На денешен ден
На денешен ден – 17 мај
1102 година – Првиот унгарски крал на династијата Арпадовиќ беше крунисан во Биоград за крал на Хрватска и Далмација.
1395 година – Умре Марко Краjeевиќ, најстариот син и наследник на кралот Вукашин, најпопуларната личност во српските народни песни. Според несигурни податоци, тој починал како турски вазал во борбата против влашкиот војвода Мирче во Ровин. Во народните песни тој е идеализиран како модел на херојство и како заштитник на сиромашните од угнетување и насилство.
1510 година – Умре италијанскиот сликар Сандро Ботичели. Неговите дела „Пролет“ и „Раѓање на Венера“ се сметаат за олицетворение на ренесансниот дух. По наредба на Лоренцо Медичи, тој беше првиот италијански сликар кој направи илустрации за „Божествената комедија“ на Данте
1749 година – Роден е англискиот лекар Едвард enенер, пронаоѓач на вакцината за сипаници.
1814 година – Норвешка прогласи независност од Шведска и донесе нов устав.
1838 година – Умре Морис де Талејран, француски свештеник и политичар Морис, Талејран, Перигорд, еден од највештите дипломати во историјата. Благодарение на неговата вештина, Франција, иако поразена страна, успеа да ги задржи границите од 1792 година на Конгресот во Виена (1814-15).
1861 година – Томас Кук го организира првиот туристички „договор за пакети“ во светот, шестдневно патување од Лондон до Париз.
1866 година – Роден е францускиот композитор и пијанист Ерик Сати, автор на „Гимнапедија“. Тој се прослави по скандалот што го предизвика изведувајќи го балетот „Парада“ на текстот на Кокто и со сценографијата на Пикасо, кој беше прикажан во 1916 година како „кубистички манифест“.
1900 година – Роден е иранскиот верски водач ајатолахот Рухолах Хомеини. Тој се врати во Иран од егзил во 1979 година откако Шах Реза Пахлави беше симнат од власт во „Исламската револуција“, воспостави теократска диктатура и управуваше со Иран сè до неговата смрт во 1989 година.
1903 година – Црковниот имот е национализиран во Шпанија, а црковните училишта се укинати.
1906.- Роден е хрватскиот пејач Зинка Кунц, шампион на Загребската опера (1928-36) и солист на Метрополитен опера (1937-66).
1917.- Во Ница умре српскиот војвода Радомир Путник, славен воен водач во Балканските војни и Првата светска војна. Тој го предводеше повлекувањето на српската армија во 1915 година и успеа да ги спречи намерите на Германската врховна команда да ја опколи и уништи.
1939 година – Шведска, Норвешка и Финска го отфрлија предлогот на Хитлер за потпишување пакт за неагресија. Пактот го потпишаа Данска, Естонија и Литванија.
1940 година – Нацистичките германски трупи влегоа во Брисел за време на Втората светска војна.
1946. година – Премиерот на Романија, Митри Антонеску, е осуден на смрт и погубен за соработка со германските нацисти.
1949 година – Велика Британија ја призна независноста на Република Ирска и ја потврди поврзаноста на Северна Ирска со Велика Британија.
1954 година – Врховниот суд на САД оспори регулатива од 1896 година дека образованието треба да биде „одвоено, но еднакво“, со што формално се отфрла расната сегрегација во системот на јавните училишта.
1965 година – Првата колор ТВ-програма е пренесена од Велика Британија во САД. Тоа беше емитување на емисијата на американската ТВ мрежа Ен-Би-Си „Нов поглед на Стара Англија“ преку американскиот комерцијален телекомуникациски сателит „Рана птица“.
1973 година – Специјалниот комитет на американскиот Сенат започна истрага за аферата Вотергејт, во која приврзаниците на републиканците се обвинети за упад во седиштето на Демократската партија пред да ги шпионираат претседателските избори во 1972 година. Администрацијата на тогашниот претседател на САД, Ричард Никсон, беше обвинета за попречување на истрагата, затоа беше покрената постапка за отповикување на претседателот. Никсон поднесе оставка во август 1974 година, а претседателскиот претседател го презеде тогашниот потпретседател eraералд Форд.
