На денешен ден
На денешен ден (14 септември)

1219.- Прогласена е автокефалноста на Српската православна црква, која ја постигна Сава Немањиќ, тогашниот прв српски архиепископ, со седиште во манастирот Žижа, под римскиот (византиски) цар Теодор I Ласкарис и никејскиот патријарх Маноел I Харитопулус. Во 1346 година, цар Душан ја подигнал српската црква на ранг на патријаршија. 1262 година – Кралот Алфонсо од Кастилија го зазеде пристаништето Кадиз на атлантскиот брег, со што заврши пет -вечната окупација на Мавританците на градот.
1321.- Умре Данте Алигиери, најголемиот италијански поет.Во својата работа, тој ја синтетизира средновековната култура и навестува нов дух што ќе се афирмира во ренесансата. Тој исто така беше прозаист, теоретичар на книжевност, филозоф и политичар. Неговата „Божествена комедија“ се смета за едно од најзначајните дела во светската литература.
1812.- Француските трупи под Наполеон Бонапарта влегле во Москва, која била запалена од Русите во повлекување.
1829.- Потпишан е нуклеарен мировен договор со кој се става крај на Руско -турската војна. Врз основа на мирот во Одрин во 1830 година, Србија доби хетишериф за самоуправа и независност на Грција.
1852.- Умре англискиот фелдмаршал Артур Велесли Велингтон.Тој стана познат по победата над Наполеон во 1815 година во Ватерло.
1852 година – Роден е српскиот писател Симо Матавуj, член на Српската кралска академија, еден од најистакнатите претставници на српскиот реализам („Бакоња фр Брне“, „Ускок“, збирки раскази „Од крајбрежниот живот“, „Од море и планини “,„ Белградски приказни “).
1860.- Во Белград умре српскиот принц Милош Обреновиќ, водач на Второто српско востание од 1815 година. Тој освои автономија за Србија во 1830 година, а за себе наследната титула принц. Тој бил соборен во 1839 година, но се вратил на српскиот престол во 1858 година.
1911.- Рускиот премиер Петар Аркадиевич Столипин е смртно ранет во обид за атентат врз театар во Киев. Починал четири дена подоцна.
1927.- Исидора Данкан, позната американска танчерка, која се смета за основач на модерниот балет, умре во Ница кога шамијата што ја носеше околу вратот се заплетка во тркалата на отворениот автомобил што го возеше.
1930.- Национал -социјалистичката партија на Адолф Хитлер стана втората по големина партија во германскиот парламент (Рајхстаг).
1937.- Умре чешкиот државник и филозоф Томаш Гариге Масарик, професор на Универзитетот во Прага. Основач и идеолог на либералната Чешка народна партија (1900-2020), која се бореше за автономија на Чешка во рамките на Австро-Унгарија. Тој беше првиот претседател на Чехословачка од 1918 до 1935 година.
1939.- Хеликоптерот „ВС -300“ на рускиот дизајнер Игор Иванович Сикорски, кој емигрирал во Соединетите држави, го направи својот прв успешен лет.
1959.- Советскиот Луна 2 е првото вселенско летало што слетало на Месечината.
1960.- Во Конго беше извршен воен удар под полковник Josephозеф Мобуту, а премиерот Патрис Лумумба беше ставен во домашен притвор во Леополдвил.
1960.- Состанокот на претставници на земјите производители на нафта во Багдад ја основа Организацијата на земјите извознички на нафта (ОПЕК).
1975.- Во Амстердам, невработен наставник го пресече „Ноќен часовник“, една од најскапоцените слики на Рембрант, со кујнски нож.
1982 – Еден ден по сообраќајна несреќа, почина принцезата Грејс од Монако (Грејс), поранешна американска филмска актерка Грејс Кели, која освои Оскар за улогата во „Провинциски“.
1982.- Во експлозија на бомба во близина на седиштето на Христијанската партија Фаланж во источен Бејрут, загина либанскиот претседател Башир Гемајел и 20 други лица.
1992.- Советот за безбедност на ОН усвои резолуција за зголемување на бројот и проширување на мандатот на меѓународните мировни сили во Босна и Херцеговина (УНПРОФОР).
1996.- Камбоџанскиот крал Нородом Сиханук му даде амнестија на еден од водачите на Црвените Кмери, Јенг Сари, за неговата улога во „полето на смртта“ (1975-78), кога меѓу еден милион и два милиони луѓе беа убиени во Камбоџа.
1996.- Во Босна се одржаа првите општи избори по потпишувањето на Дејтонскиот мировен договор во декември 1995 година. Победија три национални партии, Срби, Хрвати и Муслимани, предводени од нив за време на вооружениот конфликт три и пол години.
2001.- Американскиот Сенат усвои резолуција со која се овластува претседателот Georgeорџ В. Буш да ги „преземе сите потребни и соодветни мерки“ во врска со терористичките напади на 11 септември. Претседателот Буш одобри мобилизација на 50.000 резервисти.
2001.- Ахмад Шах Масуд, легендарниот командант на авганистанските герилци во борбата против Талибанците, почина од повреди во самоубиствен бомбашки напад на 9 септември.
2003.- На референдум во Шведска, граѓаните гласаа против пристапувањето на земјата во Европската монетарна унија, додека Естонија гласаше на референдум за нејзиниот влез во ЕУ истиот ден.
2007.- Со масовното повлекување на депозитите од малата британска банка „Северна Рок“, што беше прв таков случај во таа земја по 150 години, започна големата светска финансиска криза, која траеше со години.
2009.- Хашкиот трибунал ја осуди Флоренс Хартман, поранешна претставничка на главното обвинителство на тој суд, Карла дел Понте, на парична казна од 7.000 евра, за непочитување на судот, за објавување на две доверливи судски одлуки од судењето против Слободан Милошевиќ.
2009.- Холивудскиот актер Патрик Свејзи, најпознат по улогите во „Валкан танц“ и „Дух“, почина на 57 -годишна возраст.
2012 – Десетици илјади муслимани демонстрираа низ Блискиот Исток и Азија против филмот произведен во Соединетите држави, кој се смета за антиисламски. Филмот „Невиноста на муслиманите“ е снимен од непознат автор под псевдонимот Сем Василиј, а протести избија кога делови од филмот беа објавени на Интернет.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 2 септември

