Свет
Сè што треба да знаете за мисијата Artemis 1 која полетува денес

Како што веќе напишавме, Artemis 1 е пробен лет за новата ракета на NАSА Space Launch System (SLS) и вселенското летало Orion. Идејата е дека ако оваа и Artemis 2 (мисија со екипаж) бидат успешни, Artemis 3 во 2025 година треба да биде мисијата што повторно ќе испрати човек на Месечината по повеќе од 50 години.
Artemis 3 би требало да биде една од многуте мисии кои НАСА ги подготвува и кои би требало да ни помогнат да разбереме повеќе за природниот сателит на нашата планета.
Кога се лансира Artemis 1 и како можете да го гледате?
Подигнувањето на Artemis 1 е закажано за 14:33 часот по наше време и ракетата ќе полета од вселенскиот центар Кенеди. Лансирањето може да се гледа преку официјалниот пренос на YouTube подолу.
Доколку лансирањето биде откажано поради некоја причина, НАСА има уште два закажани датуми: 2 и 5 септември.
Што е Артемида?
Artemis е програма на NASA за посета на Месечината во 21 век. Artemis ќе вклучи серија прелетувања на Месечината без екипаж, а потоа со екипаж, што ќе кулминира со првото човечко слетување на Месечината во 2025 година. NASA потоа планира мисии со екипаж на површината на Месечината еднаш годишно до крајот на деценијата, градејќи вселенска станица во лунарната орбита и база на лунарниот Јужен Пол каде астронаутите ќе ги тестираат технологиите и вештините неопходни за долгорочната мисија на НАСА. цел – мисија со екипаж на Марс во раните 2040-ти.
Што е SLS?
Системот за вселенско лансирање на НАСА е најголемата ракета што е конструирана по ракетата Saturn V наменета за програмата Apollo. Во својата сегашна конфигурација позната како Blok 1, SLS се состои од течен погон на јадрото на водород-кислород со два цврсти ракетни засилувачи поставени на страните што потсетуваат на вселенскиот шатл, кои заедно се способни да произведат 15% поголем потисок од Saturn V. Доколку биде успешно лансирана денес, SLS ќе биде најмоќната ракета досега. Заедно со вселенското летало Orion на врвот, SLS е висок точно 98 метри и може да подигне повеќе од 90 тони во ниската орбита на Земјата. Заедно со горната етапа SLS Block 1, позната како Cryogenic Propulsion Transition Stage, системот за лансирање може да испорача 27 тони носивост до Месечината.
Што е Orion?
Орион е вселенското летало Локхид-Мартин избрано од НАСА за враќање на астронаутите на Месечината за програмата Artemis. На многу начини, наликува на вселенската капсула Apollo од 1960-тите и 70-тите, но е малку попространа – може да собере четири астронаути, во споредба со тројцата што ги носеше Apollo – и има многу помодерна компјутерска и навигациска технологија.
Како капсулата Apollo, Orion носи топлински штит за да го забави преку триење при повторното влегување во атмосферата на Земјата, и ќе користи падобрани за да го забави пред да падне во Тихиот Океан.
Што е мисијата Artemis 1?
Artemis 1 е првиот пробен лет за SLS и Orion, и клучен тест за да се осигура дека сите системи за ракети и вселенски летала ќе функционираат правилно во вселената пред првите луѓе да се качат на Artemis II следната година. Artemis 1 е 42-дневна мисија во која SLS ќе го лансира Орион на Месечината. По прелетувањето кое ќе го однесе вселенското летало до 62 милји од површината на Месечината, Orion ќе влезе во широка орбита околу Месечината шест дена за да собира податоци за летот. Леталото ќе носи и три кукли кои ќе се користат за собирање податоци за тоа како летот може да влијае на телата и здравјето на астронаутите во мисиите Artemis 2 и 3.
Најважниот елемент на мисијата ќе дојде на крајот, кога Orion повторно ќе влезе во атмосферата на Земјата со брзина од 32 пати поголема од брзината на звукот и за прв пат ќе го стави својот топлински штит на тест. Според претставници на НАСА, тоа е приоритет број еден за мисијата.
„Ова е аблативен топлински штит и единствениот начин на кој можете да го тестирате е да го извадите и да го пуштите да влезе на 32 мах“, рече администраторот Нелсон за време на прес-конференцијата на 3 август. „Orion ќе се врати дома побрзо и пожешко од кое било вселенско летало досега“.
По успорувањето, падобраните на леталото Orion ќе го втурнат во водите на Тихиот Океан во близина на брегот на Долна Калифорнија со брзина од околу 30 километри на час.
Свет
„Google“ со сериозна инвестиција на центри за податоци и вештачка интелигенција во Велика Британија