1974 година – Експлозија на автомобил-бомба близу центарот на Даблин, уби 32 и рани стотици.
1987 година – Ирачки воен авион Ф-И Мираж истрела две „егзотични“ ракети на американскиот воен брод Старк, кој патролирал во Заливот. Загинаа 37 морнари, а 62 беа ранети.
1997 година – Лоран Кабила влезе во Киншаса со своите војници, ја презеде власта во Заир и го смени името на земјата во Демократска Република Конго. Кабила беше убиен во обид за воен удар во јануари 2001 година, а неговиот син Josephозеф ја презеде власта.
1998 година – Членови на сепаратистичкото движење „Тамилски тигри“ извршија атентат врз Сароџини Јогесваран, градоначалник на Јафна, град во северна Шри Ланка.
1999 година – На изборите во Израел победија лидерот на лабуристите Ехуд Барак, со што заврши тригодишното владеење на премиерот Бенјамин Нетанјаху, водачот на десничарската Ликуд.
2000 година – Српската влада го презеде белградското радио и телевизија „Студио Б“ со полициски рации во редакциите. Во следните месеци, властите на различни начини ја спречија работата на независни електронски медиуми во Србија и истовремено отворија нови под државна контрола и контрола на владејачките партии.
2000 година – Во Индонезија се одржа првото судење за човекови права. Во тој процес, 24 војници и цивили беа обвинети за убиство на десетици селани во масакрот во провинцијата Асех во 1999 година.
2001 година – Сите 30 патници, вклучувајќи го и иранскиот министер за транспорт Рахман Дадман и замениците министри од неговата делегација, загинаа кога руски Јак-40 се урна во северен Иран.
2003 година – Најголемата поплава во последните 50 години, што ја погоди Шри Ланка по обилните дождови, уби 250 лица, целосно уништи околу 55 000 куќи и избрише некои села. Се проценува дека околу 150.000 луѓе останале без покрив над главата.
2004 година – Масачусетс стана првата американска држава што дозволи истополови бракови.
2006 година – Умре Си Феер, ветеран на холивудска продукција и композитор.
2009 година – По парламентарните избори во Кувајт, четири жени за прв пат ќе седнат во националниот парламент меѓу 50 пратеници. Во Кувајт во 2005 година, жените добија право на глас и да бидат избрани, а досега тие никогаш не биле пратенички.
2010 година – Официјалниот среден курс на динарот за прв пат надмина 100 динари за едно евро, што е најниска вредност од воведувањето на еврото во 2002 година.
2011 година – Британската кралица Елизабета Втора пристигна во историска посета на Ирска. Тоа е прва посета на британски монарх откако Ирска се стекна со независност од Лондон во 1922 година.
2012 година – Умре американската пејачка Дона Самер, добитничка на пет Греми награди. Таа ја обележа историјата на диско музиката со хитовите „Лоши девојки“, „Последен танц“ и „Hotешки работи“, а нејзините хитови доминираа на топ листите од седумдесеттите години на минатиот век.
2019 година – Советот на Европа усвои декларација со која на Русија и се враќа правото на глас одземено по анексијата на Крим во 2014 година.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Кичево2 денаОВР Кичево лиши од слобода жител на струшко, кај с.Другово „летал“ со 107 км/ч, на место каде дозволено е 50 км/ч максимална брзина
-
Хороскоп1 денХороскоп за четврток (13 ноември)
-
Временска прогноза20 часаПопоски: Следната седмица ќе имаме чести и обилни врнежи од дожд проследени со повремено силен јужен ветер
-
Македонија2 денаНов случај на сообраќајна несреќа помеѓу тмв и електричен тротинет во Битола, констатирани биле тешки телесни повреди
-
Хороскоп6 часаХороскоп за петок (14 ноември)
-
Магазин2 денаВашиот WhatsApp станува неосвоив – новата функција целосно ги блокира непознатите контакти
-
Здравје и убавина2 денаНаправете дома природен „Витамин Ц“ напиток
-
Магазин2 денаYouTube наградува лајкови со забавни анимации
