На денешен ден
26 август – На денешен ден
346 – Во битката кај Креси во Стогодишната војна, англиската војска под водство на Едвард III (Едвард) го победила значително супериорниот француски тежок оклоп на кралот Филип VI (Филип). Во таа битка Англичаните за прв пат употребиле само пешадија и огромни лакови, наречени „longbows“, кои гаѓале стрели на исклучително голема далечина.
1541.- Турскиот султан Сулејман II ја освоил Буда и ја анектирал Унгарија, која тогаш била турска провинција Буда Пашалук до 1686 година.
1676.- Роден е англискиот државник Роберт Волпол (Волпол), првиот британски премиер (1721-42) во современа смисла. Со политиката на избегнување војни и одржување на добри меѓудржавни односи, тој ја зајакна прекуокеанската трговија и финансиската положба на Велика Британија.
1740 – Роден е францускиот пронаоѓач Жозеф Мишел Монголфие (Жозеф Мишел Монголфие), кој со својот брат Жак Етјен (Жак Етјен) го конструирал првиот воздушен балон исполнет со загреан воздух во 1783 година.
1743.- Роден е францускиот хемичар Антоан Лавоазие, основач на модерната хемија. Тој го формулирал законот за неуништливоста на материјата и го открил процесот на оксидација. Осомничен дека е монархист, тој бил погубен на гилотина во мај 1794 година за време на Француската револуција.
1839.- Основана е Првата белградска гимназија низ која поминале многу истакнати личности од српската историја, наука, уметност и култура, меѓу кои Петар Караѓорѓевиќ, Живојин Мишиќ, Степа Степановиќ, Јован Цвијиќ, Михајло Петровиќ Ала, Јован Скерлиќ.
1883.- На истоимениот индонезиски остров меѓу Јава и Суматра започна ерупцијата на вулканот Кракатау, при што две третини од островот летаа во воздух во текот на два дена, а 36.000 луѓе загинаа во огромни бранови на Запад. Јава.
1896.- Ерменските револуционери ја нападнаа Отоманската банка во Константинопол, што доведе до тридневни судири со властите во кои загинаа 6.000 Ерменци. Во потиснувањето на ерменските аспирации за ослободување во текот на 1895-1896 година. Турските власти убија околу 100.000 Ерменци.
1899.- Роден е српскиот поет Радојко Јовановиќ, познат како Раде Драинац, боем и бунтовник („Сино смеење“, „Еротикон“, „Лирски минијатури“, „Здивот на земјата“).
1906.- Роден е американскиот виролог, по потекло полски Евреин, Алберт Брус Сабин, пронаоѓач на вакцината против полиомиелитис (1955).
1910.- Умре американскиот филозоф и психолог Вилијам Џејмс, творец на персоналистичката верзија на прагматизмот и еден од основачите на американската научна психологија.
1914 – Започна битката кај Тананеберг во Првата светска војна, во која Германците речиси ја уништија Втората руска армија во текот на четири дена. Загинаа повеќе од 30.000 руски војници.
1920.- Ратификуван е 19-тиот амандман на Уставот на САД, со кој на жените им се дава право на глас.
1939.- Југословенскиот премиер Драгиша Цветковиќ и лидерот на Хрватската селанска партија Влатко Мачек потпишале договор за основање на Бановина Хрватска, а водачот на ХСС станал потпретседател на југословенската влада.
1944.- Бугарија, која беше на страната на силите на оската во Втората светска војна, објави дека се повлекува од војната и побара примирје од сојузниците.
1945.- Во Белград се одржа третото заседание на Антифашистичкиот совет за народно ослободување (АВНОЈ), на кое името на Советот беше сменето во Привремено народно собрание. Беше донесена и резолуција за територијалните права на Југославија на регионите кои беа припоени кон Италија по Првата светска војна.
1972.- Во Минхен беа отворени 20. Олимписки игри, запаметени по нападот на членовите на терористичката палестинска организација „Црн септември“ врз Олимпиското село и убиството на 11 израелски спортисти.
1974.- Умре американскиот пилот Чарлс Линдберг, кој во 1927 година прв сам го прелета Атлантскиот Океан.
