На денешен ден

На денешен ден – 15 јуни

Објавено пред

4 години

на

јуни 15, 2021

Од

Порта.мк

1215 година – Под притисок на благородништвото, кралот Јован од Англија ја прифаќа Магна Карта Либертатум, темелот на државата, симбол на борбата против апсолутизмот и еден од најважните документи во британската и европската уставна историја.

1467 година – Умре Филипе Ле Бон, војводата од Бургундија, основач на Бургундија, држава која е ривал на Франција во 15 век и припаѓа на Франција во 1678 година.

1520 година – Папата Лав X (Лав) го екскомуницира Мартин Лутер со бик осудувајќи ги тезите на Лутер за попустливост, догми и организација на Католичката црква. Во 1517 година, Лутер ги закова идеите за реформа на Црквата систематизирани во 95 тези на вратите на дворската црква во Виртемберг, означувајќи го почетокот на расколот на католичка Европа.

1843 година – Роден е норвешкиот композитор, пијанист и диригент Едвард Хагеруп Григ, кој инспириран од националниот фолклор ја афирмира норвешката музика во светот („Пер Гинт“, „Лирски парчиња“).

1862 година – Турски војник убил српско момче на фонтаната Шукур во Белград, предизвикувајќи конфликти во градот. Турците тогаш ја напуштија белградската тврдина, каде што беше нивниот гарнизон, и го бомбардираа Белград.

1882 година – Роден е генералот и државник Јон Антонеску, диктатор на романската прогерманска влада во Втората светска војна. Тој ја воведе Романија во Тројниот сојуз и се приклучи на нападот на СССР во 1941 година. Тој беше осуден на смрт и погубен во 1946 година како воен злосторник.

1903 година – По атентатот на Александар Обреновиќ во државниот удар во мај, српскиот парламент го избра Петар Карашорчевиќ за крал на Србија. За време на неговото владеење, парламентаризмот беше зајакнат и економскиот и културниот развој на земјата се забрза. Тој се повлече од власта на 22 јуни 1914 година, а неговиот втор син Александар доби кралска власт.

1904 година – Повеќе од илјада луѓе, претежно жени и деца, умреле во близина на Newујорк во пожар на бродот „Генерал Слокам“.

1907 година – Започнува Втората мировна конференција во Хаг, на која 44 држави, вклучително и Србија и Црна Гора, усвојуваат 13 конвенции за воените закони и обичаи („Хашки конвенции“). Четвртата конвенција го основаше Постојаниот арбитражен суд во Хаг.

1919 година – Англиските пилоти Артур Браун и он Алкок го завршија својот прв директен лет преку Атлантикот.

1920 година – Еден од основачите на безжична телеграфија, италијанскиот инженер Гугелјемо Маркони, го емитуваше првото музичко радио емитување во Англија. Тоа беше песна на австралиската оперска пејачка Нели.

1940 година – Германските трупи ја пробија линијата Магинот кај Седан. Овој утврден систем долг 360 километри, изграден од Французите помеѓу двете светски војни долж границата со Германија, се сметаше за ремек-дело на градежништвото и утврдувањето.

1969 година – По повлекувањето на Шарл де Гол од политичката сцена, Presidentорж Помпиду е избран за претседател на Франција.

1975 година – Југословенските кошаркари станаа европски шампиони победувајќи ја репрезентацијата на СССР во Белград.

1977. година – Адолфо Суарез и неговата коалиција Демократски центар победија на првите слободни избори во Шпанија по смртта на Франциско Франко, кој диктаторски управуваше од 1939 година.

1982 година – аргентинските сили на Фокландските острови се предадоа на Британците. Со тоа заврши војната во која загинаа околу 1.000 луѓе.

1988 година – Пакистанскиот претседател Зија, Хак објави дека исламскиот шеријатски закон ќе стане врховен закон во Пакистан.

1992 година – Писателот Добрица Cosосиќ е избран за прв претседател на СР Југославија. Ден претходно американскиот бизнисмен Милан Паниќ беше избран за прв премиер на новоформираната држава.

1992 година – За прв пат по Втората светска војна, јапонскиот парламент одобри распоредување војници во странство.

1994 година – Израел и Ватикан воспоставија целосни дипломатски односи, потврдувајќи го договорот за меѓусебно признавање и помирување по вековниот конфликт меѓу Евреите и католиците.

1995 година – Советот за безбедност на ООН донесе резолуција за проширување на силите на ООН во БиХ, со 12.000 француски, британски и холандски војници. Русија и Кина беа воздржани.

1996.- Умре американската пејачка Ела Фицџералд, „џез кралица“, позната по своите музички „скејт“ дијалози со големите џез музичари Армстронг, Елингтон и Бејси.

2000 година – Во обид за атентат во Будва, Црна Гора, Вук Драшковиќ, лидер на Српското движење за обновување, една од најголемите српски опозициски политички партии во тоа време, беше лесно ранет.

2000 година – Римокатоличкиот владика Аугустин Мисаго беше ослободен откако беше ослободен за соучесништво во масакрот над повеќе од половина милион Руанда во 1994 година и геноцид.

2001 година – Шангај Пет – Кина, Русија, Казахстан, Киргистан и Таџикистан ја именуваа групата Шангајска организација за соработка (СЦО), регионална организација која се бори против исламскиот милитаризам.

2003 година – Ватерполо репрезентацијата на Србија и Црна Гора освои златен медал на Европското првенство во Словенија.

2006 година – Српската влада ја призна Република Црна Гора, 12 дена по прогласувањето на својата независност.

2008 година – Претседателот на Косово, Фатмир Сејдиу, официјално објави нов устав со потпишување на указ за прогласување на 41 закон. Република Србија не го прифати Уставот на Косово како правен факт.

2010 година – Умре актерот Беким Фехмиу, starвезда на југословенскиот филм, познат по улогата во филмот „Собирачи на пердуви“. Тој престана да дејствува во 1987 година во знак на протест против „антиалбанската хистерија“.

2012 година – Судот за воени злосторства во Сараево осуди четворица поранешни припадници на армијата на босанските Срби – Станко Којиќ, Франк Кос, Зоран Гороња и Властимир Голијан – на 142 години затвор за учество во масовната егзекуција на Бошњаците од Сребреница.

2013 година – Во Тјентиште беше одбележана 70-годишнината од битката кај Сутјеска во присуство на ветерани и антифашистички организации од Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина, Хрватска и Словенија.

2014 година – Новиот претседател на Словачка, Андреј Киска, 51-годишен милионер и филантроп без политичко искуство, официјално ја презеде должноста. Киска е четвртиот претседател на Словачка од распадот на Чехословачка во раните 90-ти.

Тагови:15 јуни Porta.mk На денешен ден

Следно

На денешен ден – 16 јуни

Не пропуштај

На денешен ден – 14 јуни

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

1 месец

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

1 месец

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 месеци

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.