На денешен ден
На денешен ден – 5 јули
1596 година – Англиски морнари го опустошија шпанскиот брег и го ограбија Кадиз, морско пристаниште кое доби огромно значење со откривањето на Америка.
1811 година – Венецуела стана првата јужноамериканска земја што прогласи независност од Шпанија.
1830 година – Во кампања против Алжир, Французите го зазедоа градот Алжир. Алжир остана под француска власт сè до 1962 година, кога северноафриканската држава се стекна со независност.
1865 година – Вилијам Бут ја основа „христијанската мисија“ во Лондон, подоцна преименувана во Армија на спасот. Била многу активна во периодот по Втората светска војна.
1865 година – Донесен е првиот британски закон за ограничување на брзината, два милји на час.
1879 година – Роден е американскиот тенисер и политичар Двајт Дејвис, министер за војна (1925-29). Тој го основал тенискиот натпревар „Дејвис куп“ во 1900 година.
1880 година – Роден е чешкиот виолинист и композитор Јан Кубелик, кога го споредуваат со Паганини (шест концерти за виолина, Американска симфонија) поради неговиот виртуозен стил.
1889 година – Умре писателот Јаков Игњатовиќ, основач на реализмот во српската литература. Пишувал песни, културно-историски написи, патописи, романи и раскази и ги уредувал Српске новине и Српски летопис („Вечни младоженци“, „Трпен-спасен“, „Милан Наранџиќ“).
1889 година – Роден е францускиот писател, сликар и режисер Jeanан Кокто. Како експериментатор, тој помина низ сите фази на модерната уметност – кубизам, дадаизам, надреализам и според различноста на неговиот опус, тој се смета за корифеј на францускиот дух („Орфеј“, „Страшни деца“, „Петел и Арлекин “). Тој стана член на Француската академија во 1955 година.
1891 година – Роден е хрватскиот поет Августин Тин Ујевиќ, кој го обележа периодот меѓу двете светски војни во југословенската литература со својот текст и боемскиот живот („Лелек себра“, „Колајна“, „Žедан камен на студентсу“).
1901 година – Роден е рускиот театарски режисер и актер Сергеј Владимирович Обрасков, основач на Државниот централен куклен театар. Режирал повеќе од 50 куклени претстави кои се сметаат за антологиски дела од тој театарски жанр.
1911 година – по повлекувањето на Шарл Гол, се роди францускиот државник orорж Помпиду, претседател на Франција (1969-74). Како близок соработник на Де Гол, неговиот шеф на кабинет и премиер од 1962 до 1968 година, тој во голема мера ги следеше идеите на неговиот славен претходник.
1932 година – Антонио де Оливеира Салазар стана премиер во Португалија, воведувајќи профашистичка диктатура во 1933 година, завршувајќи само во 1974 година, четири години по неговата смрт.
1943 година – Германска офанзива од правец на Орел и Харков кон советските позиции ја започна битката кај Курск и Орел, една од најголемите во Втората светска војна.
1959 година – Индонезискиот претседател Ахмед Сукарно го распушти парламентот, го суспендираше уставот од 1950 година и воспостави диктатура.
1975 година – американскиот тенисер Артур Еш стана првиот црн победник на турнирот Вимблдон.
1975 година – Зеленортски Острови се здобија со независност по 500 години португалско владеење.
1977. година – Воен удар го симна премиерот Зулфикар Али Буто во Пакистан за да го собори генералот Мохамад Зија ул-Хак.
1980 година – Шведскиот тенисер Бјорн Борг го освои турнирот на Вимблдон по петти пат по ред.
1994 година – Палестинскиот лидер Јасер, кој пристигна на Западниот брег по 27 години во егзил, објави создавање на палестинска држава во палестинските власти, чиј главен град е источен Ерусалим.
2001 година – Постигнат е договор за прекин на огнот меѓу македонските власти и вооружените албански бунтовници. Мировниот договор со кој завршува повеќемесечниот конфликт во Македонија беше потпишан на 13-ти август во Охрид.
2002 година – Умре легендарниот бејзбол играч Тед Вилијамс, еден од најголемите „металци“ на сите времиња и последниот Американец кој постигна 400 „хитови“ во една сезона.
