На денешен ден

24 ноември – На денешен ден

Објавено пред

2 години

на

ноември 24, 2022

Од

Порта.мк

1572.- Починал шкотскиот протестантски реформатор Џон Нокс (Џон Нокс), следбеник на Калвин, основач на шкотската презвитеријанска црква и автор на „Историјата на реформацијата во Шкотска“.

1632.- Роден е холандскиот филозоф Барух де Спиноза (Барух), еден од најзначајните и доследни претставници на рационалистичката и монистичката филозофија. Неговата мисла, изразена во главниот дел „Етика“, имаше многу значајно влијание врз европската филозофија. Неговиот критички однос кон Библијата и Талмудот предизвика гнев во теолошките кругови, а еврејската заедница го анатемираше и го исклучи од своите редови.

1642.- Холандскиот морепловец Абел Јансон Тасман (Јанзон) открил остров јужно од Австралија и го нарекол Ван Дименова земја, која подоцна во негова чест била наречена Тасманија.

1729.- Роден е рускиот генерал Александар Василевич Суворов, еден од најголемите војсководци во 18 век. Успешно се борел против Турците (1787-91), под негова команда австриско-руските трупи ги потиснале Французите од северна Италија во 1799 година, кога се прославил со преминувањето на Алпите на враќање во Русија. Тој го задушил Пугачевското востание во Русија во 1774 година и востанието во Полска во 1794 година. Во 1942 година, Орденот Суворов бил воведен во СССР за високи воени заслуги.

1848.- Умре британскиот државник Лорд Мелбурн (Мелбурн), премиер и доверлив човек на кралицата Викторија (Викторија), по чие име го доби австралискиот град Мелбурн.

1859.- Објавена е книгата „Потеклото на видовите“ од англискиот натуралист Чарлс Дарвин. Неговата револуционерна теорија за еволуцијата предизвика големи контроверзии во научните кругови, а црковните луѓе го изразија својот страв дека книгата ќе ги поткопа религиозните верувања за потеклото на светот.

1864.- Роден е францускиот сликар и графичар Анри Тулуз Лотрек, мајстор на литографијата, сликар на боемскиот Монмартр, атмосфера и ликови на ноќниот живот на Париз од крајот на 19 век.

1883.- Роден е српскиот писател Јован Јовановиќ Змај, еден од најистакнатите личности на српското општество во втората половина на 19 век. Борец за национално и политичко ослободување, член на Српската кралска академија и драматург на Народниот театар во Белград (1890-98), уредник на повеќе списанија, попознат е како детски поет и автор на елегични лични исповеди („Ѓулиќи“, „Ѓулиќи увеоци“).

1916.- Умрел Хирам Стивенс Максим, британскиот конструктор на оружје со американско потекло, пронаоѓач на митралезот (1884), кој по него го добил името „Максим“.

1929.- Умре францускиот државник Жорж Бенжамин Клемансо, премиер од 1906 до 1909 година и од 1917 до 1920 година, кога се повлече од политичкиот живот. Поради брзината со која делуваше во парламентот како опозиција, го доби прекарот „Тигар“. Во времето на аферата Драјфус, тој во 1898 година во својот весник „Л’ Орор“ (Л’ Аурора) го објави познатото писмо на Зола до претседателот на Републиката „Обвинувам“. Тој е еден од креаторите на Антантата и претседавач на мировната конференција во Версај во 1919 година.

1941.- Започнала германската офанзива на градот Ужице во Втората светска војна. Одредот на главниот дел од партизанските сили го сочинуваше Работничкиот баталјон. Германците го зазеле градот на крајот на ноември, а за време на борбите на Кадињача, 14 километри западно од Ужице, загинале 180 бранители на градот.

1957.- Во Мексико Сити умре познатиот мексикански сликар и комунистички активист Диего Ривера (Диего). Тој стана познат по неговите монументални мурали во јавните институции во Мексико (124 фрески во Палатата на Министерството за образование) и во САД.

1963.- Два дена по атентатот на американскиот претседател Џон Кенеди во Далас, Џек Руби со револвер во полициската станица го застрела Ли Харви Освалд, кој беше осомничен за атентатот.

