На денешен ден
На денешен ден (28 август)
1219 година – Патријархот Манојло Сарантен, со согласност на византискиот (никенски) цар Теодор I Ласкарис, го постави Сава Немањиќ, подоцна Свети Сава, за прв српски архиепископ. На овој начин, Српската православна црква станува автокефална (независна). Центарот на српската црква во почетокот бил во манастирот Zика. Во 1346 година, царот Стефан Душан ја подигнал српската црква на ранг на патријаршија.
1645.- Умре холандскиот адвокат, писател и хуманист Хуго Гротиус, основач на науката за меѓународното право. Тој припаѓал на „школата за природно право“ и ја докажал потребата од еднаквост на луѓето пред законот. Тој, исто така, тврдеше дека океаните се општо добро и дека некои земји немаат право да ги користат исклучиво. Во Холандија, за време на острите спорови меѓу римокатолиците и протестантите, тој се залагаше за верска толеранција, поради што беше уапсен во Утрехт во 1618 година и осуден на доживотен затвор како еретик во 1619 година. Успеал да избега во Франција во 1621 година и од 1635 година до неговата смрт бил амбасадор на Шведска во Франција. Дела: “De iure belli ac pacis”, “Mare liberum”, “De iure praedae”, “De veritate religis Christianae”, “Via et votum ad pacem ečlesiasticam”, драма – “Christus patiens”, “Sophomphaneas”, “Adamus егзул “.
1749.- Роден е Јохан Волфганг Гете, едно од најголемите имиња во светската литература. Неколку години по завршувањето на студиите по право во Стасбур, се пресели во Вајмар, каде што беше менаџер на театарот 28 години. Во прилог на литературно дело – тој напиша поезија, драми, романи, интензивно се занимава со филозофија, природни науки, сликарство и државност во Вајмар. Тој ги задолжи Србите пишувајќи за српската народна поезија на која и се восхитуваше и преведувајќи неколку народни песни, меѓу кои и „Хасанагиница“. Тој бил под влијание на Хердер, кој исто така бил просрб. Тој остави една од најголемите и најинтересните збирки писма. Дела: романи „Фауст“, „Вилхелм Мајстер“, „Вертер“, „Избор по сродство“, драми „Гец од Бирлинхам“, „Егмонт“, „Ифигенија на Таурида“, „Торкуато Тасо“, трагедии „Клавихо“, „ Вонбрачна ќерка “, еп„ Херман и Доротеја “, патопис„ Патување низ Италија “, автобиографско дело„ Од мојот живот “, поезија„ Мариенбад елегија “,„ Римски елегии “,„ Запад-источен диван “, епиграми„ Ксенија “, Теорија на боите “.
1813.- Српскиот херој од Првото српско востание, Јован Курсула, загина во битката кај Делиград, испеан во народни песни. Во серија битки, тој се истакна со херојство, особено во битката кај Црни Врх во 1809 година, кога Турците под команда на Алија Гушанец се обидоа да навлезат во Груш и Јасеница, а во септември 1810 година на Варваринско пол, кога го импресионираше Турци и руски доброволци кои се бореле со херојство.на страната на Србите.
1833.- Парламентот забрани трговија со робови низ Британската империја.
1849 – Австриските трупи под генерал (подоцна маршал) Јозеф Радецки го заземаат италијанскиот град Венеција по опсадата што започна на 20 јули 1849 година.
1877.- Роден е англискиот производител на автомобили и пилот Чарлс Стјуарт Ролс, кој ја основал автомобилската компанија Ролс-Ројс со Фредерик Ројс во 1906 година. Компанијата на Ројс започна да произведува автомобили во 1904 година, што го импресионираше Ролс, и двајцата станаа сосопственици на компанија две години подоцна чии возила во автомобилската индустрија станаа симбол на луксуз и квалитет. Ролс-Ројс, исто така, произведува мотори на авиони. Ролс беше првиот пилот што го мина Ламанш во двата правци без запирање во јуни 1910 година, а во јули 1910 година тој беше првиот британски пилот кој загина во авионска несреќа.
1916 година – Германија и објави војна на Романија за време на Првата светска војна.
1944 – Во францускиот град Марсеј, преостанатите германски војници се предаваат во Втората светска војна, а блискиот Тулон е ослободен истиот ден.
1973.- Во земјотресот југозападно од Мексико Сити загинаа повеќе од 500 луѓе.
