На денешен ден

5 април – Светот на денешен ден

Објавено пред

4 години

на

април 5, 2021

Од

Порта.мк

1242 година – Во битка на замрзнатото чудо од езерото, Русите, под команда на принцот Александар Невски, ги поразија германските и холандските витези, спречувајќи ги да ги окупираат северозападните региони на Русија.

1588 година – Роден е англискиот филозоф Томас Хобс. Тој ги претстави идеите за човекот како слободна индивидуа и за државата како вештачко творештво создадено врз основа на индивидуални договори во неговите дела „Левијатан“, „Основи на природното право и политика“, „За телото“, „За човекот“ , „За граѓанинот“, „За слободата и неопходноста“.

1794 година – Францускиот револуционер, orорж Дантон, водач на радикална група Монтањард, противници на монархијата во Француската револуција, е гилотиниран. Тој се спротивстави на револуционерниот терор, што доведе до конфликт со јакобинскиот водач Робеспјер, кој го обвини за предавство и го испрати на гилотина.

1818 година – Во битката кај Маипу, чилеанските и аргентинските трупи ја поразија шпанската армија, обезбедувајќи ја независноста на Чиле.

1841 година – Во областите Ниш, Лесковац, Пирот и Врање, познат како „Бунтот на Милоје и Срндак“, започна бунт против Турците, предводен од Милоје Јовановиќ и Никола Срндак. По битките кај Прва Кутина и Горњи Матејевац, на 23 април 1841 година, Турците го задушиле бунтот во крв, запалиле многу села и го погубиле Јовановиќ.

1865 година – Умре српскиот композитор, пијанист и хор-комер Корнелија Станковиќ. Тој го проучувал и снимал српскиот црковен пеење зачуван до тогаш само со усна традиција.

1881 година – Велика Британија склучи мировен договор со Бурманците во Преторија и ја призна независноста на Трансвал од Јужна Африка.

1887 година – Кралот Милан Обреновиќ ги назначи првите 16 члена на Српската кралска академија, основана на 1 ноември 1886 година. Прв претседател беше Јосиф Панчиќ, а секретар Јован Зујовиќ. Од 1888 година, самите академици избираа постојани и дописни членови.

1896 година – Олимписките игри во модерната ера беа отворени на Олимпискиот стадион во Атина. Олимпијадата траеше 10 дена, учествуваа 484 натпреварувачи, само мажи. Womenените се натпреваруваат на Олимписките игри од 1900 година. Од 1924 година, воведени се Зимските олимписки игри. Организатор на Игрите и прв претседател на Меѓународниот олимписки комитет беше Французинот Пјер де Кубертен.

1902 година – На стадионот „Иброкс Парк“ во Глазгов, 20 лица загинаа, а најмалку 200 се повредени кога се сруши трибина за време на шкотско-англиски фудбалски натпревар.

1908.- Роден е австрискиот диригент Херберт фон Карајан, еден од најголемите диригенти на 20 век. Бил диригент на Берлинската филхармонија и Виенската државна опера.

1945 година – Југословенскиот премиер Јосип Броз Тито потпиша договор во Москва за пријателство и взаемна помош и повоена соработка меѓу поранешниот СССР и Југославија.

1951 година – Судот во Newујорк ги осуди deathулиус и Етел Розенберг на смрт за наводна атомска шпионажа во корист на поранешниот Советски сојуз.

1955 година – Британскиот премиер Винстон Черчил поднесе оставка, завршувајќи ја долгата политичка кариера која се креваше и паѓаше од почетокот на 20 век. Како премиер и лидер на Конзервативната партија го наследи министерот за надворешни работи Ентони Еден.

1958.- Во Белград умре српската писателка Исидора Секулиќ, чие дело имаше значително влијание врз развојот на современата српска книжевна критика и есеи.

1975 година – Кинескиот генерал и политичар Чанг Каи-шек умре во Тајпеј, главниот град на Тајван. Поразен од силите на Мао Це Тунг, Чанг се повлече со останатите свои трупи во Тајван (Формоза) во 1949 година, каде ја прогласи Република Кина, со која управуваше сè до неговата смрт.

1989 година – Полска влада го легализира опозицискиот синдикат Солидарност. Основана во 1980 година како независен синдикат, Солидарност наскоро прерасна во масовно општествено-политичко движење со околу 10 милиони следбеници.

1992 година – Граѓаните на Сараево, сакајќи да спречат понатамошни национални конфликти, ја опколија зградата на парламентот на БиХ, барајќи да се формира влада на национално спасение. Тие биле застрелани од снајперисти од околните солитери. Осум демонстранти беа убиени, а 50 беа повредени.

1997 година – Умре американскиот писател Ален Гинсберг. Неговата збирка поезија „Urlik i druge pesme“ (1956) се смета за најзначајниот дел од движењето „Битник“ во 1950-тите.

1999 година – Центар на Алексинац е погоден од воздушните напади на НАТО врз СР Југославија. Загинаа 17 цивили.

1999 година – Либија предаде на шкотското правосудство двајца нејзини државјани обвинети за пад на патнички авион во 1988 година над Локбери, Шкотска, при што загинаа 270 патници. ОН ги суспендираа санкциите против Либија воведени на 15 април 1992 година.

2005 година – Умре Саул Белоу, добитник на Нобеловата награда за литература и еден од најважните американски писатели по Втората светска војна.

2008.- Умре американскиот актер Чарлтон Хестон, добитник на Оскарот во 1959 година за улогата во филмот „Бен Хур“. Тој се стекна со слава играјќи го Мојсеј во филмот „Десет заповеди“. Тој толкуваше преку херојски и историски личности во текот на 50-тите и 60-тите години, а исто така беше познат и како активист за човекови права.

2012 година – Основачот и лидер на италијанската антиимиграциска партија Северна лига, Умберто Боси, поднесе оставка по 30 години политичка кариера. Оставката на Боси следеше по обвинувањата дека парите на даночните обврзници, наменети за партијата, биле потрошени за реновирање на куќата и за потребите на членовите на неговото семејство.

2017 година – Во напад со хемиско оружје во северозападна Сирија загинаа 86 лица, од кои 30 деца и 20 жени, а Советот за безбедност на ООН по тој повод одржа вонредна седница.

2017 година – Германската влада одобри закон што предвидува казни до 50 милиони евра за социјалните мрежи кои имаат содржина на омраза и лажни информации на своите страници.

Тагови:5 април На денешен ден

Следно

6 април – На денешен ден

Не пропуштај

4 април – Светот на денешен ден

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

6 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.