На денешен ден

На денешен ден – 19 јули

Објавено пред

4 години

на

јули 19, 2021

Од

Порта.мк

1427 година – починал Стефан Лазаревиќ, српски принц (1389-1402), син на принцот Лазар и принцезата Милица, вазал на турскиот султан Бајазит Први, во 1402 година, кога се пензионирал во Цариград, каде ја добил титулата деспот од Византискиот император Јован II Палеолог. По поразот на Бајазит Први кај Ангора од Монголите, тој склучил договор со унгарскиот император Сигизмунд Први, од кого ги примил Маква и Белград во 1403 година, кои ги прогласил за главен град, а во 1421 година ја наследил Зета. Преведувал од грчки јазик, го напишал посланието „Слово на убовта“. Негов подарок е манастирот Манасија.

1545 година – Бродот „Мери Роуз“, гордост на воената флота на англискиот крал Хенри VIII, потона во каналот Солент помеѓу брегот на јужна Англија и островот Вајт. Повеќе од 700 луѓе го загубија животот.

1553 година – Мери Тудор е прогласена за кралица на Англија. Омажејќи се со шпанскиот принц Филип, таа му пришла на Ватикан и ги прогонувала протестантите, поради што била наречена Мери Крвава и Мери католичка. За време на нејзиното владеење, Англија го загуби Кале (1558), нејзиното последно упориште во Франција.

1814 година – Роден е Самуел Колт, правејќи револвер наречен по него.

1834.- Роден е францускиот сликар, графичар и вајар Едгар Дега (Хилер Germермен, Дега), кој важи за еден од најдобрите карикатуристи во ликовната уметност. Виртуозноста на карикатуристот беше најдобро изразена со сликање на телото во движење („Балерина“, „Батер“, „Перална“).

1870 година – Францускиот император Наполеон III и објави војна на Прусија, со сериозни последици за Француската втора империја. Француската армија претрпе тежок пораз во битката кај Седан (2 септември), царот беше заробен и во Париз беше прогласена република.

1877 година – Се одржа првиот тениски турнир Вимблдон. Англискиот тенисер Спенсер Гор победи.

1883 година – Посмртните останки на српскиот поет Бранко Радичевиќ беа погребани на ридот Страшилово над Сремски Карловци, откако беа пренесени од Виена 30 години по неговата смрт.

1893 година – Роден е рускиот писател Владимир Мајаковски, основач на рускиот футуризам и водечки поет за време на Октомвриската револуција и раниот советски период („Песни на револуцијата“, „Облак во панталони“, „Војна и мир“, „Ленин“) )

1900 година – се отвори Париското метро.

1936 година – Умре српскиот геолог и политичар Јован Зујовиќ, основач на геолошката наука во Србија. Тој го направи првиот преглед геолошка карта на Србија и напиша бројни дела во геологијата, палеонтологијата и антропологијата.

1937 година – Во Белград избувнаа судири меѓу полицијата и демонстрантите („крвава литургија“) во знак на протест против ратификувањето на конкордатот помеѓу Ватикан и Кралството Југославија. Конкордатот беше потпишан во јули 1935 година, но не влезе во сила поради противење на јавноста.

1941 година – Британскиот премиер Винстон Черчил започна кампања наречена „V за победа“ во Втората светска војна.

1943 година – Во обид да го ослабнат италијанскиот фашистички режим, сојузниците ги бомбардираат аеродромите и полигоните за воени обуки во близина на Рим со бомби од 700 авиони за време на Втората светска војна.

1947 година – Бирмаскиот премиер Аунг Сан и шест министри беа убиени. Атентатот го извршиле политички противници за време на владина седница.

1956. година – Југословенските, индиските и египетските лидери Јосип Броз Тито, Javaавахарлал и Гамал Абдел Насер ја потпишаа Декларацијата од Бриони за заедничка политика против блокот, означувајќи го почетокот на Движењето на неврзаните.