1987.- Умре американскиот филмски режисер Johnон Хјустон, еден од најистакнатите американски филмаџии на 20 век. Тој се сметаше за особено вешт во работата со актери. Има снимено многу филмови, претежно авантуристички и криминални жанрови. Филмови: „Малтешки сокол“, „Кејп Ларго“, „Бевме странци“, „Богатство на Сиера Мадре“, „ungунгла на асфалт“, „Црвена значка на храброст“, „Африканска кралица“, „Моби Дик“, „Ноќ на Игуана“, „Одраз во златното око“, „Град на изобилство“, „Нашиот човек од Австралија“, „Судијата што виси“, „Ани“, „Под вулканот“.
1994.- Заврши дводневниот референдум во Република Српска, на кој повеќе од 90 проценти од граѓаните го отфрлија мировниот план на Контакт групата за Босна и Херцеговина.
1995.- Минофрлачка граната уби 37 луѓе на пазарот Маркале во Сараево и рани 85 лица, за што Србите се обвинети по експресната истрага, која служеше како изговор за масовните воздушни напади на НАТО врз Република Српска. Подоцна, се појави извештај според кој трагедијата ја постави военото раководство во Сараево, што беше потврдено од висок функционер на ОН, Јасуши Акаши.
1996.- Американската влада му забрани на водачот на „Нацијата на исламот“, Луис Фаракан, да го прифати ветениот либиски подарок од 1 милијарда долари за да обезбеди економска и политичка помош за американските Афроамериканци.
1997.- Во крвавата пресметка меѓу ривалските банди загинаа 29 лица во злогласниот венецуелски затвор Елдорадо.
1999.- Во сообраќајна несреќа загинаа македонскиот министер Радомир Стојковски, неговата сопруга, ќерка и возач, по што норвешките војници одбиваат да направат тест за алкохол во крвта од меѓународно возило што ја предизвика несреќата. Поручникот кој предизвика смрт на четири лица беше осуден од судот во Осло на една година затвор во март 2000 година.
2006.- Во судирот помеѓу ирачката армија и шиитската милиција лојална на популарниот верски водач Муктади ал Садр, во градот Диванија, јужно од Багдад, загинаа 50 бунтовници и 23 ирачки војници, а околу 70 беа повредени.
2007.- Умре Франциско Умбрал, еден од најголемите современи писатели во Шпанија. Објавил над 80 книги, меѓу кои „Смртниот човек и розата“ и „Трилогија во Мадрид“. Добитник е на престижни шпански награди, како што се наградата Принц од Астурија за литература во 1996 година и наградата Сервантес во 2000 година.
2007.- Умре Драга Јонас, спикер и новинар. Била спикер на Радио Белград во Кралството Југославија. Во 1951 година, повторно се вработила во Радио Белград и со децении била ненадминливиот глас на белградското радио. Јонашева е добитник на наградата „Волк“ за 2004 година за подобрување на српската култура, образование и наука. Таа беше наставничка на бројни подоцнежни говорници и новинари на Радио Белград и Телевизија на Србија.
2007.- Најмалку 52 лица загинаа, а 247 се повредени во судирите меѓу ривалските шиитски милиции на верски собир во ирачкиот свет град Карбала, по што властите ја прекинаа церемонијата и евакуираа повеќе од милион аџии. Припадниците на армијата Махди, лојални на радикалниот свештеник Муктада ал Садр, отворија оган врз чуварите од бригадата Бадр, вооружена гранка на Врховниот исламистички ирачки совет, која ги обезбедуваше двете главни џамии во Карбала.
2008.- Главниот обвинител на Јужна Осетија, Теимураз Хугаев, рече дека за време на петдневниот конфликт што започна на 8 август, 1.692 цивили загинаа, а околу 1.500 луѓе беа повредени во отцепениот грузиски автономен регион, но дека бројот на жртвите не е конечен На
2013 година – Донесување на последната група Етиопски Евреи во Израел, децениската акција за преместување на членовите на таа древна заедница во еврејската држава заврши. Се претпоставува дека во светот на членовите на групата Бета Израел, односно Етиопските Евреи, има околу 150.000, од кои околу 130.000 живеат во Израел. Постепено, систематско, преместување започна кон крајот на 1970 -тите.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за четврток (13 ноември)
-
Хороскоп17 часаХороскоп за петок (14 ноември)
-
Временска прогноза1 денПопоски: Следната седмица ќе имаме чести и обилни врнежи од дожд проследени со повремено силен јужен ветер
-
Lifestyle1 денКолку кафе пиете дневно? Медицината вели дека ова се безбедни количини.
-
Балкан21 часАвион од типот „AT-802“ попладнево се срушил во близина на Сењ, Хрватска
-
Lifestyle1 денКако да ја направите вашата правосмукалка да трае подолго и да работи како нова
-
Занимливости1 денМрсната коса бара секојдневна грижа и одржување
-
Магазин1 денPinterest претстави паметен асистент со вештачка интелигенција за пребарување и инспирација