1974.- Американскиот претседател Џералд Форд (Џералд) и советскиот лидер Леонид Брежнев постигнаа привремен договор во Владивосток за ограничување на офанзивното стратешко нуклеарно оружје.

1976.- Во земјотресот што го уништи градот Мурадије и стотици села на истокот на Турција, загинаа околу 5.300 луѓе, а 50.000 останаа без покрив над главата.

1989.- Под притисок на масовните демонстрации во Прага, целото раководство на Комунистичката партија на Чехословачка поднесе оставка, вклучително и генералниот секретар Милош Џејкс (Милош Џејкс). На местото на генерален секретар на партијата дојде Карол Урбанек.

1992.- На југот на Кина се урна патнички авион „Боинг 737“. Во најтешката несреќа во историјата на кинеската авијација загинаа 141 лице – сите патници и членови на екипажот.

1995.- На референдум, Ирците со тесно мнозинство (50,28 отсто) гласаа за легализирање на разводот.

1998.- Претседателот на СР Југославија Слободан Милошевиќ го разреши началникот на Генералштабот на Југословенската армија, генерал полковник Момчило Перишиќ.

1998.- Генералот Емил Лахуд (Емил Лахуд), првиот претседател на Либан по завршувањето на 15-годишната граѓанска војна во таа блискоисточна земја, ја презеде должноста шеф на државата.

1572.- Умрел шкотскиот протестантски реформатор Џон Нокс (Џон Нокс), следбеник на Калвин, основач на шкотската презвитеријанска црква и автор на „Историјата на реформацијата во Шкотска“.

1995.- На референдум, Ирците со тесно мнозинство (50,28 отсто) гласаа за легализирање на разводот.

2000.- Околу 900.000 луѓе протестираа на улиците на Барселона поради терористичките акции на баскиската сепаратистичка организација ЕТА. На чело на протестната колона беа шпанскиот премиер Хозе Марија Азнар (Аснар) и Д…

Тагови:24 ноември Porta.mk На денешен ден

Следно

25 ноември – Светот на денешен ден

Не пропуштај

23 ноември – На денешен ден

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (18 мај)

Објавено пред

7 часа

на

мај 18, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com / Jakob Braun

Култура и уметност

1799 – Смртта на Пјер Бомарше, драматург чија работа инспирирала класични опери како „Севилскиот бербер“ (Росини) и „Фигаровата свадба“ (Моцарт).
1911 – Почина Густав Малер, влијателен австриски композитор и диригент.
1995 – Почина Александар Годунов, познат балетски танчер кој доживеа успех и на запад по бегството од СССР.

Политика и конфликти

1803 – Велика Британија ѝ објави војна на Франција, со што се заострија Наполеонските војни.
1804 – Наполеон е прогласен за император.
1944 – Протерување на Татарите од Крим од страна на СССР, што останува едно од најконтроверзните етнички чистки во историјата на регионот.
1996 – Радован Караџиќ се повлекува од функцијата претседател на РС поради меѓународен притисок.
2000 – СБ на ОН воведува ембарго за оружје за Етиопија и Еритреја, поради нивната гранична војна.

Наука и технологија

1974 – Индија го извршува својот прв нуклеарен тест, станувајќи шеста нуклеарна сила.
1998 – Тужба против Мајкрософт за монополско однесување, значајна пресвртница во правната историја на технолошките гиганти.

Човекови права и меѓународна правда

1954 – Стапува во сила Европската конвенција за човекови права.
2010 – Обама го потпишува Законот за слобода на печатот, именуван по новинарот Даниел Перл.
2011 – Пресуда против Аугустин Бизмунг, поврзана со геноцидот во Руанда.

Родени

1836 – Вилхелм Штајниц, првиот официјален светски шампион во шах.
1868 – Николај II, последниот руски цар.
1872 – Бертран Расел, добитник на Нобелова награда и познат филозоф.
1883 – Валтер Гропиус, основач на Баухаус и визионер во архитектурата.
1919 – Марго Фонтејн, легендарна балерина.
1920 – Карол Војтила, идниот папа Јован Павле II.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (17 мај)

Објавено пред

1 ден

на

мај 17, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

Светот виден во рубриката „На денешен ден“ за 17-ти мај

🎨 Култура и уметност

1510 – Смртта на Сандро Ботичели, еден од најголемите ренесансни сликари. Неговите дела, особено Раѓањето на Венера, се симболи на хуманизмот и естетиката на Ренесансата.
1866 – Роден е Ерик Сати, француски композитор чие дело има големо влијание врз модерната музика.
2012 – Почина Дона Самер, диско икона со глобално влијание во поп културата.