1965 година – Умре корејскиот државник Сингман Ри, првиот претседател на Јужна Кореја во 1948 година. Тој поднесе оставка во 1960 година под притисок на студентски протести за изборни измами.

1974 година – Шпанскиот диктатор Франциско Франко привремено му ја предаде власта на принцот Хуан Карлос, кој стана крал на Шпанија во 1975 година по смртта на Франко.

1980 година – Отворени се 22-ри Олимписки игри во Москва, бојкотирајќи повеќе од 40 земји поради советската инвазија на Авганистан.

1989 година – Полското национално собрание го избра генералот Војчех за претседател на Полска.

1992 година – Експлозија на автомобил-бомба во Палермо го уби Паоло Борселино, водечки италијански судија против мафијата.

1994 година – Националното собрание на Република Српска го отфрли Планот за територијална демаркација во Босна, понуден од Контакт групата на завојуваните страни на почетокот на овој месец. СР Југославија, за која се очекуваше да влијае на босанските Срби да го прифатат предложениот план, беше казнета со заострување на меѓународните санкции, а војната продолжи во Босна.

1996 година – На барање на меѓународни претставници во повоена Босна, претседателот на Република Српска, Радован Караџиќ, поднесе оставка од сите јавни функции.

1997 година – Ирската републиканска армија прогласи прекин на огнот во својата 28-годишна кампања против британското владеење во Северна Ирска.

2000 година – Русија на светскиот пазар воведе ново противтенковско оружје, монтирано на приколка за мотоцикли во земја.

2002 година – Италија се согласи да го врати античкиот обелиск изнесен од Етиопија од фашистичките трупи пред скоро 65 години, со што заврши еден од најголемите дипломатски конфликти во Рим.

2002 година – Умре Александар Гинзбург, писател и еден од најголемите неистомисленици за време на советската ера. Тој беше уапсен и испратен во работните логори за основање на првото независно списание во Советскиот Сојуз, во кое го критикуваше тогашниот судски систем.

2005 година – Либан ја доби својата прва влада, по повлекувањето на сириските трупи од земјата, по 29 години. Членовите на шиитската група Хезболах, која САД ја сметаат за терористичка организација, за прв пат се приклучија на новиот кабинет.

2006 година – Вкупно 310 лица се убиени во Либан, од кои 23 војници, а околу 650 се ранети, додека во Израел, 25 лица, вклучително и 12 војници, се убиени во нападите од либанска територија од најтешкиот израелско-либански конфликт во последниве 25 години. Причината за војната беше инвазијата на Хезболах во северниот дел на Израел на 12 јули, кога осум војници беа убиени, а двајца беа киднапирани во замена за заробени палестински затвореници.

2007 година – Русија протера четворица британски дипломати како одговор на протерувањето на исто толку руски функционери од Лондон на 16 јули, откако Москва одби да го испорача Андреј Луговој, осомничен за убиството на поранешниот агент на КГБ Александар Литвиненко во Лондон во 2006 година. По бегството во Велика Британија, Литвиненко стана жесток критичар на претседателот Путин.

2010 година – Поранешниот припадник на 10. одред на диверзантите на Армијата на Република Српска (ВРС), Марко Бошкиќ, е осуден на десет години затвор за учество во убиство на стотици мажи од Сребреница во јули 1995 година.

2012 година – Русија и Кина ставија вето на резолуцијата на Советот за безбедност на ООН за Сирија предложена од западните земји со цел да се изврши притисок врз режимот на сирискиот претседател Башар ал-Асад и да се стави крај на 16-месечниот конфликт во таа земја.

2013 година – Првата независна телевизиска станица „1.ТВ“ започна со емитување во Зимбабве, ставајќи крај на 30-годишниот државен монопол на ТВ-радиодифузијата.

Тагови:19 Јули На денешен ден

Следно

На денешен ден – 21 јули

Не пропуштај

На денешен ден – 18 јули

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

5 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.