На денешен ден
Рубрика „На денешен ден“ – 21 мај

1471 година – Роден е германскиот сликар и гравурач Албрехт Дуерер, еден од најголемите мајстори во ренесансата. Направил портрети со голема уметничка и документарна вредност и извонредни гравури во дрво и бакар, кои се карактеризираат со прецизен цртеж („Апокалипса“, „Голема страст“, „Lifeивотот на Богородица“).
1471 година – англискиот крал Хенри Шести, последниот монарх од Ланкастер, соборен во династичка борба („Војна на двете рози“), беше убиен во лондонскиот затвор Тауер. Неговиот лик го инспирираше Шекспир за драмата „Хенри Шести“. Престолот го презеде Едвард IV.
1502 година – Португалците го откриле ненаселениот остров Света Елена во Јужниот Атлантик.
1527 година – Роден е шпанскиот крал Фелипе Втори (1556-98), син и наследник на Чарлс В. Политиката на фанатичен католицизам предизвикува бунт во Холандија што води кон нејзина независност.
1639 година – почина италијанскиот филозоф Томасо Кампанела, поборник на утописката филозофија. Обвинет за ширење еретичка наука, тој беше осуден во 1599 година на доживотен затвор. Тој беше ослободен по 27 години на интервенција на папата Урбан VIII. Својот идеал за државата го опиша во делото „Град на сонцето“, кое стана учебник по утописка филозофија.
1844.- Роден е францускиот сликар Анри Русо Ле Дуаниер, првиот наивен сликар што влегол во Лувр.
1845 година – Роден е актерот Тоша Јовановиќ, член на Националниот театар во Загреб и на Националниот театар во Белград, еден од најголемите српски актери во 19 век.
1860 година – Роден е холандскиот лекар Вилем Еинтовен, основач на електрокардиографија и добитник на Нобеловата награда за медицина во 1924 година.
1894 година – Кралот на Србија, Александар Обреновиќ, го укина либералниот устав од 1888 година и го врати уставот од 1869 година.
1895 година – почина австрискиот композитор и диригент Франц фон Супе, автор на популарни оперети („Лесна коњаница“, „Бокао“, „Убава галатеја“, „Фатиница“).
1904 година – Во Париз е основана Светската фудбалска федерација (ФИФА).
1921 година – Роден е рускиот нуклеарен физичар Андреј Сахаров, борец за политички слободи и човекови права, добитник на Нобелова награда за мир во 1975 година. Како непомирлив противник на советскиот режим, тој беше прогонет во 1980 година од Москва во Горки, каде остана до 1986 година.
1927 година – Американскиот пилот Чарлс Линдберг стана првиот човек што го преминал Атлантикот. Летот од Newујорк до Париз траеше 33 часа и 29 минути. Истиот ден во 1932 година, Амелија Ерхарт е првата жена што го преминала Атлантскиот океан.
1935 година – умре холандскиот ботаничар Уго де Врис, основач на експериментална генетика.
1935 година – Умре американскиот пацифист и социјален реформатор Janeејн Адамс, добитник на Нобеловата награда за мир во 1931 година.
1945 година – Сирија и Либан ги прекинаа преговорите со Франција и побараа целосна независност.
1967. година – Повеќе од 300 лица загинаа во пожар во стоковна куќа во Брисел.
1969 година – Сирхан Сирхан, кој го уби Роберт Кенеди, брат на американскиот претседател Johnон Кенеди, исто така убиен во 1968 година, е осуден на смрт. Казната подоцна беше заменета со доживотен затвор.
1981 година – Социјалистот Франсоа Митеран стана претседател на Франција, а Пјер Марој стана премиер.
1982 година – британските трупи слетаа на Фокландските острови (Малвинас), окупирани од Аргентина, во најголемата воена операција во Лондон од кризата во Суец во 1956 година.
1989 година – кинески студенти кои го окупираа централниот плоштад Тјенанмен во Пекинг во потрага по реформи го отфрлија барањето на владата за растерување.
1991 година – Поранешниот индиски премиер, Раџив Ганди, беше убиен од бомба скриена во букет цвеќе за време на митинг во јужната индиска држава Тамил Наду, во близина на градот Мадрас.
1991 година – Етиопскиот диктатор Менгисту Хаиле Маријам е симнат од власт по 14 години во егзил и заминува во егзил.
1992 година – Сенатот на САД донесе закон со кој на СР Југославија ying се одбива каква било помош од САД за учество во конфликтите во поранешните југословенски републики.
1993 година – Сенатот во Венецуела го суспендираше претседателот Карлос Андрез Перез под обвинение за корупција.