2003 година – Двајца Чеченци активираа експлозив на рок-фестивал на московскиот аеродром Тушино. Во експлозијата загинаа 16 лица, вклучително и терористи, а 60 беа повредени.
2004 година – Индонезија ги одржа своите први директни претседателски избори, шест години по завршувањето на 32-годишната диктатура на поранешниот претседател Сухарто.
2007 година – Белгискиот кривичен суд го осуди поранешниот мајор на армијата во Руанда, Бернард Нтујахаг на 20 години затвор за убиство на десет Белгијци – припадници на мировните сили на ООН и неидентификуван број цивили од Руанда – на почетокот на геноцидот во 1994 година.
2015 година – На референдум во Грција, граѓаните ги отфрлија мерките за штедење што ги нудат меѓународните кредитори во замена за финансиска помош за спас на економијата.
2018 година – Осум Бошњаци се осудени пред Судот на Босна и Херцеговина на затворски казни од пет до десет години за воени злосторства извршени врз српски и хрватски цивили во логори во сараевската општина Хаџичи во периодот од мај 1992 до јануари 1996 година.
На денешен ден
На денешен ден – 26 октомври
899.- Починал англискиот крал Алфред Велики, кој по доаѓањето на тронот во 871 година успешно ја бранел земјата од Данците, го ослободил и повторно го изградил Лондон.
1440 – Жил де Раис, еден од борците на Јованка Орлеанка, бил обесен. Поранешниот маршал на Франција беше обвинет за сатанизам и убиство на 140 деца. Неговото злосторство беше инспирација за приказната „Сина брада“.
1685.- Роден е италијанскиот композитор Џузепе Доменико Скарлати, виртуоз на чембало. Составил повеќе од 550 композиции за чембало, познати сонати во едно движење (соната форма на Скарлати).
1759.- Роден е Жорж Жак Дантон, еден од водачите на Француската револуција, кој на 14 јули 1789 година го предводеше нападот врз затворот Бастилја во Париз. Како противник на револуционерниот терор, тој се судри со Робеспјер, беше обвинет за соработка со непријателите на републиката и беше погубен на гилотина во 1794 година.
1842.- Роден е рускиот сликар Василиј Василиевич Верешчагин, автор на монументални композиции од руско-турската војна (1877-78).
1861.- Во Франкфурт беше прикажана работата на првиот уред за пренос на говор, кој неговиот дизајнер Јохан Филип Реис (Јохан Филип) го нарече телефон. Американецот Александар Греам Бел (Александар, Бел) се смета за пронаоѓач на првиот употреблив телефон (1876).
1863.- Во Женева започна четиридневната меѓународна конференција на 14 земји, на која беше основан Црвениот крст и беа објавени принципите, што послужи како основа за усвојување на Женевската конвенција за заштита на воените жртви во 1864 година.
1896.- Во Адис Абеба беше потпишан договор со кој се воспостави мир меѓу Италија и Абисинија (Етиопија) и се признава независноста на Абисинија.
1905.- За време на Првата руска револуција (1905-07), работниците го основале првото советско (работничко собрание) во Петроград.
1905.- Со договорот во Карлштад, Норвешка се одвоила од Шведска и станала независно кралство со кралот Хакон VII.
1911 – Во Кина, монархијата беше укината и беше прогласена република со Сун Јат Сен (Јат) како привремен претседател.
1916.- Роден е францускиот државник Франсоа Митеран, кој како прв социјалист беше избран за претседател на Франција во мај 1981 година и на таа функција остана 14 години. Во Втората светска војна бил еден од водачите на француското движење на отпорот, а од 1971 година е лидер на Социјалистичката партија на Франција.
1917.- Бразил и објави војна на Германија во Првата светска војна.
1955.- Генералот Нго Дин Дием ја прогласил Република Виетнам во Јужен Виетнам, а себеси за претседател и воспоставил диктаторски режим. Тој беше убиен во воен удар во ноември 1963 година.
1955.- Парламентот на Австрија, еден ден по заминувањето на последните сојузнички окупаторски војници, го прифати Државниот договор со кој се обврза на постојана неутралност на земјата.
1961.- Југословенскиот писател Иво Андриќ ја доби Нобеловата награда за литература и стана првиот југословенски добитник на оваа престижна светска награда.
