На денешен ден
9 јули – На денешен ден
1386.- Во битката кај Земпах, сојузот на швајцарските кантони ја поразил значително супериорната војска на Леополд III од Хабсбург. Оваа битка е запишана во историјата на војувањето како прва победа на пешадијата над коњаницата.
1441 – Умре фламанскиот сликар Јан ван Ејк (Ејк). Тој е првиот што ги надмина средновековните шеми во европското сликарство и внесе нов уметнички израз, поради што се вбројува меѓу најзначајните личности во историјата на сликарството. Се прославил со сликање на олтарот во црквата Св. Бавона во Гент.
1519.- Шпанскиот конквистадор Хернан Кортез слета на брегот на Мексиканскиот Залив, каде што го основал градот Вера Круз и го започнал освојувањето на Мексико, кое завршило во 1521 година со уништување на Ацтечката империја.
1609.- Римско-германскиот император Рудолф II, со цел да ги придобие чешките протестанти, издаде повелба за слободата на вероисповед во Чешка.
1686.- Формирана е Аугсбуршката алијанса меѓу германско-римскиот император Леополд I, Шпанија, Шведска, Холандија и Саксонија против францускиот крал Луј XIV (Луј).
1746 – Француската флота пристигна на територијата на Пондишери во Индија, која потоа стана француска сопственост. Тој беше вратен во Индија во 1954 година.
1762.- Рускиот император Петар III Фјодорович Романов абдицирал, неколку месеци по преземањето на тронот. Царот потоа бил уапсен и убиен по наредба на неговата сопруга, идната царица Катерина II Алексеевна, позната како Катерина Велика.
1810 – Наполеон Бонапарта ја анектираше Холандија.
1816.- На Конгресот во Тукуман беше прогласена независноста на Обединетите провинции Рио де ла Плата (Аргентина) од Шпанија.
1877.- Одржан е првиот тениски турнир Вимблдон.
1879.- Роден е италијанскиот композитор Оторино Респиги, еден од иницијаторите за заживување на италијанската музика на почетокот на 20 век („Грегоријански концерт“ за виолина и оркестар, симфониски песни „Римски борови“, „Римски фонтани“).
1913.- Брегалничката битка во Втората балканска војна завршила со победа на српската војска над бугарските чети. Битката започна на 30 јуни, кога бугарските трупи ги нападнаа српската и грчката војска во Македонија, сојузници во борбата против Турција, без објавување војна.
1916.- Роден е англискиот државник Едвард Хит, лидер на Конзервативната партија од 1965 до 1975 година. Како премиер (1970-74), тој ја воведе Велика Британија во Европската економска заедница (Европска унија).
1922.- Американскиот пливач, подоцна филмски актер („Тарзан“) Џони Вајсмулер (Џони Вајсмулер) стана првиот пливач што препливал 100 метри за помалку од една минута (58,6 секунди).
1932.- Умрел американскиот пронаоѓач Кинг Кемп Жилет, изумителот на жилетот, овде познат како „жилет“, според француската верзија на неговото презиме.
1944.- Британските и канадските трупи го презедоа градот Каен во Нормандија од Германците во Втората светска војна, по тешките бомбардирања и едномесечните битки.
1960.- Советскиот лидер Никита Сергеевич Хрушчов ги предупреди САД да не интервенираат против Куба, бидејќи во тој случај СССР ќе го поддржи кубанскиот народ.
1963.- Потпишан е договор за формирање на Федерацијата на Малезија, во која беа вклучени Малаја, Сингапур, Саравак и Северен Борнео (Сабах). Две години подоцна, Сингапур се отцепи од Малезија.
1971.- Последната американска база во Виетнам им беше предадена на јужно виетнамските трупи.
1989.- Умре српскиот историограф Федор Никиќ, основач на Музејот на манастирите Фрушка Гора. Тој се занимаваше со уставното право, малцинските прашања и црковните реформи. Напишал повеќе дела, меѓу кои и „Месните управи на Србија во 19 и 20 век“.
