починал ирскиот државник Емон де Валера, еден од водачите на Шин Фејн.
1978 – Хуа Куо-фенг, претседател на КПК, ги посетил Романија, Југославија и Иран, што означило крај на кинеската изолација.
1991 – Советскиот парламент ја суспендирал Комунистичката партија и ги замрзнал нејзините сметки.
1995 – Милошевиќ бил овластен да преговара во име на заедничката делегација на СР Југославија и Република Српска во мировниот процес за Босна.
1996 – Руски авион Туполев 154 се урнал во Норвешка, загинале 141 лице.
1997 – Убиени биле 300 луѓе во алжирско село, едно од најлошите масакри од страна на исламисти во земјата.
1999 – Во Источен Тимор, 99% од гласачите се изјасниле за независност од Индонезија.
2001 – Врховниот суд на САД осудил тројца раководители на компанија за нелегална продажба на опрема што може да се користи за нуклеарно оружје.
2003 – Автомобил-бомба во Наџаф уби најмалку 80 луѓе, вклучувајќи го и ајатолахот Мохамед Бакир ал-Хаким.
2005 – Ураганот Катрина ја погодил јужна САД, загинале околу 1.330 луѓе, најмногу во Њу Орлеанс.
2008 – Грузија ги прекинала дипломатските односи со Русија поради признавањето на Јужна Осетија и Абхазија.
2010 – Еруптирал вулканот Синабунг на Суматра, прва ерупција по 400 години, со масовна евакуација.
2015 – Унгарија поставила бодликава жица на границата со Србија за да го спречи приливот на бегалци.
2019 – Починал српскиот сликар и академик Владимир Величковиќ.
-
Кичево2 дена
Поради одржување на атлетска трка во Кичево, во недела следните улици и делови на градот ќе бидат затворени за сообраќај
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за сабота (6 септември)
-
Македонија2 дена
Од една до друга патарина на патен правец Гостивар-Тетово, ќе се изведуваат градежни работи со времетраење од две седмици
-
Автомобили2 дена
Десетте најпродавани автомобили во Европа во 2025 година
-
Хороскоп3 часа
Хороскоп за недела (7 септември)
-
Магазин2 дена
Тајната на вистинскиот италијански болоњезе сос