⚕️ Медицина и наука

1749 – Роден е Едвард Џенер, пионер на имунизацијата, чиј изум – вакцината против сипаници – го променил текот на медицинската историја.

⚔️ Политика и воени настани

1814 – Норвешка прогласува независност и усвојува устав – значаен момент во историјата на скандинавските земји.
1838 – Смртта на Талеран, еден од највештите дипломати на Франција, со улога во реставрацијата по Наполеон.
1940 – Германските трупи влегуваат во Брисел – дел од брзото напредување на нацистичка Германија во Втората светска војна.
1949 – Обединетото Кралство ја признава независноста на Република Ирска.
1997 – Лоран Кабила ја презема власта во Заир, кој се преименува во Демократска Република Конго.

📺 Технологија и медиуми

1965 – Првото емитување во боја од Велика Британија до САД – голем чекор во глобалната телевизиска технологија.
2000 – Српската влада ја презема РТВ „Студио Б“, симболичен настан за медиумската слобода во Србија.

⚖️ Човекови права и општествени промени

1954 – Пресудата Brown v. Board of Education од Врховниот суд на САД ја укинува расната сегрегација во училиштата – историски момент во движењето за граѓански права.
2004 – Масачусетс стана првата американска држава што легализира истополови бракови.
2009 – За прв пат, жени се избрани во парламентот на Кувајт – голем напредок во правата на жените на Блискиот Исток.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

На денешен ден – 13 мај

Објавено пред

5 дена

на

мај 13, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

1792.- Роден е италијанскиот свештеник Џовани Мастаи Ферети (Џовани, Ферети), од 1846 година папата Пиј IX (Пиј). За време на неговиот понтификат, најдолгиот во историјата на Римокатоличката црква (31 година и 236 дена), црковната држава престана да постои (1870). Најголемиот дел од него станал дел од Кралството Сардинија, додека папската држава била сведена на поранешното Наследство.

1795 – Роден е словачкиот филолог и историчар Павел Јозеф Шафарик (Јозеф), еден од основачите на славистичките студии. Тој бил директор на српската гимназија во Нови Сад од 1819 до 1833 година („Српска читанка“).

1798 – Роден е Константин Данил, еден од најголемите српски сликари на 19 век, претставник на српскиот бидермаер.

1830 година – Основана е Република Еквадор, а Хуан Хозе Флорес е избран за прв претседател.

1840 – Роден е францускиот писател Алфонс Доде, автор на трилогијата за авантурите на Тарантино де Тараскон, ремек-дело на француската хумористична проза. Неговата збирка раскази „Писма од мојата воденица“ му донесе голем успех.

1846 година – Конгресот на САД формално објави војна против Мексико, иако борбите во Калифорнија започнаа неколку дена претходно.

1848 година – Во Сремски Карловци започна заседанието на „Мајското собрание“, на кое делегати од 175 црковни општини од Војводина и Србија го избраа Јосиф Рајачиќ за патријарх, а полковникот Стеван Шупљица за војвода. На 15 мај, Собранието го прогласило Српското Војводство, но австриската и унгарската влада не ја признале српската автономија.

1851 – Роден е српскиот писател и доктор Лаза Лазаревиќ („Првиот пат со татко ми во зори“, „Сè ќе биде позлатено од народот“, „На бунарот“, „Училишната икона“, „На знае све“, „У добри час хајдуци“, „Вертер“).

1862 – Роден е српскиот писател Јанко Веселиновиќ, автор на романот „Хајдук Станко“ со теми од Првото српско востание и раскази и романи („Слики од селскиот живот“, „Селанка“).

1881 – Роден е Димитрије Туцовиќ, водач на социјалистичкото движење во Србија. Тој беше еден од организаторите на првата Балканска социјалдемократска конференција (1910), а на Конгресот на Интернационалата во Копенхаген (1910) решително се спротивстави на империјалистичката политика на официјална Австрија. Објавил околу 600 трудови во домашни и странски весници. Загинал на 20 ноември 1914 година, во Битката кај Колубара („Правно осигурување на работниците“, „Закон за продавници и социјалдемократија“).