1972.- Умре рускиот дизајнер на авиони и хеликоптери Игор Иванович Сикорски, кој го конструираше првиот успешен хеликоптер и во 1913 година првиот повеќемоторен авион. Во 1919 година емигрирал во САД, каде што продолжил да работи на изградба на нови типови авиони и хеликоптери.
1972.- Во кампањата на Сојузот на комунистите на Југославија против „анархолибералите“, беа сменети највисоките функционери на Сојузот на комунистите на Србија, Марко Никезиќ и Латинка Перовиќ. Потоа беа сменети функционери во државниот апарат и бизнис менаџери кои се залагаа за либерализација и модернизација на општеството.
1976.- Генералното собрание на ОН едногласно го осуди апартхејдот и ги повика владите на земјите-членки да забранат секаков контакт со Транскеи, кој имаше самопрогласено независност со бело малцинство на чело.
1994.- Израел и Јордан потпишаа договор, со кој по 46 години формално заврши воената состојба меѓу двете соседни земји.
1995.- Во Малта е убиен водачот на палестинската терористичка исламска организација „Исламски џихад“, Фати Шкаќи.
1998.- Претседателите на Перу и Еквадор потпишаа формална декларација со која беше решен граничниот спор меѓу двете јужноамерикански земји што настана на почетокот на 19 век, за кој тие неколкупати војуваа.
1999.- Советот за безбедност на ОН го одобри распоредувањето на меѓународните мировни сили, 11.000 војници и полицајци, во Источен Тимор.
2000.- На состанокот во Букурешт, СР Југославија стана полноправна членка на Пактот за стабилност за Југоисточна Европа.
2001.- Белградскиот суд го осуди Добросав Гавриќ на 20 години затвор за убиството на Жељко Ражнатовиќ Аркан и уште две лица во хотелот „Интерконтинентал“ во Белград на 15 јануари 2001 година.
2007.- Умре американскиот биохемичар Артур Корнберг, добитник на Нобеловата награда за медицина во 1959 година за синтеза на ДНК во епрувета. Корнберг открил хемиски механизам кој покажува како се формира ДНК во клетката.
2010 – 113 луѓе загинаа, а повеќе од 500 се водат како исчезнати по силен земјотрес што предизвика цунами во областа на Индонезија на 78 километри од островот Јужен Пагаи, Архипелагот Ментаваина; Во ерупцијата на вулканот Маунт Мерапи на индонезискиот остров Јава загинаа 13 лица.
2014.- Актуелната претседателка на Бразил, Дилма Русеф, победи во вториот круг од претседателските избори со 51,5 отсто од гласовите.
2014 – Избори за национални совети на националните малцинства одржани во Србија.
2015 – 385 луѓе загинаа во силен земјотрес во авганистанската провинција Бадакшан, која граничи со Пакистан, Таџикистан и Кина.
2022.- Србија доби нова влада со 25 релевантни министерства и три без ресор, на чело со Ана Брнабиќ по трет пат.
На денешен ден
На денешен ден (19 октомври)
1216.- Починал англискиот крал Џон Лакланд, помладиот син на Хенри II, кој во 1215 година морал да попушти во конфликт со благородништвото и да ја потпише Големата повелба за слободи („Магна карта“).
1745.- Англискиот писател со ирско потекло Џонатан Свифт, еден од најострите сатиричари во европската литература и значајна личност во политичкиот и јавниот живот на Лондон („Патувањата на Гуливер“, „Приказната за бурето“, „Писмата на облеката“ ) починал.
1812 – Војниците на Наполеон почнаа да се повлекуваат од Москва.
1813.- Заврши „Битката на народите“ кај Лајпциг, во која обединетите војски на неколку европски држави, предводени од Русија, Прусија и Австрија, го победија Наполеон и го принудија да се повлече преку Рајна.
1841.- Роден е црногорскиот крал, војсководец и писател Никола Први Петровиќ Његош. За време на неговото владеење (1860-1918), Црна Гора водеше ослободителни војни и се здоби со меѓународно признание и значително проширување на својата територија (Берлински конгрес 1878). Во ноември 1918 година, Големото народно собрание во Подгорица го собори од власт и прогласи припојување на Црна Гора кон Кралството Србија. Починал во Франција во 1921 година. Посмртните останки на кралот Никола и кралицата Милена биле донесени во земјата во октомври 1989 година и погребани во Цетиње. Пишува драми и песни, од кои најпознати се стиховната драма „Балканска карица“ и патриотската песна „Онамо, намо“.