1996 година – Ферибот на Танзанија потона на езерото Викторија во источна Африка, спасувајќи само 114 од илјада луѓе.
1997 година – Полска и Украина потпишаа договор за помирување со кој формално се стави крај на вековното непријателство.
1998 година – Под силен притисок од масовните демонстрации, индонезискиот претседател Сухарто поднесе оставка по 32 години диктаторско владеење.
2001 година – Советот за безбедност на ООН објави дека реката Конго е повторно отворена по двегодишна војна. Затворањето на реката предизвика недостиг на храна и лекови за милиони жители на земјата.
2002 година – Државниот секретар на САД Колин Пауел објави дека Соединетите држави одлучија да ја деблокираат економската помош за СР Југославија.
2003 година – Земјотрес со јачина од 6,7 степени според Рихтеровата скала го потресе главниот град на Алжир и околината, при што загинаа 2.241 лице и беа повредени 10.243.
2006 година – Мнозинството граѓани на Црна Гора гласаа на референдум за независност на нивната земја. Во согласност со Уставната повелба на Србија и Црна Гора, Србија го наследи правото на меѓународна субјективност, место во ООН и други меѓународни организации.
2008 година – Генералниот секретар на ООН Бан Ки-мун го посети Мјанмар, претходно погоден од циклон и се согласи со воените власти да ги отворат границите на земјата за меѓународна помош. Циклонот Наргис уби 78 000 луѓе, а 56 000 исчезнаа.
2013 година – Еден од основачите на рок-групата Дорс, клавијатуристот Реј Манзарек, почина на 75-годишна возраст во Германија.
2015 година – Екстремистите од „Исламска држава“ ја презедоа контролата над археолошкиот локалитет во Палмира, само неколку часа по заземањето на градот во централна Сирија. Фотографиите од бомбардирањето на храмот Бал Шамин, зграда стара 2.000 години, беа објавени на 25 август.
2018 година – Никола Мадуро освои нов шестгодишен претседателски мандат на изборите во Венецуела, кои беа бојкотирани од опозицијата. Четиринаесет земји собрани во групата Лима ги повлекоа своите амбасадори од Венецуела поради изборните резултати чиј легитимитет не го признаваат.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (18 мај)

Култура и уметност
-
1799 – Смртта на Пјер Бомарше, драматург чија работа инспирирала класични опери како „Севилскиот бербер“ (Росини) и „Фигаровата свадба“ (Моцарт).
-
1911 – Почина Густав Малер, влијателен австриски композитор и диригент.
-
1995 – Почина Александар Годунов, познат балетски танчер кој доживеа успех и на запад по бегството од СССР.
Политика и конфликти
-
1803 – Велика Британија ѝ објави војна на Франција, со што се заострија Наполеонските војни.
-
1804 – Наполеон е прогласен за император.
-
1944 – Протерување на Татарите од Крим од страна на СССР, што останува едно од најконтроверзните етнички чистки во историјата на регионот.
-
1996 – Радован Караџиќ се повлекува од функцијата претседател на РС поради меѓународен притисок.
-
2000 – СБ на ОН воведува ембарго за оружје за Етиопија и Еритреја, поради нивната гранична војна.
Наука и технологија
-
1974 – Индија го извршува својот прв нуклеарен тест, станувајќи шеста нуклеарна сила.
-
1998 – Тужба против Мајкрософт за монополско однесување, значајна пресвртница во правната историја на технолошките гиганти.
Човекови права и меѓународна правда
-
1954 – Стапува во сила Европската конвенција за човекови права.
-
2010 – Обама го потпишува Законот за слобода на печатот, именуван по новинарот Даниел Перл.
-
2011 – Пресуда против Аугустин Бизмунг, поврзана со геноцидот во Руанда.
Родени
-
1836 – Вилхелм Штајниц, првиот официјален светски шампион во шах.
-
1868 – Николај II, последниот руски цар.
-
1872 – Бертран Расел, добитник на Нобелова награда и познат филозоф.
-
1883 – Валтер Гропиус, основач на Баухаус и визионер во архитектурата.
-
1919 – Марго Фонтејн, легендарна балерина.
-
1920 – Карол Војтила, идниот папа Јован Павле II.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (17 мај)

Светот виден во рубриката „На денешен ден“ за 17-ти мај
🎨 Култура и уметност
-
1510 – Смртта на Сандро Ботичели, еден од најголемите ренесансни сликари. Неговите дела, особено Раѓањето на Венера, се симболи на хуманизмот и естетиката на Ренесансата.