Американската компанија Гугл денеска објави план за инвестиција од пет милијарди фунти (околу 5,78 милијарди евра) во Велика Британија во наредните две години. Средствата главно ќе бидат насочени кон развој на центри за податоци и истражување во областа на вештачката интелигенција (ВИ), а веста доаѓа непосредно пред посетата на американскиот претседател Доналд Трамп на Лондон.
Според соопштението на компанијата, инвестицијата ќе ги покрие капиталните трошоци, истражувањето и развојот, вклучувајќи ја и работата на Гугл ДипМајнд, британската лабораторија за ВИ во сопственост на технолошкиот гигант.
Како дел од оваа стратегија, денес беше пуштен во употреба нов центар за податоци во Волтам Крос, северен Лондон, во кој Гугл претходно вложи околу една милијарда долари (850 милиони евра).
Портпарол на компанијата за агенцијата АФП, кој сакаше да остане анонимен, изјави дека новата инвестиција ќе претставува надополнување на претходното финансирање.
Во меѓувреме, Велика Британија се подготвува за втората државна посета на Трамп, која ќе се одржи в среда и четврток. Првата официјална посета беше во 2019 година, за време на неговиот прв претседателски мандат. Според британските медиуми, Трамп ќе биде придружуван од делегација составена од високи претставници на технолошкиот и финансискиот сектор, а се очекуваат и нови инвестиции и потпишување на технолошки договор со Лондон.
Во пресрет на посетата, британската влада веќе најави дека американските банки вложуваат повеќе од една милијарда фунти во земјата, а во понеделник потврди и договор со САД за забрзување на процесот на одобрување и верификација на нуклеарни проекти.
Откако започна војната во Украина, Велика Британија значително ги засили напорите за намалување на зависноста од јаглеводородите, при што нуклеарната енергија стана стратешки приоритет. За време на посетата на Трамп, официјално ќе биде потпишано и новото партнерство меѓу Лондон и Вашингтон – „Атлантско партнерство за напредна нуклеарна енергија“, пренесе Бета.
Свет
Денес во Киргистан беше регистриран силен земјотрес

Во Киргистан денеска е регистриран земјотрес со јачина од 4,1 степени според Рихтеровата скала, информира Европско-медитеранскиот сеизмолошки центар. Потресот бил лоциран на околу 12 километри југоисточно од главниот град Бишкек, на длабочина од приближно 12 километри.
Очевидци сведочат дека земјата се тресела околу две до три минути, пренесе ТАСС.
Досега нема информации за повредени лица или материјални оштетувања.
Свет
(ВИДЕО) „Ден на жалост“ во Португалија по страшната трагедија каде од шините излета жичара и одзеде најмалце 15 животи, неофицијално има и странци

Португалија денеска тагува по трагедијата што го потресе главниот град Лисабон, откако 15 лица ги загубија животите, а најмалку 18 завршија во болница по излетувањето од шините на историската жичница „Глорија“. Петмина од повредените се во критична состојба, соопштија службите за итни интервенции.
Несреќата се случила вчера околу 18 часот по локално време, на ридската траса која ја поврзува централниот плоштад Рестаурадорес со познатиот кварт Баиро Алто. Властите потврдија дека меѓу загинатите има и странски туристи, но нивната националност сè уште не е официјално објавена.
Градоначалникот на Лисабон, Карлос Моедас, по посетата на повредените во болница изјави дека градот минува низ „еден од најтешките моменти во поновата историја“. Претседателот Марсело Ребело де Соуза, пак, упати сочувство до семејствата и најави дека државата ќе ја утврди целосната одговорност за трагедијата.
#ALERTA Se descarriló el Funicular de Lisboa, el Elevador da Glória, que realiza un recorrido por la zona vieja; obligado al viajar a Portugal. Al menos 15 muertos y 18 heridos. Con mas de 100 años de historia, no le daba mantenimiento el municipio. Turistas, muchas víctimas pic.twitter.com/7ou9NYCppb
— Víctor Sánchez Baños (@vsanchezbanos) September 3, 2025
Истрагата за причините е во тек и во неа се вклучени повеќе институции – управувачката компанија „Карис“, Националниот орган за безбедност во сообраќајот и криминалната полиција. Од „Карис“ тврдат дека жичницата редовно била подложувана на инспекции, но очевидци изјавиле дека пред судирот со зграда на стрмната улица најверојатно дошло до дефект на сопирачките.
На снимки споделени на социјалните мрежи се гледа целосно превртено и оштетено возило во препознатливата жолта боја, а сведоци раскажуваат дека неколку патници биле извлечени од урнатините со помош на спасувачките екипи.
Жичницата „Глорија“, која работи веќе 140 години, е еден од симболите на Лисабон и претставува омилена атракција за туристите.
Трагедијата предизвика и меѓународни реакции. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и шпанскиот премиер Педро Санчез испратија пораки на поддршка и солидарност со португалскиот народ.
-
Кичево22 часа
Кичевските бербери на состанок одлучија да ги поскапат нивните услуги
-
Кичево10 часа
Ноќеска „ТППЕ Кичево“ со полни раце работа, спречен поголем пожар во населба „Девеана“
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за вторник (7 октомври)
-
Хороскоп21 час
Хороскоп за среда (8 октомври)
-
Македонија7 часа
Прилеп: Традицијата продолжува, на 11-ти октомври на „Авто слалом“, кичевчанецот Кристијан Бојоски во нов поход кон пиедесталот на награди!
-
Македонија1 ден
Целосно затворен патен правец Велес-Тетово помеѓу Волково и Кондово, истиот ќе се одвива двонасочно поради градежни работи
-
Хроника1 ден
По долга и тешка болест почина познатиот пејач – Халид Бешлиќ
-
Технологија1 ден
„Snapdragon X2 Elite Extreme“ новото „чудовиште“ од процесор на „Qualcomm“ за најмоќните лаптопи и премиум мобилни телефони