Свет
Голема темна точка откриена за прв пат на ледениот Нептун – што би можело да значи тоа?

Астрономите забележаа голема и мистериозна темна точка во атмосферата на Нептун која има неочекувано светол придружник. За набљудување беше користен многу голем телескоп (VLT) на Европската јужна опсерваторија во Чиле. Вителските бури, кои изгледаат како темни дамки, во атмосферата на сината планета веќе се забележани од вселената, вклучувајќи го и телескопот Хабл. Сега, за прв пат, овој феномен е снимен со телескоп од Земјата.
„Од првото откритие на темната точка, отсекогаш се прашував кои се овие краткотрајни и неостварливи темни карактеристики“, рече водечкиот автор на студијата објавена во Nature Astronomy Патрик Ирвин, професор по планетарна физика на Универзитетот во Оксфорд.
Гасните џиновски планети во нашиот Сончев систем, вклучувајќи го и Нептун, се познати по темните дамки што се појавуваат во нивната атмосфера. Така е и Големата црвена дамка на Јупитер, бура стара со векови.
👀 Astronomers have observed a large dark spot in Neptune’s atmosphere, with an unexpected smaller bright spot adjacent to it
Get the gist of the discovery in our #ESOCastLight video below.#BiteSizedAstronomy pic.twitter.com/1PYGM2KTOh
— ESO (@ESO) August 24, 2023
Неколку бури се забележани на Нептун со Хабл во текот на годините. Се чини дека сите бури следат шема на доаѓање и заминување во текот на две години, што го отежнува нивното проучување. Војаџер 2, сонда на НАСА лансирана во 1970-тите, откри две темни бури на Нептун за време на прелетувањето покрај планетата во 1989 година, но тие исчезнаа многу пред Хабл да ги сними кога направи снимки од Нептун во 1994 година. Големата темна точка на Нептун, наречена најголемата бура на која посведочи Војаџер 2, беше толку голема што можеше да ја проголта Земјата.
Невремето на Нептун се разликува од ураганите на Земјата. Темните точки на Нептун се системи со висок притисок кои првично се стабилни и ротираат во насока на стрелките на часовникот, додека ураганите на северната хемисфера на Земјата се системи со низок притисок кои ротираат спротивно од стрелките на часовникот. Она што Ирвин и неговиот тим сакаа да откријат е како на прво место се формираат овие масивни бури на Нептун.
Ново откритие
Нептун, кој изгледа сино поради метанот во атмосферата, е замрзнат, го нарекуваат и леден џин.
Просечната температура таму е минус 235 степени Целзиусови. Низ него дуваат завивачки ветрови, испраќајќи замрзнати облаци од метан низ планетата со брзина од речиси 2.000 километри на час. Тоа е најоддалечената планета во нашиот Сончев систем, околу 30 пати подалеку од Сонцето отколку Земјата. Поради ова растојание, пладне на Нептун изгледа како самрак на Земјата.
Кога Хабл откри нови темни дамки на Нептун во 2018 година, тимот на Ирвин ја искористи можноста да спроведе набљудувања од Земјата користејќи го Многу големиот телескоп и неговиот инструмент со мулти-единици спектроскопски истражувач (MUSE). Инструментот им овозможува на астрономите да го набљудуваат целиот објект истовремено во различни бранови должини на светлината.
Земјината атмосфера има тенденција да ја искривува сликата на телескопите на земјата, но MUSE снима остри слики користејќи адаптивна оптика. Огледалата на телескопот, кои се контролирани од компјутери, можат да се прилагодат додека летаат за да ги поправат сите нарушувања предизвикани од атмосферата на Земјата и да ги зачуваат фините детали на небесните тела.
Податоците снимени со Very Large Telescope им помогнаа на астрономите да утврдат дека темните дамки не се резултат на празнини или расчистување во облаците. Набљудувањата покажуваат дека дамките се појавуваат кога потемните воздушни честички се собираат под видливиот слој на Нептун, каде што се мешаат маглата и мразот.
Инструментот MUSE сними 3D светлосен спектар на Нептун и неговите темни дамки. Ова им овозможи на астрономите детално да ја проучат бурата и да направат изненадувачко откритие. „Откривме редок вид длабок светол облак кој никогаш претходно не бил идентификуван, дури ни од вселената“, рече коавторот на студијата Мајкл Вонг, планетарен научник од Универзитетот во Калифорнија, Беркли.
2/ The MUSE instrument on our #VLT enabled the researchers to split reflected sunlight from Neptune & its spot into its component colours 🌈 and obtain a 3D spectrum. pic.twitter.com/0819sW5e19
— ESO (@ESO) August 24, 2023
За време на набљудувањето, необичниот облак се појавил како мала светла точка покрај поголема темна точка, и двете на исто ниво на атмосферата. Астрономите велат дека новооткриената карактеристика е многу интересна. Тие се надеваат дека ќе добијат нови сознанија преку идните набљудувања што може да се направат од Земјата.
„Тоа е неверојатно зголемување на способноста на човештвото да го набљудува универзумот“, рече Вонг. „Најпрво, можевме да ги откриеме овие точки само со испраќање вселенско летало како Војаџер таму. Потоа добивме шанса да ги разликуваме на далечина со Хабл. Конечно, технологијата напредна доволно за да ни овозможи да ја видиме од Земјата“.
/ns1info.rs
Свет
„Google“ со сериозна инвестиција на центри за податоци и вештачка интелигенција во Велика Британија