-
1866 – Роден е Ерик Сати, француски композитор чие дело има големо влијание врз модерната музика.
-
2012 – Почина Дона Самер, диско икона со глобално влијание во поп културата.
⚕️ Медицина и наука
-
1749 – Роден е Едвард Џенер, пионер на имунизацијата, чиј изум – вакцината против сипаници – го променил текот на медицинската историја.
⚔️ Политика и воени настани
-
1814 – Норвешка прогласува независност и усвојува устав – значаен момент во историјата на скандинавските земји.
-
1838 – Смртта на Талеран, еден од највештите дипломати на Франција, со улога во реставрацијата по Наполеон.
-
1940 – Германските трупи влегуваат во Брисел – дел од брзото напредување на нацистичка Германија во Втората светска војна.
-
1949 – Обединетото Кралство ја признава независноста на Република Ирска.
-
1997 – Лоран Кабила ја презема власта во Заир, кој се преименува во Демократска Република Конго.
📺 Технологија и медиуми
-
1965 – Првото емитување во боја од Велика Британија до САД – голем чекор во глобалната телевизиска технологија.
-
2000 – Српската влада ја презема РТВ „Студио Б“, симболичен настан за медиумската слобода во Србија.
⚖️ Човекови права и општествени промени
-
1954 – Пресудата Brown v. Board of Education од Врховниот суд на САД ја укинува расната сегрегација во училиштата – историски момент во движењето за граѓански права.
-
2004 – Масачусетс стана првата американска држава што легализира истополови бракови.
-
2009 – За прв пат, жени се избрани во парламентот на Кувајт – голем напредок во правата на жените на Блискиот Исток.
На денешен ден
На денешен ден – 13 мај

1792.- Роден е италијанскиот свештеник Џовани Мастаи Ферети (Џовани, Ферети), од 1846 година папата Пиј IX (Пиј). За време на неговиот понтификат, најдолгиот во историјата на Римокатоличката црква (31 година и 236 дена), црковната држава престана да постои (1870). Најголемиот дел од него станал дел од Кралството Сардинија, додека папската држава била сведена на поранешното Наследство.
1795 – Роден е словачкиот филолог и историчар Павел Јозеф Шафарик (Јозеф), еден од основачите на славистичките студии. Тој бил директор на српската гимназија во Нови Сад од 1819 до 1833 година („Српска читанка“).
1798 – Роден е Константин Данил, еден од најголемите српски сликари на 19 век, претставник на српскиот бидермаер.
1830 година – Основана е Република Еквадор, а Хуан Хозе Флорес е избран за прв претседател.
1840 – Роден е францускиот писател Алфонс Доде, автор на трилогијата за авантурите на Тарантино де Тараскон, ремек-дело на француската хумористична проза. Неговата збирка раскази „Писма од мојата воденица“ му донесе голем успех.
1846 година – Конгресот на САД формално објави војна против Мексико, иако борбите во Калифорнија започнаа неколку дена претходно.
1848 година – Во Сремски Карловци започна заседанието на „Мајското собрание“, на кое делегати од 175 црковни општини од Војводина и Србија го избраа Јосиф Рајачиќ за патријарх, а полковникот Стеван Шупљица за војвода. На 15 мај, Собранието го прогласило Српското Војводство, но австриската и унгарската влада не ја признале српската автономија.
1851 – Роден е српскиот писател и доктор Лаза Лазаревиќ („Првиот пат со татко ми во зори“, „Сè ќе биде позлатено од народот“, „На бунарот“, „Училишната икона“, „На знае све“, „У добри час хајдуци“, „Вертер“).
1862 – Роден е српскиот писател Јанко Веселиновиќ, автор на романот „Хајдук Станко“ со теми од Првото српско востание и раскази и романи („Слики од селскиот живот“, „Селанка“).
1881 – Роден е Димитрије Туцовиќ, водач на социјалистичкото движење во Србија. Тој беше еден од организаторите на првата Балканска социјалдемократска конференција (1910), а на Конгресот на Интернационалата во Копенхаген (1910) решително се спротивстави на империјалистичката политика на официјална Австрија. Објавил околу 600 трудови во домашни и странски весници. Загинал на 20 ноември 1914 година, во Битката кај Колубара („Правно осигурување на работниците“, „Закон за продавници и социјалдемократија“).
1882 – Роден е францускиот сликар Жорж Брак, кој го основа кубистичкото движење заедно со Пабло Пикасо во 1905 година.
