На денешен ден

На денешен ден – 1 јули

Објавено пред

4 години

на

јули 1, 2021

Од

Порта.мк

1569 година – Создаден е Сојузот на Лублин, обединувајќи ги Литванија и Полска. Со поделбата на Полска во 1795 година, поголемиот дел од Литванија и припаѓаше на Русија.

1804 година – Роден е францускиот писател Georgeорџ Санд, претходник на феминизмот, автор на сентиментални, социјални и рурални романи и приказни („Индијана“, „Лили“, „ondаволско езерце“, „Мајстори трубачи“, „Приказната за мојот живот“) . Таа, исто така, остави обемна преписка и мемоари.

1835 година – Во Пешта излезе првиот број на „Српска народна листа“ на илустрираниот литературен неделник на Србите во Унгарија, инициран од публицистот и уредник на „Хроника“ на Матица Српска, Теодор Павловиќ. Трудот беше објавен со кратки прекини до 1848 година.

1839 година – Умре турскиот султан Махмуд Втори, последниот владетел на османлиското освојување. Тој дојде на власт во 1808 година и со реформи се обиде да го запре падот на Отоманската империја. Тој спроведе реформи во армијата според европскиот модел и ги укина јаничарите. Тој признал проширена автономија на Србија (хатишериф од 1830 година).

1860.- Умре американскиот индустријалец Чарлс Гудјер.Во 1839 година тој го откри процесот на вулканизација од гума, што придонесе за брзиот развој на индустријата за гума, особено за производство на автомобилски гуми.

1867 година – Онтарио, Квебек, Нова Шкотска и Newу Бранзвик прогласија федерална унија на Канада, на која му е доделен статус на власт со „Северноамериканскиот закон“ на британскиот парламент.

1872 година – Роден е францускиот инженер и пилот Луис Блериот, основач на француската авијација. Тој беше првиот што прелета преку Ла Манш во 1909 година.

1876 година – Умре рускиот револуционерен анархист Михаил Александрович Бакунин. Поради ширењето на либералните идеи, рускиот Сенат го лиши од благородни титули во 1844 година и го осуди на затвор во Сибир, од каде успеа да избега во Западна Европа, каде што ги продолжи своите револуционерни активности.

1887 година – Првата астрономска и метеоролошка станица во Србија, организирана од професорот на Големата школа Милан Недеjковиќ, започна со работа во неговата куќа во Врачар, Белград. Во 1902 година, тој започна да ја објавува првата општа временска прогноза.

1896 година – Умре американската писателка Хариет Елизабет Бичер Стоу.

1902 година – Роден е германскиот филмски режисер Вилијам Вајлер, добитник на Оскар за „Госпоѓа Минивер“, „Бен Хур“ и „Најубавите години од нашите животи“. Тој се прослави и со филмовите „Мали лисици“, „Кери“, „Одмор во Рим“. 1921 година – На таен состанок во Шангај, Комунистичката партија на Кина е основана и ја презема власта во 1949 година.

1921 година – Вакцината против ТБ прво се администрира на деца. 1942 година – Германските трупи во Втората светска војна по осуммесечна опсада го окупираа Севастопол, најважното руско црноморско пристаниште на полуостровот Крим.

1946 година – Атомска бомба на САД е тестирана на Атол на бикини во Пацификот.

1960 година – Гана стана република, со првиот претседател Кваме Нкрума.

1961.- Роден е американскиот атлетичар Карл Луис, еден од најуспешните спортисти на 20 век. Освои четири златни медали на Олимписките игри во 1984 година.

1962. година – Африканската Република Руанда и Кралството Бурунди се здобија со независност, бидејќи Генералното собрание на ООН ја подигна контролата над двете земји во февруари.

1966 година – се одржа Брионискиот пленум на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Југославија, на кој Александар Ранковиќ, потпретседател на СФР Југославија и Светислав Стефановиќ, федерален секретар за внатрешни работи, беа отстранети од раководството на партијата, што значи и отстранување од државните функции. Како одговорни за работата на Службата за државна безбедност, тие се обвинети за прислушување на претседателот на СФРЈ, Јосип Броз Тито и за шовинистичката политика кон Албанците на Косово.

