На денешен ден

29 декември – На денешен ден

Објавено пред

6 месеци

на

декември 29, 2024

Од

Порта.мк

1800.- Роден е американскиот пронаоѓач Чарлс Гудјер, кој во 1839 година го открил процесот на вулканизација на гума. Неговиот изум придонесе за брзиот развој на индустријата за гума, особено производството на автомобилски гуми.

1809.- Роден е Вилијам Еварт Гладстон, четири пати премиер на Велика Британија во периодот од 1868 до 1894 година. Познат по своите политички и општествени реформи, тој се смета за еден од најголемите британски државници. Ги легализирал работничките синдикати во 1871 година и во 1884 година го спроведувал т.н третата парламентарна реформа.

1825 – Францускиот сликар Жак Луј Давид (Жак Луј), основач и главен претставник на класицизмот, член на Конвенцијата и дворски сликар на Наполеон I („Заклетвата на Хорас“, „Крунисувањето на Наполеон“, „Семејството Жерар“, Убиена Мара“, „Лејди Рекамје“).

1835.- Почина Филип Вишњиќ, слеп поет-вистонец, Србин од Босна, кој ги испеал сите значајни настани од Првото српско востание. Во 1815 година, Вук Караџиќ запишал многу свои песни, меѓу кои најпознати се „Почетокот на бунтот на Дахије“ и „Битката на Мисару“.

1876 - Роден е каталонскиот виолончелист и диригент Пабло Касал (Касалс), кој отвори нова ера во свирењето виолончело. Тој ја напушти Шпанија кога Франко дојде на власт и живееше во Франција и Порторико до неговата смрт во 1973 година.

1890.- Американските војници масакрираа повеќе од 200 Индијанци од Сиукс, вклучително и голем број жени и деца, во „Рането колено“ во Јужна Дакота.

1911.- Револуционерното привремено собрание го избра Сун Јат Сен (Јат) за прв претседател на Кина, ставајќи крај на монархијата по повеќе од три милениуми.

1914.- Започна битката кај Сарикамис во Првата светска војна во која многу послаба руска армија ѝ нанесе тежок пораз на отоманската војска, која загуби 77.000 од своите 95.000 војници.

1921.- Роден е Добросав (Добрица) Ќосиќ, кој се смета за еден од најголемите српски писатели од втората половина на 20 век („Поделби“, „Корени“, „Време на смртта“, „Отпадник, „Верник“, Реално и можно“). Тој беше првиот претседател на Сојузна Република Југославија од јуни 1992 до јуни 1993 година, кога беше разрешен на иницијатива на Српската радикална партија. Беше истакнат член на Сојузот на комунистите на Србија до мај 1968 година, кога влезе во конфликт со политиката на СКЈ бидејќи веруваше дека Србите се загрозени во југословенската федерација.

1940.- Германските воздухопловни сили го извршија најтешкиот напад на бомбардирање на Лондон во Втората светска војна, предизвикувајќи го британската престолнина најголемо уништување од „Големиот пожар“ во 1666 година, кога беа уништени четири петтини од градот.

1944.- Советските трупи влегле во Будимпешта за време на Втората светска војна.

1973.- Филипинскиот диктатор Фердинанд Маркос (Маркос) продолжи да владее по завршувањето на неговиот втор претседателски мандат, иако според Уставот не можеше да биде реизбран. Врз основа на вонредната состојба што ја воведе во 1972 година, тој владееше со декрет сè додека не беше соборен од власт во бунтот во 1986 година.

1981.- Умре хрватскиот писател Мирослав Крлежа, една од најзначајните личности во културните и книжевните настани на 20 век во Југославија. Од 1950 година бил раководител на Југословенскиот лексикографски институт и главен уредник на Енциклопедијата на Југославија. Неговото обемно книжевно творештво опфаќа поезија, романи, раскази, драми и есеи („Хрватскиот бог Марс“, „Враќањето на Филип Латиновиќ“, „Господ Глембајеви“, „Во агонија“).

1989.- Чехословачкиот парламент за шеф на државата го избра чешкиот писател Вацлав Хавел, долгогодишен дисидент под комунистичкиот режим, кој помина пет години во затвор како „државен непријател“. Хавел го наследи Густав Хусак, кој поднесе оставка под притисок на јавноста.

1992.- Сојузното собрание и изгласа недоверба на првата влада на СР Југославија и го разреши Милан Паниќ, српски бизнисмен од САД, за премиер. За в.д. Паниќ беше разрешен поради конфликт со српскиот претседател Слободан Милошевиќ во врска со спроведувањето на мировната политика кон поранешните југословенски републики.

1996.- Владата на Гватемала и водачите на герилското движење потпишаа договор со кој официјално заврши последната, а потоа најдолга граѓанска војна во Централна Америка по 36 години.

