На денешен ден
На денешен ден: 16 декември
1653.- Водачот на англиските парламентарци во Граѓанската војна против монархистите, Оливер Кромвел, е прогласен за доживотен господар заштитник на Англија, Шкотска и Ирска.
1773.- Незадоволни од високите увозни давачки и британското колонијално владеење, група американски колонисти преправени како Индијанци фрлиле кутија чај од британски брод во пристаништето во Бостон. Овој настан, подоцна наречен „Бостонска чајна забава“, навестуваше Американската револуционерна војна која започна во 1775 година.
1775.- Родена е англиската писателка Џејн Остин, чие дело е класифицирано како писателка со „голема традиција“ на почетокот на 20 век. Тој се смета за најчитан романсиер меѓу авторите кои пишувале пред викторијанскиот период („Разум и чувствителност“, „Гордост и предрасуди“, „Парк Менсфилд“, „Ема“, „Обатија Нортангер“, „Убедување“).
1835.- Голем пожар во Њујорк уништи 600 згради.
1838.- За време на Големата миграција, Бури, бегајќи од британската колонијална власт, се судриле со племето Зулу и убиле 3.000 членови на јужноафриканското племе во битката кај крвавата река.
1859.- Умре германскиот филолог Вилхелм Грим, кој и неговиот брат Јакоб ги собраа и објавија познатите детски приказни и бајки. Со својот брат работел и на истражување на германскиот јазик, фолклор и култура, а самиот ги проучувал спомениците на старогерманскиот јазик.
1885.- Во Сараево почна да излегува српското книжевно списание „Босанска вила“, кое беше високо ценето во босанските книжевни кругови. Лансиран како списание кое ќе се занимава со српското културно наследство, со текот на времето прерасна во угледен весник во кој соработуваа истакнати писатели од сите националности, како и писатели надвор од Босна и Херцеговина. До 1887 година го уредувал Никола Шумоња, а потоа до забраната на 15 јуни 1914 година Никола Кашиковиќ.
1916.- Убиен е рускиот монах и авантурист Григориј Распутин. Тој беше убиен од група офицери за да се спаси угледот на монархијата.
1917.- Роден е англискиот писател Артур Чарлс Кларк, популаризирач на астронаутиката и автор на познати научно-фантастични романи, од кои најпознати се „2001: Одисеја во вселената“, „3001: последната одисеја“, „Крајот на детството“.
1920.- Во еден од најтешките земјотреси во кинеската провинција Гансу загинаа околу 180.000 луѓе.
1921.- Умре францускиот композитор Камил Сент Саенс, виртуоз на пијано и диригент, еден од основачите на Националното друштво за музика. Неговиот огромен опус опфаќа музички дела од секаков вид, од кои најпознати се операта „Самсон и Далила“ и композицијата за камерниот ансамбл „Карневал на животните“.
1931.- Умрел српскиот историчар и свештеник Димитрије Руварац, професор и ректор на Карловачката богословија, од 1882 година, архимандрит на манастирот Гргетега. Воспоставува критичка школа во српската историографија, воведувајќи го филолошкиот метод во анализата на историските извори. Автор е на бројни дискусии и студии („Преглед на домашни извори на старата српска историја“).
1934.- Првиот белградски патен мост преку Сава наречен „Земунскиот мост на крал Александар“ е пуштен за сообраќај. Бил кренат во воздух во април 1941 година, а бил изграден на местото на висечкиот мост во 1957 година, неофицијално наречен „Бранковиот мост“.
1944.- Сојузниците ги пробиле сојузничките одбранбени линии во Ардените за време на Втората светска војна, ги изненадија американските сили и започнаа контраофанзива на Западниот фронт.
1944.- Американскиот џез-музичар Глен Милер загина во авионска несреќа над Ла Манш.
1949.- Водачот во борбата за независност, Ахмед Сукарно, е избран за прв претседател на Индонезија по стекнувањето независност од Холандија.
1966.- На предлог на Велика Британија, Советот за безбедност на ОН едногласно изгласа економски санкции против режимот на белото малцинство во Родезија.
1971.- Пакистанските трупи им се предале на индиската армија и на Ослободителната војска на Источен Бенгал. Ова го заврши индо-пакистанскиот конфликт и ја зачува независноста на новосоздадената држава Бангладеш, која беше прогласена во март 1971 година.
1993.- Шест земји-членки на Европската унија (Британија, Германија, Франција, Италија, Холандија и Данска), и покрај противењето на Грција, ја признаа Република Македонија.
1995.- Советот за безбедност на ОН ги овласти силите на НАТО да ги преземат мировните операции во Босна. Ова ја заврши мисијата на УНПРОФОР и создаде правни услови за НАТО да започне мисија за следење на спроведувањето на мирот во Босна (ИФОР).
1997.- На судењето во Приштина, 15 косовски Албанци обвинети за тероризам и припадност на илегалната организација „Ослободителната војска на Косово“ беа осудени на затвор од четири до 20 години.
2001.- Првиот американски брод од 1962 година, кога САД воведоа ембарго против Куба, пристигна во пристаништето во Хавана, со околу 500 тони замрзната храна.
2003.- Швајцарскиот парламент усвои резолуција со која убивањето на Ерменците во Отоманската империја за време на Првата светска војна се изедначува со геноцид.
2004.- Уставниот суд на Романија го потврди изборот на Трајан Басеску за претседател на Романија, на местото на Јон Илиеску.
2008 – 120 тамилски бунтовници и 25 војници загинаа во борбите во северна Шри Ланка. Тамилските тигри се Хиндуси и од 1972 година се борат за независност во северниот и североисточниот дел на Шри Ланка, земја во која 75 отсто од населението се будисти. Се проценува дека за време на тридеценискиот конфликт загинале околу 70.000 луѓе.
2012 – На парламентарните избори во Јапонија победи конзервативната Либерално-демократска партија со цврста националистичка политика во услови на заладени меѓусоседски односи со Кина. Островите, кои Јапонија ги нарекува Сенкаку и Кина Диаоју, се во центарот на долготрајниот територијален спор што ескалираше во средината на септември кога Токио национализираше дел од тие острови во Источното Кинеско Море.
2014.- Во терористички напад на училиште во Пешавар, Пакистан, загинаа 148 деца, наставници и сите седум напаѓачи. Нападот траеше речиси седум часа и беа ранети повеќе од 120 ученици и наставници.
2016 – Од почетокот на годината загинале или исчезнале 7.189 мигранти и бегалци, од кои повеќето (70 отсто) се обидувале да го преминат Средоземното Море, објави Меѓународната организација за миграција (ИОМ).
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за четврток (6 ноември)
-
Технологија1 денКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Временска прогноза2 денаЗа зимата 25/26 прогностичките модели укажуваат повеќе снег, но во просек за некој степен потопло време за разлика од претходно, информира Попоски
-
Хороскоп24 часаХороскоп за петок (7 ноември)
-
Култура9 часаУтре е „Митровден“, се вели дека од денот започнува зимата. Честита домашна слава и именден до сите домаќини!
-
Македонија8 часаСВР Охрид: Зачестија лажни телефонски јавувања за изнуда на пари за наводно случени сообраќајни незгоди, апел до граѓаните да не наседнуваат на такви телефонски повици
-
Македонија1 денАвтомобил удри велосипедист од Гевгелија, кај велосипедистот констатирана алкохолизирана состојба
-
Магазин1 денGoogle воведува проверка на возраста во Play Store: што значи ова за корисниците?