1990.- 180 рудари загинаа во експлозијата во јамата „Добрња-југ“ на рудникот Крека во Тузла, која ја предизвика најголемата катастрофа во југословенското рударство до тој момент.
1991.- Во Вуковар започнаа борбите меѓу хрватските сили и Југословенската народна армија. По тримесечни борби, единиците на ЈНА на 18 ноември влегоа во целосно уништениот град.
1993.- Рускиот претседател Борис Николаевич Елцин ја осуди инвазијата на Чехословачка од страна на војските на Варшавскиот пакт во 1968 година и потпиша договор за пријателство со Чешката Република.
1996.- Јужнокорејскиот суд го осуди на смрт поранешниот претседател на Јужна Кореја, Чун Доо Хван, под обвинение дека извршил воен удар во 1979 година, а неговиот наследник Ро Тае Ву го осуди на 22,5 години затвор за поддршка на пучистите. .
1997.- Фредерик Вилем де Клерк (Вилем), последниот бел претседател на Јужна Африка, поднесе оставка како шеф на опозициската Национална партија и се повлече од политичкиот живот.
2000.- Новиот сомалиски парламент во егзил, по девет години анархија во таа земја, го избра политичкиот ветеран Абдикасим Салад Хасан за претседател.
2001.- На првиот ден од операцијата за собирање оружје од албанските бунтовници во Македонија, која траеше околу еден месец под името „Суштинска жетва“, етничките Албанци предале многу митралези, рачни минофрлачи и друго тешко вооружување. .
2002.- За прв пат во историјата на Нов Зеланд, Ашраф Чудари, муслиман, е избран за претседател на парламентот. Тој се заколна на својот личен Куран.
2003.- На претседателските избори во Руанда, први по геноцидот во 1994 година, победи претседателот Пол (Пол) Кагаме.
2005.- Поранешниот водач на бунтовниците Хуту, Пјер Нкурунзиза, стана претседател на Бурунди, ветувајќи дека ќе го почитува мировниот договор што го донесе на власт, ставајќи крај на 12-годишната граѓанска војна во која загинаа 300.000 луѓе.
2008.- Русија ја призна независноста на бунтовничките грузиски провинции Јужна Осетија и Абхазија.
2011.- Во пожарот што избувна по нападот на казино во Монтереј, на северот на Мексико, загинаа 53 лица. Мексиканскиот претседател Фелипе Калдерон (Калдерон) прогласи тридневна жалост и понуди награда од 2,4 милиони долари за откривање на одговорните за нападот.
2011.- Во експлозија на автомобил-бомба пред седиштето на ОН во главниот град на Нигерија, Абуџа, загинаа 18 лица, а едното крило на зградата беше срамнето со земја.
2012.- Територијата на Србија беше зафатена од серија пожари, од кои седум избувнаа во планинските области, на Сувобор, Тара, Златибор, Црни Врх, Вршка Чука и во подножјето на Копаоник. Најкритично беше на Тара, каде се запалија над 300 хектари зимзелена шума.
2018 – Почина американскиот театарски писател Нил Сајмон (Нил Сајмон), чии комедии доминираа на Бродвеј со децении („Чудниот пар“, „Боси во паркот“ и „Спомени на Брајтон Бич“).
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за среда (29 октомври)
-
Хороскоп21 часХороскоп за четврток (30 октомври)
-
Македонија1 денМВР: Кривична пријава против поранешен директор, заменик директор и вработени во Агенцијата за храна и ветеринарство за „проневера во службата“
-
Кичево3 часаЈанев денес беше во посета на ОВР Кичево, заедно со раководствата на „РЦ Запад“ и регионалниот сектор за внатрешни работи Охрид
-
Кичево5 часа„Џојсон Сeјфти Системс“ – Кичево заедно со „ОВР Кичево“ во кичевските училишта реализираа едукативна кампања на тема „Безбедноста на учениците во сообраќајот“
-
Македонија1 денДополнете гориво, ноќеска дизелот солидно поскапува, додека бензините остануваат со непроменета цена за литар
-
Временска прогноза1 денНа утро ладно, но врнежи од дожд во почетокот на месец ноември нема да имаме, вели Попоски
-
Спорт1 денВисоки признанија за работата на ФФМ, Омерагиќ и Јандреоски именувани на високи меѓународни позиции во „ФИФА“

