На денешен ден

На денешен ден – 22 мај

Објавено пред

4 години

на

мај 22, 2021

Од

Порта.мк

337 година – Умре Константин Први Велики, првиот римски император што го прифати христијанството во Римската империја. Во 325 година, тој го свикал првиот христијански собор во Никеја.

1455 година – започна 30-годишната „Војна на двете рози“ меѓу династиите Ланкастер и Јорк со битката кај Сент Албанс во Англија.

1813 година – Роден е Ричард Вагнер, германски композитор и реформатор на операта и оркестарот. Создал музички драми со епски размери, ја проширил симфонијата на Бетовен во оперската игра и постигнал продор во драмата и музиката („Проколнатиот Холанѓанец“, „Танхаузер“, „Тристан и Изолда“, „Прстен на Нибелунг“, „Парсифал“) )

1833 година – Во Чиле беше усвоен устав, со кој му се дава поголема моќ на претседателот и се прогласува римокатоличката вера за државна религија.

1859 година – Роден е англискиот писател Артур Конан Дојл, славен автор на криминалистички романи во кој глумат детективот Шерлок Холмс и неговиот пријател д-р Вотсон.

1873 година – почина италијанскиот писател Алесандро Манцони, чие дело и идеи силно влијаеја на националното движење „Рисоргименто“ во 1840-тите, „Светите поклони“ на Наполеон и Бонапарта („Свети химни“)., Драми „Грофот на Кармањола“, „Аделки “).

1885 година – умре францускиот писател Виктор Иго, заедно со Балзак, најважната фигура во француската литература. Од 1841 година беше член на Академијата, а од 1845 година беше член на парламентот каде се залагаше за слобода на печатот, укинување на смртната казна и социјални реформи. По државниот удар на Наполеон Бонапарта, тој заминал во 19-годишен егзил каде ги напишал најпознатите дела, романите „Сиромашните“ и „Bвонарот на црквата на Богородица“.

1907.- Роден е англискиот театарски и филмски актер, режисер и продуцент Лоренс Оливие, една од најдобрите интерпретатори на ликовите на Шекспир, добитник на Оскар за филмот „Хамлет“. Во 1970 година, тој ја доби титулата благородник.

1914 година – Велика Британија ја презеде контролата врз нафтените ресурси во Персискиот Залив од англо-персиската нафтена компанија.

1915 година – Во судир на два воза во Шкотска загинаа 227 лица во Велика Британија.

1918 година – Германските авиони го бомбардираа Париз во Првата светска војна.

1939 година – Хитлер и Мусолини го потпишаа „Пактот за челик“ на десетгодишен воен и политички сојуз меѓу Германија и Италија.

1943 година – Во Москва е објавена Комунистичката интернационала (Коминтерна). Се верува дека ова бил гест на добра волја на Сталин кон западните сојузници во Втората светска војна.

1970 година – Умре југословенскиот режисер и сценограф Бојан Ступица. Од 1949 година беше режисер и еден од главните организатори на Југословенскиот драмски театар во Белград, а од 1957 година режираше во Белградскиот ателје 212 и Народниот театар.

1972 година – Претседателот на САД Ричард Никсон се состана во Москва со претседателот на Советскиот врховен совет, Леонид Брежњев, како прв американски претседател што го посети Советскиот сојуз.

1972 година – Цејлон стана република во рамките на британскиот Комонвелт наречена Шри Ланка.

1975 година – Родезија е исклучена од Олимпијадата поради расистичката политика на владејачкиот режим.

1985 година – Експлозија на автомобил-бомба во близина на предградието на Бејрут уби 60 и повреди 190 лица.

1989 година – Индија ја тестираше својата прва ракета земја-земја со среден дострел.

1992 година – Генералното собрание на ООН го прифати полноправното членство на трите поранешни југословенски републики Словенија, Хрватска и Босна и Херцеговина. Истиот ден, во Сараево беше постигнат договор меѓу претставниците на ЈНА и Претседателството на БиХ за мирно повлекување на војниците и кадетите, државјани на СР Југославија, од воената касарна во Сараево и Пазариќ.

1994 година – Бунтовниците во граѓанската војна во Руанда го зазедоа меѓународниот аеродром Кигали и клучните бараки на владините сили, отстранувајќи ја најголемата пречка за нападот врз главниот град.

1997 година – Половина милион Полјаци се собраа да го видат својот сонародник, папата Јован Втори, за време на неговата 10-часовна посета на земјата.

1997 година – Рускиот претседател Борис Елцин ги отпушти министерот за одбрана и неколку генерали откако одби да го скрати буџетот и да ја реорганизира војската.

1998 година – Гласачите во Северна Ирска гласаа за мировен договор со кој се стави крај на 20-годишната борба меѓу протестантите и католиците. Скоро 95% од гласачите гласаа за уставните измени.

1999 година – Во најголемиот бран бегалци од Косово, околу 7.700 Албанци се преселија во Македонија.

2000 година – Израелски судии го поништија законот со кој им се забранува на жените да молат пред арабеската Тора на Западниот Wallид, еврејско светилиште.

2001 година – Контроверзниот нацрт-закон беше одобрен од Француското национално собрание за давање поголеми права на Корзика Сепаратистичките протести на тој остров против Париз траеја 20 години.

2002 година – Поранешниот член на кланот Кју Клус, Боби Франк Чери, беше прогласен за виновен за убиство на четири црни девојчиња. Тие беа убиени во 1963 година во експлозија на динамит што тој ја постави во црква во Бирмингем.

2003 година – Советот за безбедност на ООН ги укина 13-годишните санкции за Ирак, истовремено давајќи им на САД и Велика Британија големи овластувања да управуваат со земјата и нејзината нафтена индустрија.

2007 година – Почина пијанистот Бен Вајсман, кој компонираше или ко-напиша околу 60 песни за Елвис Присли, на 86-годишна возраст („Следи го тој сон“, „Слава и среќа“).

2007 година – Еден од основачите на Светската организација на Ромите и долгогодишна активистка за правата на Ромите, Вања де Гила Кохановски, почина во Париз.

2010 година – Индиски авион се урна во градот Мангалор, при што загинаа 158 лица, а осум преживеаја. Меѓу загинатите е и Златко Глужица, пилотот на „ЈАТ ервејс“, кој летал со авионот.

2012 година – Британката Сара Вест ја презеде командата со фрегатата ХМС Портланд како прва жена командант на борбен брод на Кралската морнарица.

2012 година – За прв пат, приватна компанија, американскиот SpaceX, лансираше летало кон Меѓународната вселенска станица. Дотогаш тоа го правеа исклучиво владите.

2013 година – Новоизбраниот премиер на Исланд Сигмундур Давид Гунлаугсон, лидер на Прогресивната партија, објави дека нема да ги продолжи преговорите за влез на земјата во ЕУ без претходен референдум.

2014 година – Тајландската армија, предводена од командантот на копнената армија, генерал Прајут Чан-Оча, ја презеде власта со цел да воспостави ред и стабилност по шестмесечна политичка блокада и немири во земјата. Во текот на следните два дена, армијата воведе полициски час и го распушти парламентот.

2016 година – Почина големиот југословенски и српски филм Велимир Бата Žивојиновиќ, актер кој реализираше околу 300 главни и епизодни улоги. Филмот „Валтер го брани Сараево“ му донесе статус на икона во Кина и го направи еден од најгледаните актери во историјата на филмот.

Тагови:22 Мај На денешен ден

Следно

На денешен ден – 25 мај

Не пропуштај

Рубрика „На денешен ден“ – 21 мај

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

4 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.