На денешен ден

На денешен ден – 25 мај

Објавено пред

4 години

на

мај 25, 2021

Од

Порта.мк

1787 година – Во Филаделфија започна уставна конвенција под претседателство на Georgeорџ Вашингтон. Нацрт уставот на првата модерна демократија во светот, САД, беше усвоен на 17 септември, по скоро четири месеци дебата.

1803 година – Роден е американскиот поет, есеист и духовен лидер трансценденталистот Ралф Валдо Емерсон („Природа“, „Испитувања“, „Примерни луѓе“, „Водач на животот“, „Општество и осаменост“).

1810 година – Во Рио де ла Плата, Аргентина, започна бунт против шпанскиот колонијален режим, а привремената влада ја презеде власта. Тој ден се слави како Ден на независноста на Аргентина, иако независноста беше официјално прогласена во јули 1816 година.

1840 година – Јавниот поштенски сообраќај е воведен во Србија со отворањето на првата пошта во Белград, во зграда на Калемегдан. Поштата била испраќана од Белград во други места во земјата во средата и саботата.

1856.- Роден е францускиот маршал Франче Д’Еспери, командант на сојузничките сили на Солунскиот фронт во Првата светска војна и почесен војвода на српската војска.

1879 година – Роден е Вилијам Максвел, лорд Бивербрук, британски политичар и весник-магнат. Тој беше член на британската влада за време на двете светски војни и сопственик на „Дејли експрес“ и „Сандеј експрес“.

1889 година – Роден е рускиот инженер за авијација Игор Иванович Сикорски. Тој ги измислил хеликоптерот (1908) и повеќемоторниот авион (1913).

1892 година – Роден е поранешниот претседател на СФР Југославија, Јосип Броз Тито. За време на неговото владеење, 25 мај се славеше како Ден на младоста. Според некои информации, тој е роден на 7 мај.

1895 година – Британскиот писател Оскар Вајлд е осуден на две години затвор за хомосексуалност.

1911 година – Мексиканскиот претседател Порфирио Дијаз поднесе оставка по победата на револуционерните сили над владините трупи во граѓанската војна.

1915 година – Заврши битката за градот Ипре (Белгија) во Првата светска војна, со 105 000 мртви и ранети, при што Германците за прв пат користат отровен гас, што се нарекува гас од синап.

1922 година – Роден е Енрико Берлингер, водач на италијанските комунисти од 1972 година до неговата смрт во 1984 година, поборник за „еврокомунизмот“ и „историскиот компромис“.

1923 година – Велика Британија ја призна независноста на Трансордан под емир Абдула. Истиот ден во 1946 година, со нов договор беше признаен суверенитетот на таа средноисточна држава наречена Јордан со Абдула за крал.

1929 година – Премиерата на „Госпоѓа министерка“ од Бранислав Нушиќ беше изведена во Националниот театар во Белград. Режисер беше Витомир Богиќ, а сценограф Ананија Вербицки. Насловната улога ја толкуваше kaанка Стокиќ, на која Нушиќ однапред и ’беше наменета улогата.

1944 година – Во Втората светска војна, Германците започнаа воздушно слетување на Дрвар (Босна), каде што се наоѓаше Врховниот штаб на југословенските партизани.

1960 година – За време на кинеско-непалските препукувања над границата на Монт Еверест, Кинезите стигнаа до северната страна на самитот и го поставија кинеското знаме и бистата на Мао Це Тунг.

1961 година – Британскиот адвокат Питер Бененсон ја основа Амнести Интернешнл во Лондон.

1963 година – Самитот на африканските држави во Адис Абеба заврши со договор за основање на Организацијата за африканско единство.

1969 година – Со пуч беше симнат полковникот Jaафар Мохамед ал-Нимери во Судан.

1979 година – Веднаш по полетувањето од аеродромот во Чикаго, американски авион ДЦ-10 се урна по претходна несреќа на моторот. Загинаа сите 273 патници и членови на екипажот.

1983 година – Во пожар на три брода на реката Нил во јужен Египет загинаа повеќе од 300 луѓе.

1991 година – Заврши дводневна операција за време на која Израелците користеа „воздушен мост“ за да пренесат 15.000 етиопски Евреи од Адис Абеба во Израел.