1999.- Околу 130 луѓе ги загубија животите во невремето кое зафати неколку европски земји.

2001.- Авганистанските и британските војници патролираа за прв пат во Кабул, што беше проба за мировните операции.

2001.- Околу 300 луѓе загинаа, а најмалку 120 се повредени во пожар предизвикан од огномет во трговски центар во Лима, главниот град на Перу.

2004.- Умре Џери Орбах, американски актер кој се прослави со улогите на Бродвеј, во филмовите и во ТВ серијата „Закон и ред“.

2008.- Умре Владислав Лалички, југословенски сценограф и костимограф, сликар чие дело е познато во целиот свет. Лалички беше илустратор на повеќе од 500 книги, сценограф и костимограф за над 200 филмови и 500 театарски претстави, меѓу кои се култните претстави на Ателје 2012 „Драги мој лажго“, „Арсен и стара чипка“, „Кралот Иби“ , „Кафуле, судница, лудница“, „Коса“, „Чудо во Шарган“.

2010 – Владан Батиќ, правник и политичар, претседател на Христијанско-демократската партија на Србија, еден од лидерите на поранешната ДОС, пратеник во повеќе свикувања на српскиот парламент и министер за правда во Владата на Србија (2001 – 2003 година). умрел.

2013 – 18 лица загинаа, а повеќе од 40 се повредени во самоубиствен напад на железничка станица во Волгоград, во јужна Русија, во близина на нестабилниот руски регион Кавказ.

2016.- Американскиот претседател во заминување Барак Обама потпиша указ за воведување нови санкции кон Русија поради мешање во претседателските избори во САД и нареди протерување на 35 руски дипломати.

2020 – Почина модниот дизајнер Пјер Карден, еден од авторите на повоениот „нов изглед“. Тој ја отвори својата модна куќа во 1949 година, создаде футуристички стил, беше основоположник на модата за готова облека и извонреден претприемач.

2022 – Почина Пеле (Едсон Арантес до Насименто), легендарен Бразилец и еден од најдобрите играчи во историјата на фудбалот. – 1958, 1962 и 1970. година.

Тагови:29 декември На денешен ден

Следно

13 јануари (На денешен ден)

Не пропуштај

На денешен ден – 17 декември

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 25 јуни

Објавено пред

14 часа

на

јуни 25, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 25 јуни, хронолошки подредени значајни настани што се случиле низ различни години и делови на светот. Еве краток преглед на најважните случувања по категории:

🎭 КУЛТУРА И УМЕТНОСТ

1822 – Почина Ернст Хофман, германски писател и композитор. Неговата фантастична литература го инспирирала Жак Офенбах да ја создаде познатата опера „Хофманови приказни“.
1997 – Почина Жак-Ив Кусто, француски океанограф и изумител на „водните бели дробови“ (Aqualung), симбол на подводната ера.

⚔️ ВОЕНИ И ПОЛИТИЧКИ НАСТАНИ

1876 – Битка кај Литл Биг Хорн: пораз на американската војска од страна на Сиуксите предводени од Лудиот Коњ.
1950 – Започна Корејската војна, еден од најзначајните конфликти на Студената војна.
1991 – Словенија и Хрватска прогласија независност од СФРЈ, што доведе до војна во регионот.
1995 – Државен удар во Катар, при што шеикот Хамад бин Калифа Ал Тани го симна својот татко од власт.

🏛 ДИПЛОМАТИЈА И МЕЃУНАРОДНИ ОДНОСИ

1966 – Југославија и Ватикан ги обновија дипломатските односи.
1988 – Потпишана Декларацијата за односи меѓу ЕЗ и ССЕА, симболично зближување Исток-Запад.
2024 – Ален Берсе, поранешен претседател на Швајцарија, е избран за генерален секретар на Советот на Европа.

🗳 ДЕМОКРАТИЈА И ИЗБОРИ

1993 – Ким Кемпбел стана првата жена премиер на Канада.
2005 – Махмуд Ахмадинеџад избран за претседател на Иран.
2023 – Киријакос Мицотакис и неговата партија Нова демократија победија на изборите во Грција; Алексис Ципрас поднесе оставка.

🌍 КОЛОНИЈАЛИЗАМ И НЕЗАВИСНОСТ

1847 – Прогласување на независноста на Либерија, основана од ослободени американски робови.
1975 – Мозамбик стана независна држава по 477 години португалска колонијална власт.