Американската компанија Гугл денеска објави план за инвестиција од пет милијарди фунти (околу 5,78 милијарди евра) во Велика Британија во наредните две години. Средствата главно ќе бидат насочени кон развој на центри за податоци и истражување во областа на вештачката интелигенција (ВИ), а веста доаѓа непосредно пред посетата на американскиот претседател Доналд Трамп на Лондон.
Според соопштението на компанијата, инвестицијата ќе ги покрие капиталните трошоци, истражувањето и развојот, вклучувајќи ја и работата на Гугл ДипМајнд, британската лабораторија за ВИ во сопственост на технолошкиот гигант.
Како дел од оваа стратегија, денес беше пуштен во употреба нов центар за податоци во Волтам Крос, северен Лондон, во кој Гугл претходно вложи околу една милијарда долари (850 милиони евра).
Портпарол на компанијата за агенцијата АФП, кој сакаше да остане анонимен, изјави дека новата инвестиција ќе претставува надополнување на претходното финансирање.
Во меѓувреме, Велика Британија се подготвува за втората државна посета на Трамп, која ќе се одржи в среда и четврток. Првата официјална посета беше во 2019 година, за време на неговиот прв претседателски мандат. Според британските медиуми, Трамп ќе биде придружуван од делегација составена од високи претставници на технолошкиот и финансискиот сектор, а се очекуваат и нови инвестиции и потпишување на технолошки договор со Лондон.
Во пресрет на посетата, британската влада веќе најави дека американските банки вложуваат повеќе од една милијарда фунти во земјата, а во понеделник потврди и договор со САД за забрзување на процесот на одобрување и верификација на нуклеарни проекти.
Откако започна војната во Украина, Велика Британија значително ги засили напорите за намалување на зависноста од јаглеводородите, при што нуклеарната енергија стана стратешки приоритет. За време на посетата на Трамп, официјално ќе биде потпишано и новото партнерство меѓу Лондон и Вашингтон – „Атлантско партнерство за напредна нуклеарна енергија“, пренесе Бета.
Свет
Денес во Киргистан беше регистриран силен земјотрес

Во Киргистан денеска е регистриран земјотрес со јачина од 4,1 степени според Рихтеровата скала, информира Европско-медитеранскиот сеизмолошки центар. Потресот бил лоциран на околу 12 километри југоисточно од главниот град Бишкек, на длабочина од приближно 12 километри.
Очевидци сведочат дека земјата се тресела околу две до три минути, пренесе ТАСС.
Досега нема информации за повредени лица или материјални оштетувања.
Свет
(ВИДЕО) „Ден на жалост“ во Португалија по страшната трагедија каде од шините излета жичара и одзеде најмалце 15 животи, неофицијално има и странци

Португалија денеска тагува по трагедијата што го потресе главниот град Лисабон, откако 15 лица ги загубија животите, а најмалку 18 завршија во болница по излетувањето од шините на историската жичница „Глорија“. Петмина од повредените се во критична состојба, соопштија службите за итни интервенции.
Несреќата се случила вчера околу 18 часот по локално време, на ридската траса која ја поврзува централниот плоштад Рестаурадорес со познатиот кварт Баиро Алто. Властите потврдија дека меѓу загинатите има и странски туристи, но нивната националност сè уште не е официјално објавена.
Градоначалникот на Лисабон, Карлос Моедас, по посетата на повредените во болница изјави дека градот минува низ „еден од најтешките моменти во поновата историја“. Претседателот Марсело Ребело де Соуза, пак, упати сочувство до семејствата и најави дека државата ќе ја утврди целосната одговорност за трагедијата.
#ALERTA Se descarriló el Funicular de Lisboa, el Elevador da Glória, que realiza un recorrido por la zona vieja; obligado al viajar a Portugal. Al menos 15 muertos y 18 heridos. Con mas de 100 años de historia, no le daba mantenimiento el municipio. Turistas, muchas víctimas pic.twitter.com/7ou9NYCppb
— Víctor Sánchez Baños (@vsanchezbanos) September 3, 2025
Истрагата за причините е во тек и во неа се вклучени повеќе институции – управувачката компанија „Карис“, Националниот орган за безбедност во сообраќајот и криминалната полиција. Од „Карис“ тврдат дека жичницата редовно била подложувана на инспекции, но очевидци изјавиле дека пред судирот со зграда на стрмната улица најверојатно дошло до дефект на сопирачките.
На снимки споделени на социјалните мрежи се гледа целосно превртено и оштетено возило во препознатливата жолта боја, а сведоци раскажуваат дека неколку патници биле извлечени од урнатините со помош на спасувачките екипи.
Жичницата „Глорија“, која работи веќе 140 години, е еден од симболите на Лисабон и претставува омилена атракција за туристите.
Трагедијата предизвика и меѓународни реакции. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и шпанскиот премиер Педро Санчез испратија пораки на поддршка и солидарност со португалскиот народ.
-
Хроника16 часа
Вчера утро на магистралниот пат Кичево-Охрид се случила трагична сообраќајка каде животот го загуби младо момче од кичевско
-
Кичево18 часа
Денес се одбележува 82 години од најкрвавата битка кај с.Кленоец кичевско, додека на денешен ден загинал и Јосиф Јосифовски-Свештарот
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за понеделник (6 октомври)
-
Временска прогноза1 ден
Од утре повторно дождливо време, додека на планините и планинските превои не е изклучена можноста за нов снег
-
Хороскоп7 часа
Хороскоп за вторник (7 октомври)
-
Македонија13 часа
Од вечерва горивата со намалена цена за литар