1882 – Роден е францускиот сликар Жорж Брак, кој го основа кубистичкото движење заедно со Пабло Пикасо во 1905 година.

1887 – Во Белград е основана Привремената опсерваторија на Големата школа. Со основањето на Републичкиот хидрометеоролошки институт на Србија во 1947 година, опсерваторијата станала негов составен дел.

1888 година – Ропството е укинато во Бразил.

1914 година – Роден е американскиот боксер Џо Луис (Џо). Тој беше светски шампион во тешка категорија од 1937 до 1949 година, кога се пензионираше.

1930.- Умре норвешкиот поларен истражувач и дипломат Фридтјоф Нансен (Фридтјоф), добитник на Нобеловата награда за мир во 1922 година. Како висок комесар на Лигата на народите, тој го надгледуваше репатријацијата на воените заробеници по Првата светска војна.

1931 – Почина српскиот композитор и хормајстор Јосиф Маринковиќ, член на Српската кралска академија. Неговите соло песни и многу хорски композиции придружени со пијано се посебен придонес во српската музика. Тој беше диригент на белградското пејачко друштво „Обилиќ“.

1949 година – Првиот британски млазен авион „Канбера“ го изврши својот прв пробен лет.

1961.- Почина американскиот филмски актер Гари Купер, добитник на Оскар за филмовите „Наредник Јорк“ и „Напладне“.

1968 година – Во Париз започнаа официјални преговори меѓу претставниците на Северен Виетнам и САД за завршување на Виетнамската војна.

1981 година – Папата Јован Павле II беше ранет во обид за атентат на плоштадот „Свети Петар“ во Рим. Атентаторот Мехмед Али Агџа беше уапсен. Тој беше ослободен од затвор по 20 години и предаден на Турција во јуни 2000 година.

1990 година – Во Загреб, на стадионот „Максимир“, за време на фудбалскиот натпревар помеѓу Динамо Загреб и Црвена Ѕвезда од Белград, се случи крвав судир меѓу навивачите на двата клуба.

1994 година – Министрите за надворешни работи на САД, ЕУ и Русија постигнаа договор во Женева за заедничка стратегија за решавање на босанскиот конфликт.

1999 година – Перу и Еквадор потпишаа документ за демаркација, со што заврши шестдеценискиот спор што ги доведе земјите до војна три пати.

1999 – Почина Џин Саразен, еден од само четирите голфери кои освоија четири големи професионални голф купови.

2005 година – Десет милиони долари беа собрани на првата меѓународна донаторска конференција за реставрација и зачувување на културното наследство во Косово, одржана во Париз, во организација на УНЕСКО.

2007 – На изборот за песна на Евровизија во Хелсинки, претставничката на Србија Марија Шерифовиќ победи со песната „Молитва“.

2011 година – Високиот комесаријат на Обединетите нации за бегалци (УНХЦР) објави дека околу 1.200 бегалци кои ја напуштиле Либија во март и април се удавиле во Средоземното Море.

2014 година – 301 рудар загинаа во несреќа во рудникот за јаглен Сома, 120 км североисточно од Измир во западна Турција. Во времето на експлозијата, 787 работници биле под земја.

2015 година – Ватикан официјално ја призна државата Палестина и ги насочи своите дипломатски активности, претходно насочени кон Организацијата за ослободување на Палестина, кон државата Палестина.

2018 година – На парламентарните избори во Ирак, политичкиот сојуз Саерун, предводен од радикалниот шиитски свештеник Моктада Садр, освои мнозинство.

2021 година – Конфликтот меѓу израелската армија и Хамас ескалираше понатаму и покрај напорите за постигнување прекин на огнот. Демонстрации и немири избувнаа во бројни израелски градови со мешано население. Сите летови кон меѓународниот аеродром во близина на Тел Авив беа пренасочени по ракетниот истрел од Појасот Газа.

2024 година – Еврото стана единственото официјално средство за плаќање во готово во Косово.

Прочитај повеќе...