1974.- Умре аргентинскиот генерал и политичар Хуан Доминго Перон (Хуан), основач на движењето Перонистички. Како претседател на Аргентина (1946-55 и 1973-74), тој владееше автократски, потпирајќи се на војската, синдикатите и исклучителната популарност на неговата сопруга Ева, која го замени како претседател.

1991 година – На состанокот во Прага, источноевропските лидери го укинаа воениот сојуз Варшавскиот пакт, основан во 1955 година.

1994 година – Лидерот на палестинската ослободителна организација Јасер се врати во Палестина по 27 години во егзил.

1997 година – Хонг Конг е вратен во Кина како посебен административен регион по 150 години под англиска власт.

1999 година – Умре политичарот од Јужна Родезија Jошуа, борец против расистичкото бело правило во јужна Родезија (Зимбабве) и лидер на движењето за независност (1950-70). Тој го формираше Патриотскиот фронт со Роберт Мугабе.

2000 година – По состанокот на шефовите на држави во Пјонгјанг (13-15 јуни), претставниците на двете Кореи потпишаа договор за повторно обединување на семејствата кои биле разделени скоро половина век поради војната.

2000 година – Најдолгиот мост на светот што ги поврзува Шведска и Данска е отворен за сообраќај. 2001 година – Пронајден е масакр врз 27 тела во Ачех, Индонезија. За време на сепаратистичката војна на бунтовниците, членови на Движењето за ослободување на Ацех, над 870 луѓе се убиени на тоа место од средината на 1970-тите.

2002 година – Соединетите држави официјално го одбележаа започнувањето на Постојаниот меѓународен трибунал за воени злосторства, што го оспоруваат Соединетите држави. Тој суд беше основан на 17 јули 1998 година во Рим и со почетокот на неговата работа, Римскиот статут беше ратификуван од 86 држави, вклучително и СРЈ. 2003 година – САД ја откажаа воената помош за околу 50 земји, вклучително и Србија и Црна Гора. Тие земји не потпишаа билатерален договор со Вашингтон за неекстрадиција на американски граѓани до Меѓународниот кривичен суд во Хаг до одреден рок.

2007 година – почина во Калифорнија, Милан Оклопџиќ (59), автор на романи, претстави и сценарија („Видео“, „Метро“, „Без коњ“, „CA Blues“). 2009 година – американски актер со српско-чешко потекло Карл Малден (Младен Секуловиќ), познат по улогите во филмовите „Трамвај наречен желба“, „На доковите на Newујорк“, „Кој е закопан во мојот гроб“ и сериите „ Улици на Сан Франциско “и„ Западно крило “.

2012 година – Олафур Рагнар Гримсон е реизбран за претседател на Исланд, по петти пат по ред, што го прави најдолг на функцијата во исландската историја. Силно критикуван по финансиската криза, Гримсон ја врати поддршката од своите сограѓани со отфрлање на договорот што ќе ги оптоварува даночните обврзници на неговата земја за пет милијарди долари.

2013 година – Хрватска стана 28-та полноправна членка на Европската унија. 2014 година – Новиот свикување на ирачкиот парламент влезе во блокада по помалку од два часа работа, бидејќи пратениците на малцинските сунити и Курди ја напуштија салата, што спречи формирање на нова влада што требаше да го зачува единството на земјата против офанзивата на сунитските екстремисти. Според Обединетите нации, повеќе од 2.400 луѓе биле убиени во судирите во Ирак во текот на јуни.

2014 година – Германскиот социјалдемократ Мартин Шулц е реизбран за претседател на Европскиот парламент.

2018 година – Главната железничка станица во центарот на Белград престана да работи по 134 години.

Тагови:1 Јули На денешен ден

Следно

На денешен ден – 2 јули

Не пропуштај

На денешен ден – 30 јуни

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

6 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.