1864.- Роден е францускиот хемичар и индустријалец Огист Лумиер, кој со својот брат Луј ја направи првата филмска камера. Браќата Лимиер го открија процесот на снимање во природни бои и на 28 декември 1895 година во париската таверна „Гран кафе“ ја поставија првата филмска претстава во светот („Возот влегува во станицата“, „Работниците излегуваат од фабриката “).
1872.- Во Нов Јужен Велс, Австралија, пронајдена е „грутката Холтерман“, плоча од шкрилци тешка 235,14 килограми, која содржи 82,11 килограми злато, што е најголемата количина досега пронајдена.
1875.- Умре англискиот физичар Чарлс Витстон, пионер на телеграфијата. Тој измислил метод за одредување на електричен отпор („Витстон мост“) и истражувал електрична енергија, светлина и звук.
1915.- Во Првата светска војна Русија и Италија и објавија војна на Бугарија, која освен што објави неутралност, на 6 октомври ја нападна српската војска и со тоа им се приклучи на Централните сили.
1918.- Во Загреб, за време на Првата светска војна, Националниот совет на Србите, Хрватите и Словенците донесе Декларација за обединување на сите Јужни Словени во една држава.
1932.- Во Белград бил отворен националниот универзитет Коларц, донација на Илија Милосављевиќ Коларц, кој во својот тестамент оставил околу 50.000 дукати за оваа намена. Зградата на Универзитетот Коларч е проектирана од српскиот архитект Петар Бајаловиќ.
1935.- Друштвото на народите воведе санкции против Италија поради инвазијата на Етиопија.
1937.- Умре новозеландскиот физичар со англиско потекло Ернест Радерфорд (Радерфорд), добитник на Нобеловата награда за хемија во 1908 година, еден од основачите на модерната атомска теорија. Тој открил три типа на зрачење кои ги нарекол алфа, бета и гама зраци.
1954.- Склучен е англо-египетски договор за повлекување на британските трупи од зоната на Суецкиот канал во рок од 20 месеци.
1964.- Во несреќата на советскиот авион „Иљушин-18“, кој се урна на Авала, загинаа сите патници, меѓу кои и шестчлената делегација на советската армија предводена од маршалот Сергеј Бирјузов. Делегацијата беше испратена во Белград за да учествува на прославата на 20-годишнината од ослободувањето на Белград.
1984.- Припадниците на полската безбедносна служба („одреди на смртта“) го киднапирале варшавскиот свештеник Јержи Попјелушко и откако го мачеле го фрлиле во вештачко езеро во близина на Влоцлавек. Јавното судење на убијците предводено од функционерот на службата за безбедност Гжегож Пјотровски во 1985 година одигра значајна улога во процесот на распаѓање на комунистичкиот режим во Полска.
1986.- Претседателот на Мозамбик, Самора Машел и 30 негови придружници загинаа во авионска несреќа во близина на границата со Јужна Африка.
1994.- Во експлозија на бомба, која беше активирана од бомбаш самоубиец во градски автобус во Тел Авив, загинаа 22 лица, а повеќе од 40 беа повредени.
1999.- На 97-годишна возраст во Париз почина француската писателка Натали Саро, творец на новиот француски роман („Тропизми“, „Портрет на непознатото“, „Златен плод“.
2000.- Меѓународниот суд за воени злосторства во Руанда го осуди поранешниот премиер на таа земја Жан Камбанда на доживотен затвор за геноцидот извршен во 1994 година, кога беа убиени околу половина милион членови на племињата Тутси и Хуту.
2001.- Најмалку 350 луѓе загинаа кога преполниот брод со ирачки емигранти потона во близина на Јава на пат од Суматра кон Австралија.
2002.- На референдумот во Ирска беше прифатен Договорот од Ница за проширување на Европската унија со 12 нови членки. На претходно одржаниот референдум на 7 мај 2001 година, овој договор беше отфрлен од 54 отсто од гласачите.
2003.- Умре Алија Изетбеговиќ, поранешен претседател на Босна и Херцеговина и долгогодишен лидер на Партијата за демократска акција (СДА).