1992 година – Оскар Луиџи Скалфаро стана претседател на Италија.

1993 година – Советот за безбедност на ООН ја усвои Резолуцијата 827 за формирање на Меѓународен кривичен трибунал за поранешна Југославија (МКТЈ), со седиште во Хаг. Тоа беше првиот ваков суд по судовите во Нирнберг (1945-46) и Токио (1946-48). Во 1994 година беше основан Меѓународниот кривичен трибунал за Руанда со седиште во танзанискиот град Аруша.

1994 година – Рускиот писател Александар Солженицин се врати во Русија по 20 години во егзил.

1995 година – Авиони на НАТО, за време на војната во Босна и Херцеговина, бомбардираа складиште за муниција на босанските Срби во близина на Пале. Србите одговорија со земање на 377 мировници на ООН како заложници. Последните заложници беа ослободени на 18 јуни.

1995 година – Експлозија на граната на централниот плоштад во Тузла, уби 71, а рани 108.

1996 година – Поранешниот бугарски цар Симеон Втори се врати во земјата по 50 години во егзил.

1997 година – Воен удар собори цивилна влада во Сиера Леоне и го принуди претседателот Ахмад Тејан Кабах да ја напушти земјата.

2000.- Умре чешкиот театарски и филмски актер Франсис Ледерер. Германскиот филм „Пандорината кутија“ е еден од најпознатите филмови во кои глумеше.

2001 година – Десет години по распадот на СФР Југославија, претставниците на новоформираните држави во Виена склучија договор за поделба на имотот на поранешната заедничка земја.

2001 година – Американецот Ерик Вајченмаер е првиот слеп човек кој го освоил Монт Еверест, на кој се искачи заедно со Шерман Бул, 64-годишен лекар, кој со тоа стана најстарата личност што го освои овој врв.

2001 година – Умре кубанскиот фотограф Алберто Корда, познат по своите фотографии на јужноамериканскиот герилски лидер Ернесто „Че“ Гевара.

2002 година – Авион на кинеската авиокомпанија Кина се урна во Тајванскиот Залив, при што загинаа 225 патници и членови на екипажот.

2004 година – Во поплавите во Доминиканската Република и Хаити загинаа најмалку 1.950 луѓе, претежно однесени од поројни води.

2006 година – Министерството за правда на Белорусија побара судот да забрани една од водечките групи за заштита на човековите права – белорускиот хелсиншки комитет, за „систематско кршење на белоруските закони и сопствената повелба“.

2010.- Умре јужноафриканскиот оперски пејач Сифиво Нтшебе, познат под прекарот „Црн Павароти“.

2011 година – Облак пепел од вулканот Исланд Гримсвет се прошири низ Германија, што доведе до затворање на двата аеродрома во Берлин и откажување на околу 700 летови.

2014 година – Умре Војчех Јарузелски, последниот комунист што ја предводеше Полска, човек кој воведе воена состојба во Полска во 1981 година, а осум години подоцна помогна да се распадне комунистичкиот режим мирно и без насилство на тркалезна маса со опозицијата.

2014 година – На изборите за Европскиот парламент одржани во 21 земја на ЕУ, конзервативците од Европската народна партија (ЕПП) освоија 211 пратеник, социјалистите 193 пратеници и еврофобичните партии речиси 130 места.

Тагови:25 Мај Porta.mk На денешен ден

Следно

На денешен ден – 26 мај

Не пропуштај

На денешен ден – 22 мај

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден (10 септември)

Објавено пред

4 дена

на

септември 10, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

Војни и мировни договори

1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).

Политика и атентати

1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.

Култура и личности

1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.

Несреќи и катастрофи

1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 2 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 2, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 2 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🛡️ Воени битки и борби

31 п.н.е. – Битката кај Актиум: Октавијан ја победил флотата на Марко Антониј и Клеопатра.
1807 – Британската морнарица го бомбардирала Копенхаген за да спречи Наполеон да ја користи данската флота.
1866 – Бунт на Крит против Турците; прогласено укинување на турска власт и обединување со Грција.
1898 – Битката кај Омдурман: англо-египетските трупи ја поразиле махдистичката војска, Британците го зазеле Судан.