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🛡️ Воени битки и борби
-
31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
-
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
-
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
-
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.
📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки
-
1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
-
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
-
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
-
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
-
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
-
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
-
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
-
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
-
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.
✈️ Откритија, истражувања и летови
-
1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.
✊ Протести и демонстрации
-
1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
-
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.
⚰️ Смртни случаи на познати личности
-
1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
-
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
-
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
-
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
-
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
-
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
-
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
-
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
-
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
-
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 1 септември

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
🕊️ Смрт и загуби
-
1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
-
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
-
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
-
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
-
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.
⚔️ Војни и конфликти
-
1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
-
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
-
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
-
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
-
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
-
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
-
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
-
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.
🌍 Политички и државни настани
-
1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
-
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
-
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
-
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
-
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
-
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
-
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
-
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
-
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.
🌋 Природни катастрофи
-
1923 – Земјотрес во Јапонија: уништени Јокохама и дел од Токио, 142.000 жртви.
-
1962 – Земјотрес во северозападен Иран, 12.000 жртви.
🎭 Култура, наука и спорт
-
1972 – Боби Фишер го победил Спаски и станал светски шампион во шах.
-
Спорт19 часа
(ФОТО) Кичевски „ФК Напредок“ ги наполни трибините со љубители на фудбалот, а играчите им возвратија со победа за почеток на сезоната
-
Спорт1 ден
„ФК Напредок“ денес на домашен терен го игра првиот натпревар од новата сезона, ве повикуваме сите на градски како во старите добри времиња
-
Хороскоп2 дена
Хороскоп за недела (14 септември)
-
Хороскоп17 часа
Хороскоп за понеделник (15 септември)
-
Магазин1 ден
Microsoft потсетува: Остануваат само 30 дена…
-
Магазин1 ден
iOS 26, iPadOS 26, watchOS 26 и macOS 26 пристигнуваат на 15 септември – компатибилни уреди и нов дизајн
-
Временска прогноза6 часа
Од денес ќе дува засилен ветер од северен правец, додека времето ќе биде стабилно
-
Македонија3 часа
Од ноќеска цените на горивата се намалуваат