2005.- Во Багдад започна судењето на соборениот ирачки претседател Садам Хусеин и седуммина негови соработници, за убиство на повеќе од 140 шиити во селото Дуџаил, северно од Багдад.
2007.- Уставното собрание на Црна Гора со двотретинско мнозинство го усвои највисокиот правен акт на државата. Уставот за првпат формално го воведува црногорскиот јазик во официјална употреба во Црна Гора, а во употреба се и српскиот, босанскиот, албанскиот и хрватскиот јазик.
2008.- Умре Сије Џин, ветеран на кинеската кинематографија и познат критичар на ултралевичарската културна револуција. Тој е најпознат по неговата трилогија филмови за жртвите на Културната револуција од 1966-1976 година, кога милиони луѓе, осомничени дека се спротивставуваат на комунистичкиот режим, беа прогонувани.
2016 – Индонезија донесе закон со кој се одобрува хемиска кастрација за педофилите.
2022 – Светската здравствена организација предупредува на зголемени епидемии на болести кои се пренесуваат преку вода кои влијаат на недостигот на вакцини против колера и препорачува привремено да се користи само една доза од вакцината, наместо две како и обично.
На денешен ден
На денешен ден (18 октомври)
1405.- Роден е Енеа Силвио Пиколомини (Пиколомини), папа Пиј II од 1458 година, кој се обидел да ја обедини Европа во крстоносна војна против Турција. Неговите историски записи содржат вредни информации за европските народи, вклучително и за јужнословенските народи.
1469.- Кралицата Изабела (Изабела) од Кастилја се омажила за арагонскиот крал Фернандо II, со што ги обединил речиси сите шпански христијански земји под една круна.
1685.- Францускиот крал Луј XIV го поништи Нантскиот едикт и со тоа ги лиши на Хугенотите (протестантите) од нивните верски и граѓански слободи, кои им ги гарантирал кралот Анри IV во 1598 година. Околу 200.000 хугеноти, главно интелектуалци, подоцна емигрирале во соседните земји.
1692.- Поставен е камен-темелникот на Петроварадинската тврдина кај Нови Сад, која стана едно од најважните австриски стратешки утврдувања во борбата против Турците.
1697.- Роден е италијанскиот сликар Џовани Антонио Канал (Џовани, Канал), познат како Каналето, познат мајстор на венецијанските пејзажи.
1842.- Роден е српскиот политичар, економист и историчар Чедомиљ Мијатовиќ, член на Српската кралска академија, основач на Народната банка на Србија. Како шеф на српската дипломатија, тој потпишал тајна конвенција со Австро-Унгарија во 1881 година, а како министер за финансии го вовел динарот како парична единица во Србија и метричкиот систем на мерки.
1860.- За време на опиумската војна, британските трупи до темел го запалија Јуанминџуан, царската летна палата во Пекинг.
1865.- Умре англискиот државник Хенри Џон Темпл (Хенри Џон Темпл), познат како Лорд Палмерстон. Како премиер (двапати помеѓу 1855 и 1865 година), тој беше главниот поборник на опиумската војна против Кина и Кримската војна против Русија. Тој брутално го задушил востанието во Индија.
1867.- САД официјално го презедоа суверенитетот над Алјаска, која ја купија од Русија на 30 март 1867 година за 7,2 милиони долари.
1893.- Умрел францускиот композитор Шарл Гуно, кој се прославил со оперите „Фауст“ (1859) и „Ромео и Јулија“ (1867), како и со аранжманот на Бах на Првиот прелудиум наречен „Медитации“ или „Аве Марија“. .
1922.- Основана е Британската радиодифузна компанија (ББЦ).
1925.- Родена е грчката актерка Мелина Меркури (Меркури), многу ангажирана во 1960-тите во борбата против воената хунта, потоа министерка за култура во владата на грчките социјалисти („Циган и господин“, „Никогаш на недела“, „Федра“, „Слатка птица на младоста“).
1926.- Роден е Чак Бери, американски композитор и пејач, основач на рокенролот.
1931.- Умре американскиот пронаоѓач Томас Алва Едисон (Томас). Тој патентирал повеќе од 1.000 пронајдоци, вклучувајќи ја електричната сијалица со јаглеродни влакна, фонографот, микрофонот и кинетоскопот. Во 1884 година, Никола Тесла работел и во неговата позната лабораторија во Менло Парк, во близина на Њујорк.