1887 – Во Белград е основана Привремената опсерваторија на Големата школа. Со основањето на Републичкиот хидрометеоролошки институт на Србија во 1947 година, опсерваторијата станала негов составен дел.
1888 година – Ропството е укинато во Бразил.
1914 година – Роден е американскиот боксер Џо Луис (Џо). Тој беше светски шампион во тешка категорија од 1937 до 1949 година, кога се пензионираше.
1930.- Умре норвешкиот поларен истражувач и дипломат Фридтјоф Нансен (Фридтјоф), добитник на Нобеловата награда за мир во 1922 година. Како висок комесар на Лигата на народите, тој го надгледуваше репатријацијата на воените заробеници по Првата светска војна.
1931 – Почина српскиот композитор и хормајстор Јосиф Маринковиќ, член на Српската кралска академија. Неговите соло песни и многу хорски композиции придружени со пијано се посебен придонес во српската музика. Тој беше диригент на белградското пејачко друштво „Обилиќ“.
1949 година – Првиот британски млазен авион „Канбера“ го изврши својот прв пробен лет.
1961.- Почина американскиот филмски актер Гари Купер, добитник на Оскар за филмовите „Наредник Јорк“ и „Напладне“.
1968 година – Во Париз започнаа официјални преговори меѓу претставниците на Северен Виетнам и САД за завршување на Виетнамската војна.
1981 година – Папата Јован Павле II беше ранет во обид за атентат на плоштадот „Свети Петар“ во Рим. Атентаторот Мехмед Али Агџа беше уапсен. Тој беше ослободен од затвор по 20 години и предаден на Турција во јуни 2000 година.
1990 година – Во Загреб, на стадионот „Максимир“, за време на фудбалскиот натпревар помеѓу Динамо Загреб и Црвена Ѕвезда од Белград, се случи крвав судир меѓу навивачите на двата клуба.
1994 година – Министрите за надворешни работи на САД, ЕУ и Русија постигнаа договор во Женева за заедничка стратегија за решавање на босанскиот конфликт.
1999 година – Перу и Еквадор потпишаа документ за демаркација, со што заврши шестдеценискиот спор што ги доведе земјите до војна три пати.
1999 – Почина Џин Саразен, еден од само четирите голфери кои освоија четири големи професионални голф купови.
2005 година – Десет милиони долари беа собрани на првата меѓународна донаторска конференција за реставрација и зачувување на културното наследство во Косово, одржана во Париз, во организација на УНЕСКО.
2007 – На изборот за песна на Евровизија во Хелсинки, претставничката на Србија Марија Шерифовиќ победи со песната „Молитва“.
2011 година – Високиот комесаријат на Обединетите нации за бегалци (УНХЦР) објави дека околу 1.200 бегалци кои ја напуштиле Либија во март и април се удавиле во Средоземното Море.
2014 година – 301 рудар загинаа во несреќа во рудникот за јаглен Сома, 120 км североисточно од Измир во западна Турција. Во времето на експлозијата, 787 работници биле под земја.
2015 година – Ватикан официјално ја призна државата Палестина и ги насочи своите дипломатски активности, претходно насочени кон Организацијата за ослободување на Палестина, кон државата Палестина.
2018 година – На парламентарните избори во Ирак, политичкиот сојуз Саерун, предводен од радикалниот шиитски свештеник Моктада Садр, освои мнозинство.
2021 година – Конфликтот меѓу израелската армија и Хамас ескалираше понатаму и покрај напорите за постигнување прекин на огнот. Демонстрации и немири избувнаа во бројни израелски градови со мешано население. Сите летови кон меѓународниот аеродром во близина на Тел Авив беа пренасочени по ракетниот истрел од Појасот Газа.
2024 година – Еврото стана единственото официјално средство за плаќање во готово во Косово.
-
Кичево2 дена
(ВИДЕО) Кичевчанец со огорченост говореше за смрдеата и заразите од дивата депонија „На Онкологија има над 700 кичевчани“
-
Македонија19 часа
Граѓани пријавуваат дека од рано утрово се без електрична енергија
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за недела (18 мај)
-
Македонија16 часа
АД Мепсо ја соопшти причината за падот на електричната енергија во раните утрински часови
-
Хороскоп3 часа
Хороскоп за понеделник (19 мај)
-
Македонија1 ден
ОВР Делчево, ДПИ и ДЗС со акциска за угостителски објекти, пронајдена е нерегуларност
-
Временска прогноза15 часа
Попоски: Продолжува нестабилно време, со развој на грмотевични облаци
-
Македонија2 дена
Кумановец управувал возило со 3,46 промили алкохол во крвта