На денешен ден
(28 јануари) – Светот на денешен ден

814 – Чарлс I Велики, крал на Франките од 768 година и римско-германски император од 800 година, умрел кога бил крунисан од папата Лав III. Тој значително го проширил кралството и станал господар на речиси цела Западна и Централна Европа. Тој вовел систем на кралски вазали на кои им доделил наследни имоти (феуди) и на тој начин создал владејачка класа на големи земјопоседници.
1547.- Умрел англискиот крал Хенри VIII (Хенри), кој по доаѓањето на тронот во 1509 година ја проширил својата моќ во Велс, Шкотска и Ирска и со изградба на силна флота ги поставил темелите на идната поморска моќ. Се оженил шест пати, а по конфликтот со папата, кој одбил да му го поништи првиот брак, му ја одзел власта на папата над црквата во Англија, се прогласил за врховен поглавар на Црквата во 1534 година и ја основал Англиканската црква.
1573.- Почнал големиот хрватско-словенски селански бунт под раководство на Матија Гупач. Востанието беше задушено во крв на 9 февруари, а неговиот водач беше заробен и умре неколку дена подоцна како резултат на брутално мачење.
1596.- Умре англискиот пират и адмирал Френсис Дрејк, првиот Англичанец кој пловел околу светот (1577-80). Со пиратски напади врз шпанските бродови, тој придонесе за англиското освојување на колониите, особено во Северна Америка, а исто така одигра значајна улога во победата на британската морнарица во 1588 година над шпанската „Непобедлива армада“ во битката кај Ла Манш. . Тој донел компири во Европа од Америка во 1586 година.
1689.- Англискиот парламент ја објави абдикацијата на кралот Џејмс II (Џејмс). Последниот владетел од династијата Стјуарт бил принуден да абдицира поради неговите обиди да го врати католицизмот во Англија.
1812.- Роден е српскиот државник Илија Гарашанин, еден од водачите на уставобранителите и долги години министер за внатрешни работи во владите на уставобранителите. Креатор е на српската надворешна политика и националната програма „Начертаније“ (1844), која била основа на српската надворешна политика до Првата светска војна. Тој се смета за првиот голем српски политичар од 19 век.
1846.- „Српски квадрил“, дело составено од Јохан Штраус Џуниор по налог на принцот Милош Обреновиќ, за првпат беше изведено на бал во Виена.
1857.- Роден е српскиот политичар и публицист Стојан Протиќ, еден од основачите на Радикалната партија, првиот премиер на Кралството Срби, Хрвати и Словенци (1918). Ги издавал и уредувал списанието „Дело“ и весникот „Оѓек“. Тој е автор на одговорот на австроунгарскиот ултиматум до Србија во 1914 година.
1871.- Француската „Влада за национална одбрана“, која беше формирана во Париз по соборувањето на Наполеон III и прогласувањето на република, прифати капитулација во војната со Прусија, во која француската армија беше тешко поразена.
1878.- Првата телефонска централа била ставена во функција во Њу Хевен, САД, две години откако Александар Греам Бел го патентирал телефонот.
1887.- Роден е полскиот пијанист Артур Рубинштајн.
1935.- Исланд стана првата земја што го легализираше абортусот.
1939.- Умре ирскиот поет и драматург Вилијам Батлер Јејтс, најзначајната фигура на ирската национална преродба, еден од основачите и управителот на Националниот театар (театар Аби). Неговото дело го инспирирало процутот на ирската национална драма, а учествувал и во јавниот политички живот и бил сенатор од 1922 до 1928 година. Ја добил Нобеловата награда за литература во 1923 година.
1986.- Во експлозијата на американскиот вселенски шатл „Челинџер“, 72 секунди по лансирањето од Кејп Канаверал, загинаа сите седум астронаути.
1994.- Во Мостар беа убиени тројца италијански новинари, а во Зеница еден Британец, а двајца тешко ранети. Британците биле службеници на агенцијата за испорака на хуманитарна помош во Босна.
1995.- Во најкрвавиот конфликт од почетокот на насилството на исламските екстремисти во Египет, загинаа 14 екстремисти, двајца полицајци и двајца случајни минувачи кои беа фатени во вкрстен оган.
1998.- Во Индија, сите 26 обвинети беа осудени на смрт за учество во заговор и убиство на поранешниот премиер Раџив Ганди.
2001.- Во Загреб умре хрватскиот писател Ранко Маринковиќ. Добитник е на многу книжевни награди, а неговите дела, како што се романите „Киклоп“ и „Глорија“, заедно со делото на Мирослав Крлежа, се едни од најголемите достигнувања на хрватската литература.
2002.- Во Стокхолм умре шведската писателка Астрид Линдгрен, креаторка на Пипи Долгиот Чорап. Напишала повеќе од 100 дела, а нејзините книги се продадени во повеќе од 100 милиони примероци.
2003.- Во Белград умре Милош Милутиновиќ, еден од најдобрите југословенски фудбалери на сите времиња.
2003.- Десничарската партија Ликуд, чиј лидер е израелскиот премиер Ариел Шарон, победи на општите избори во Израел.
2004.- Претседателот на британската медиумска корпорација Би-Би-Си (Би-Би-Си) Гевин Дејвис поднесе оставка, а компанијата се извини што не известувала за вооружувањето на Ирак пред војната во таа земја. Оставка поднесе и новинарот на Би-Би-Си, Ендрју Гилиган, автор на контроверзните текстови во кои се обвинува британската влада дека ја преувеличува опасноста од ирачкото оружје.
2011.- Почина оперската дива Маргарет Прајс, која важеше за една од водечките светски сопрани. Најпозната е по изведувањето на сложените композиции на Моцарт.
2013 – Седумдесет и петгодишната холандска кралица Беатрикс абдицираше во корист на нејзиниот син, принцот Вилем-Александер, кој стана крал на земјата на 30 април.
2016 – Почина Џеф Николс, клавијатурист на британскиот хард рок и хеви метал бенд Блек Сабат.
2017 – Американскиот претседател Доналд Трамп (Трамп) издаде декрет за привремена забрана за влез во САД за бегалци и посетители од седум земји со мнозинско муслиманско население (Ирак, Иран, Судан, Либија, Сомалија, Јемен и Сирија). Одлуката предизвика лавина бес во овие земји и во светот.
2021 – Туристичкиот сектор во светот загуби 1.300 милијарди долари во 2020 година поради ограничувањата на движењето поради пандемијата на корона вирусот.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 2 септември