1967.- Советскиот вселенски брод „Венера 4“ влезе во атмосферата на Венера како прво вселенско летало во историјата на астронаутиката и пренесе податоци на Земјата. Контактот бил изгубен кога бродот бил на 27 километри над површината на Венера.
1989.- Под притисок на масовните демонстрации, генералниот секретар на Обединетата социјалистичка партија на Источна Германија, Ерих Хонекер, поднесе оставка, за нов шеф на партијата беше избран Егон Кренц, но антивладините демонстрации продолжија.
1991.- Телевизија Белград започна да ја емитува програмата преку сателит.
1991.- На втората пленарна седница на Конференцијата за Југославија во Хаг, претседателот на Србија, Слободан Милошевиќ, го отфрли предлогот на Декларацијата за Југославија, со која се предвидуваше поранешните федерални единици да станат суверени и независни републики, меѓународно признати. Претседателот на Србија подоцна ги отфрли сите други верзии на „Договорот за општо решение на кризата“ во поранешна СФР Југославија понудени од меѓународните посредници.
1998.- Тајванскиот пратеник Коо Чен-фу разговараше на крајот од шестдневната посета на Кина со кинескиот претседател Џианг Земин, што беше прва средба на највисоко ниво меѓу двете страни од 1949 година.
1998.- Најмалку 700 луѓе загинаа во експлозија на нафтовод во јужна Нигерија.
2000.- Претседателот на Црна Гора, Мило Ѓукановиќ, одби да учествува во владата на СР Југославија и се залагаше за продолжување на политичкиот дијалог меѓу Србија и Црна Гора за новата државна заедница.
2001.- Четворица следбеници на Осама бин Ладен, водачот на терористичката организација Ал Каеда, беа осудени во Њујорк на доживотен затвор без право на жалба за бомбашките напади врз американските амбасади во Африка во 1998 година.
2002.- Валентин Цветков, гувернер на Магадан, регион на далечниот исток на Русија, беше убиен на московскиот булевар Нов Арбат.
2007.- Повеќе од 130 луѓе загинаа, а повеќе од 250 беа повредени во Карачи, во експлозија на автомобил-бомба во непосредна близина на конвојот во кој се наоѓаше поранешната пакистанска премиерка Беназир Буто, која тој ден се врати во земјата по осум години во егзил. Беназир Буто беше убиена два месеци подоцна (27 декември) во самоубиствен напад во предградие на Исламабад.
2008.- Лидерите на Демократската партија и Социјалистичката партија на Србија, Борис Тадиќ и Ивица Дачиќ, потпишаа Декларација за политичко помирување на тие партии.
2011.- Умре американскиот новинар, сценарист, продуцент и режисер Норман Корвин (Корвин), чии радио емисии за Втората светска војна беа пресвртница во областа на радио програмирањето.
2017 – Шумските пожари однесоа повеќе од 100 животи за помалку од четири месеци во Португалија. Владата беше критикувана за начинот на управување со противпожарната заштита, поради што министерот за внатрешни работи Констанс Урбано де Соуза поднесе оставка.
2020.- На изборите за претседател на турскиот дел на Кипар победи националистот Ерсин Татар, кој за време на кампањата имаше поддршка од Турција.
-
Кичево14 часа
(ВИДЕО) Ново име на музичката сцена, кичевчанецот Христијан Трајаноски ја преработи „Само за тебе“ од доајенот на македонската народна песна Круме Спасовски
-
Хороскоп9 часа
Хороскоп за петок (15 ноември)
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за четврток (14 ноември)
-
Хроника2 дена
Трагедија во Охрид: Во сообраќајка ноќеска загина тинејџер, додека неговиот сопатник е тешко повреден
-
Временска прогноза1 ден
Започнаа врнежи од дожд, на повисоките места истото ќе премине во снег, ова се денешните детали
-
Спорт18 часа
Младата репрезентација на Македонија до 18 години на тренинг камп во Кичево, каде ќе одиграат и контролен меч против тимот на Арсими
-
Македонија2 дена
СВР Охрид вчера одржа состанок со надлежни субјекти по повод зимската сезона
-
Спорт1 ден
Милевски и Димитриевски со позитивна енергија го дочекуваат утрешниот меч против Летонија