📜 Договори, мировни спогодби и политички одлуки

1666 – Големиот пожар во Лондон (четиридневен, уништена и катедралата „Свети Павле“).
1752 – Британија и колониите го замениле јулијанскиот календар со грегоријанскиот.
1829 – Адријанополски договор: Србија ги добива шесте нахии, Грција добива автономија.
1872 – Петти конгрес на Првата интернационала во Хаг, седиштето префрлено во САД.
1945 – Прогласена Демократска Република Виетнам (Хо Ши Мин претседател).
1945 – Јапонија потпишува капитулација на палубата на „Мисури“, завршува Втората светска војна.
1996 – Мировен договор меѓу Филипини и муслимански бунтовници (крај на 24-годишна војна).
1996 – Формирана коалицијата „Заедно“ во Србија (СПО, ДС и ГСС).
2012 – Избори во Ангола, MPLA освојува 74% од гласовите.

✈️ Откритија, истражувања и летови

1930 – Француски пилоти го извршиле првиот директен лет Европа–САД со авионот „Прашалник“.

✊ Протести и демонстрации

1989 – Во Кејптаун, полицијата уапсила повеќе од 400 демонстранти против апартхејдот.
2017 – 60.000 Рохинџа избегале во Бангладеш поради конфликт во северозападен Мјанмар.

⚰️ Смртни случаи на познати личности

1838 – Родена кралицата Лилиуокалани од Хаваи (последна владетелка).
1910 – Почина францускиот сликар Анри Русо.
1937 – Почина Пјер де Кубертен, основач на модерните Олимписки игри.
1973 – Почина Џ. Р. Р. Толкин, автор на „Господар на прстените“ и „Хобитот“.
2001 – Почина Кристијан Барнард, хирург кој ја изврши првата трансплантација на срце.
2006 – Почина поетот Ѓерѓ Фалуди.
2007 – Почина пејачот Сафет Исовиќ, мајстор на севдалинка.
2013 – Почина Фредерик Пол, писател на научна фантастика.
2014 – Убиен американскиот новинар Стивен Сотлоф од ИСИС.
2021 – Почина Микис Теодоракис, грчки композитор („Зорба Гркот“, „З“).

Прочитај повеќе...

На денешен ден

Времеплов: На денешен ден – 1 септември

Објавено пред

2 недели

на

септември 1, 2025

Од

Порта.мк

ФОТО: Unsplash.com

На денешен ден 1 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:

🕊️ Смрт и загуби

1159 – Починал папата Адријан IV, единствениот Англичанец избран за папа.
1953 – Загинал францускиот виолинист Жак Тибо во авионска несреќа.
1967 – Починал рускиот писател Иља Еренбург.
1982 – Починал Владислав Гомолка, поранешен лидер на Полска.
2012 – Починал Хал Дејвид, автор на многу познати песни.

⚔️ Војни и конфликти

1531 – Војна во Швајцарија помеѓу Цирих и католичките кантони (Битка кај Капела).
1916 – Бугарија ѝ објавила војна на Романија во Првата светска војна.
1939 – Германија ја нападнала Полска – почеток на Втората светска војна.
1983 – Советски борбен авион соборил јужнокорејски „Боинг 747“.
1993 – Пропаднале преговорите во Женева за војната во БиХ.
1999 – УНХЦР објавил масовни бегалски движења по конфликтот во Косово.
2004 – Заложничка криза во училиштето во Беслан, Русија.
2010 – Обама објавил крај на борбената мисија на САД во Ирак.

🌍 Политички и државни настани

1928 – Албанија прогласена за кралство со Зогу I.
1945 – Усвоен закон за административна поделба на Србија (Војводина и Косово-Метохија).
1961 – Прва конференција на неврзаните во Белград.
1969 – Гадафи го соборил кралот Идрис I во Либија и прогласил република.
1974 – Анастасио Сомоза избран за претседател на Никарагва.
2000 – ДОС потпишал „Договор со Србија“ во Белград.
2003 – Холандија прва дозволила легална употреба на марихуана како лек.
2013 – Стапил во сила Договорот за стабилизација и асоцијација меѓу Србија и ЕУ.
2018 – Судот во Бразил ја поништил кандидатурата на Лула да Силва.