1993.- Користејќи го генетскиот метод на ДНК отпечатоци, британските научници ги идентификуваа посмртните останки на рускиот император Николај II Романов и членовите на неговото семејство, кои беа убиени во летото 1918 година во Екатеринбург.
1996.- Русија ја продолжи офанзивата против чеченските сепаратисти, откако Борис Елцин беше реизбран за претседател.
1997.- Боксерот во тешка категорија, Мајк Тајсон, доби забрана за спорт на една година и парична казна од три милиони долари, бидејќи за време на натпреварот за светскиот шампионат во тешка категорија на 28 јуни, неговиот противник, Евандер Холифилд, го гризнал за уво.
1998.- Во Загреб умре југословенскиот режисер Душан Вукотиќ, добитник на Оскар во 1961 година за краткиот цртан филм „Сурогат“.
2001 – Апелациониот суд во Сантијаго го прекина судењето против поранешниот чилеански диктатор Аугусто Пиноче, прогласувајќи го за ментално неспособен. Пиноче беше уапсен во 1998 година во Лондон за злосторства извршени во Чиле, откако дојде на власт со воен удар во 1973 година.
2003 – Србија и Црна Гора беа примени во полноправно членство во Групата држави против корупција (ГРЕКО).
2004.- Повеќе од 100 луѓе беа убиени, а околу 15.000 селани беа принудени да ги напуштат своите домови во нападите на бунтовниците од Уганда кои ограбија и запалија шест села во јужен Судан.
2010.- Со размена на шпиони на аеродромот во Виена, Русија и САД ставија крај на шпионската афера Чепмен, која се закануваше да ги загрози односите меѓу двете земји. Разменети се десет агенти кои ги ослободи Вашингтон и четворица ослободени од Москва.
2011 – Јужен Судан свечено ја прогласи својата независност, по 50 години конфликт со северниот дел на земјата во кој загинаа повеќе од два милиони луѓе. Независноста на Јужен Судан е резултат на мировниот договор од 2005 година со кој заврши граѓанската војна.
2013.- Почина Жељко Малнар (69), новинар, истражувач, патописец и авантурист, автор на повеќе од 70 документарни филмови и репортажи од различни земји на повеќе континенти, познат на хрватската јавност по ТВ-емисиите „Кошмарот на Жељко Малнар“.
2014 – Гувернерот на Џакарта, Јоко Видодо, победи на претседателските избори во Индонезија, каде противник му беше поранешниот армиски генерал Прабова Субианто.
2015 – Европскиот парламент усвои резолуција со која се осудува геноцидот во Сребреница извршен од силите на босанските Срби под команда на генералот Ратко Младиќ и паравоените единици.
2017 – Венецијанските утврдувања од 15, 16 и 17 век од територијата на Италија, Хрватска и Црна Гора се внесени на списокот на светско наследство на Организацијата за образование, наука и култура на Обединетите нации (УНЕСКО).
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Социјални мрежи2 денаВнимавајте, се шири „спам“ порака преку „Viber“, не одговарајте на пораката, бидејќи може да бидете измамени
-
Хороскоп1 денХороскоп за четврток (6 ноември)
-
Технологија20 часаКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Временска прогноза1 денЗа зимата 25/26 прогностичките модели укажуваат повеќе снег, но во просек за некој степен потопло време за разлика од претходно, информира Попоски
-
Македонија2 денаЛишени од слобода возачи од Битола и Прилеп, управувале возила со скоро 100 км на час повеќе од дозволеното и под дејство на алкохол
-
Хороскоп12 часаХороскоп за петок (7 ноември)
-
Магазин2 денаGoogle тестира нов начин за работа со повеќе апликации на Android таблети
-
Свет24 часаГигантот „Амазон“ најави отпуштање на 14,000 вработени од својата корпоративна работна сила