🎤 ПОП КУЛТУРА

2009 – Смрт на Мајкл Џексон, кралот на попот, чие музичко наследство останува безвремено.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 21 јуни

Објавено пред

5 дена

на

јуни 21, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 21 јуни, хронолошки подредени значајни настани што се случиле низ различни години и делови на светот. Еве краток преглед на најважните случувања по категории:

🔱 Средновековие и рана модерна ера

1377 – Почина Едвард III, англиски крал чии претензии за францускиот престол го иницираа почетокот на Стогодишната војна.
1527 – Почина Николо Макијавели, познат по своето политичко дело „Принцот“, кое го инспирира терминот макијавелизам.
1791 – Обидот за бегство на Луј XVI и Марија Антоанета заврши со нивно апсење во Варен, што дополнително го поттикна падот на монархијата.

⚔️ Војни и револуции

1813 – Во битката кај Виторија, силите на Велингтон ја поразија француската војска – крај на француската власт во Шпанија.
1919 – Германски морнари самоиницијативно ги потопија сопствените бродови во Скепа Флоу – еден од најмасовните чин на уништување на сопствена флота.
1942 – Фелдмаршал Ромел го освои Тобрук, заробувајќи 25.000 британски војници.
1945 – Јапонските трупи се предадоа на Окинава, клучна победа за САД во Втората светска војна.
1970 – Бразил го победи Италија на финалето на СП – станува прв трикратен светски шампион.

🎓 Култура, наука и уметност

1852 – Почина Фридрих Фробел, основачот на првата градинка.
1905 – Роден Жан-Пол Сартр, водечки егзистенцијалист, Нобеловец (кој ја одби наградата).
1908 – Почина Римски-Корсаков, автор на дела како „Шехерезада“ и „Шпански каприц“.
1933 – Родена Франсоаз Саган, авторка на култниот роман „Добро утро, тага“.
1948 – „Колумбија рекордс“ ја издаде првата винилна долга плоча (LP) – револуција во музичката индустрија.

Политика и општество

1963 – Папа Павле VI беше избран; Шарл де Гол ги повлече поморските сили од НАТО.
1971 – Меѓународниот суд го прогласи владеењето на Јужна Африка над Намибија за нелегално.
1981 – Социјалистите на Митеран победија во Франција – значаен пресврт во француската политика.
1990 – Повторно отворање на берзата во Унгарија, симбол на економска трансформација.
2012 – За прв пат половина од француската влада беа жени – чекор кон родова еднаквост.

🕯️ Смрт на значајни личности

1970 – Почина Ахмед Сукарно, првиот претседател на Индонезија.
1969 – Умре Морен Коноли, првата жена која ги освоила сите 4 Гренд Слема во една година.
2001 – Почина Џон Ли Хукер, легенда на блуз музиката.
2003 – Почина Леон Урис, автор на „Егзодус“.
2000 – Почина Слободан Иниќ, политиколог и основач на Демократската партија.

⚖️ Судски и правни настани

2002 – Драгољуб Милановиќ, поранешен директор на РТС, осуден за смртта на 16 лица во НАТО бомбардирањето.
2016 – Жан-Пјер Бемба, поранешен потпретседател на Конго, осуден на 18 години затвор за воени злосторства.

🌍 Современи конфликти и трагедии

1990 – Катастрофален земјотрес во Иран, со околу 100.000 жртви.
2007 – Објавен бројот на загинати во војната во БиХ: 97.207.
2017 – Масакр во Брија (Централноафриканска Република), само ден по мировен договор.
2020 – Српската напредна партија освои доминантно мнозинство на изборите во Србија.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 3 јуни

Објавено пред

3 недели

на

јуни 3, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 3 јуни, хронолошки подредени значајни настани што се случиле низ различни години и делови на светот. Еве краток преглед на најважните случувања по категории:

Политика и војни
1808 – Роден е Џеферсон Дејвис, претседателот на Конфедерацијата во американската Граѓанска војна.

1818 – Британија ја завршува последната војна против Маратите, зацврстувајќи ја својата контрола над Индија.

1940 – Завршува евакуацијата од Денкерк, еден од најважните настани во Втората светска војна.

1999 – Слободан Милошевиќ го прифаќа мировниот план за Косово, што доведува до прекин на НАТО-бомбардирањата.

Култура и уметност
1875 – Умира Жорж Бизе, автор на операта Кармен.

1899 – Умира Јохан Штраус Младиот, познат по валцерите и оперетите.

1924 – Умира Франц Кафка, чија литература имаше длабоко влијание во 20 век.

1926 – Роден Ален Гинсберг, битнички поет, автор на Howl.

2009 – Почина Коко Тејлор, „кралицата на блузот“.

2016 – Почина Мухамед Али, шампион во бокс и симбол на борбата за човекови права.

Наука и технологија
1965 – Едвард Вајт станува првиот Американец што „прошетал“ во вселената.

1973 – Совјетскиот авион Туполев 144 се урива за време на аеромитинг.