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🛡️ Воени битки и борби
-
31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
-
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
-
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
-
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.
📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки
-
1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
-
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
-
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
-
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
-
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
-
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
-
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
-
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
-
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.
✈️ Откритија, истражувања и летови
-
1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.
✊ Протести и демонстрации
-
1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
-
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.
⚰️ Смртни случаи на познати личности
-
1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
-
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
-
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
-
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
-
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
-
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
-
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
-
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
-
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
-
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 1 септември

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🕊️ Смрт и загуби
-
1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
-
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
-
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
-
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
-
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.
⚔️ Војни и конфликти
-
1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
-
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
-
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
-
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
-
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
-
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
-
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
-
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.
🌍 Политички и државни настани
-
1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
-
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
-
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
-
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
-
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
-
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
-
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
-
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
-
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.
🌋 Природни катастрофи
-
1923 – Земјотрес во Јапонија: уништени Јокохама и дел од Токио, 142.000 жртви.
-
1962 – Земјотрес во северозападен Иран, 12.000 жртви.
🎭 Култура, наука и спорт
-
1972 – Боби Фишер го победил Спаски и станал светски шампион во шах.
-
Спорт15 часа
(ФОТО) Кичевски „ФК Напредок“ ги наполни трибините со љубители на фудбалот, а играчите им возвратија со победа за почеток на сезоната
-
Спорт1 ден
„ФК Напредок“ денес на домашен терен го игра првиот натпревар од новата сезона, ве повикуваме сите на градски како во старите добри времиња
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за недела (14 септември)
-
Хороскоп12 часа
Хороскоп за понеделник (15 септември)
-
Спорт2 дена
Анчелоти до Нејмар: „Во денешно време е морате да бидете во добра форма“
-
Магазин24 часа
Microsoft потсетува: Остануваат само 30 дена…
-
Магазин24 часа
iOS 26, iPadOS 26, watchOS 26 и macOS 26 пристигнуваат на 15 септември – компатибилни уреди и нов дизајн
-
Временска прогноза2 часа
Од денес ќе дува засилен ветер од северен правец, додека времето ќе биде стабилно